Kurşun

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Kurşun, 82Pb
Elektrolizle arıtılmış ve yüzeysel olarak yükseltgenmiş %99,989 saflıktaki kurşun parçaları ile %99,989 saflıktaki 1 cm3 hacmindeki bir kurşun küp
GörünüşMetalik gri
Standart atom ağırlığı Ar, std(Pb)207,2(1)
Periyodik tablodaki yeri
Hidrojen Helyum
Lityum Berilyum Bor Karbon Azot Oksijen Flor Neon
Sodyum Magnezyum Alüminyum Silisyum Fosfor Kükürt Klor Argon
Potasyum Kalsiyum Skandiyum Titanyum Vanadyum Krom Manganez Demir Kobalt Nikel Bakır Çinko Galyum Germanyum Arsenik Selenyum Brom Kripton
Rubidyum Stronsiyum İtriyum Zirkonyum Niyobyum Molibden Teknesyum Rutenyum Rodyum Paladyum Gümüş Kadmiyum İndiyum Kalay Antimon Tellür İyot Ksenon
Sezyum Baryum Lantan Seryum Praseodim Neodimyum Prometyum Samaryum Evropiyum Gadolinyum Terbiyum Disprozyum Holmiyum Erbiyum Tulyum İterbiyum Lutesyum Hafniyum Tantal Tungsten Renyum Osmiyum İridyum Platin Altın Cıva Talyum Kurşun Bizmut Polonyum Astatin Radon
Fransiyum Radyum Aktinyum Toryum Protaktinyum Uranyum Neptünyum Plütonyum Amerikyum Küriyum Berkelyum Kaliforniyum Aynştaynyum Fermiyum Mendelevyum Nobelyum Lavrensiyum Rutherfordiyum Dubniyum Seaborgiyum Bohriyum Hassiyum Meitneriyum Darmstadtiyum Röntgenyum Kopernikyum Nihoniyum Flerovyum Moskovyum Livermoryum Tennesin Oganesson
Sn

Pb

Fl
talyumKurşunbizmut
Atom numarası (Z)82
Grup14. grup (karbon grubu)
Periyot6. periyot
Blok p bloku
Elektron dizilimi[Xe] 4f14 5d10 6s2 6p2
Kabuk başına elektron2, 8, 18, 32, 18, 4
Fiziksel özellikler
Faz (SSB'de)Katı
Erime noktası600,61 K ​(327,46 °C, ​621,43 °F)
Kaynama noktası2022 K (1749 °C; 3180,2 °F)
Yoğunluk (OS)11,34 g/cm3
sıvıyken (en'de)10,66 g/cm3
Erime entalpisi4,77 kJ/mol
Buharlaşma entalpisi179,5 kJ/mol
Molar ısı kapasitesi26,650 J/(mol·K)
Buhar basıncı
P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k
T (K) 978 1088 1229 1412 1660 2027
Atom özellikleri
Yükseltgenme durumları-4, -2, -1, +1, +2, +3, +4 (amfoter oksit)
ElektronegatiflikPauling ölçeği: 2,33 (+4'te), 1,87 (+2'de)
İyonlaşma enerjileri
  • 1.: 715,6 kJ/mol
  • 2.: 1450,5 kJ/mol
  • 3.: 3081,5 kJ/mol
Atom yarıçapıDeneysel: 175 pm
Kovalent yarıçapı146±5 pm
Van der Waals yarıçapı202 pm
Bir spektrum aralığındaki renk çizgileri
Bir spektrum aralığındaki renk çizgileri
Elementin spektrum çizgileri
Diğer özellikleri
Kristal yapıYüzey merkezli kübik (ymk)
Yüzeymerkezlikübik kristal yapısıKurşun
Ses hızı çubukta1190 m/s (oda sıcaklığında) (tavlanmış)
Isı iletkenliği35,3 W/(m·K)
Isı geçirgenliği28,9 mm2/s (300 K'de)
Elektrik direnci208 Ω·m (20 °C'de)
Manyetik düzenDiyamanyetik
Manyetik alınganlık-23,0×10-6 cm3/mol (298 K'de)[1]
Young modülü16 GPa
Kayma modülü5,6 GPa
Hacim modülü46 GPa
Poisson oranı0,44
Mohs sertliği1,5
Brinell sertliği38-50 MPa
CAS Numarası7439-92-1
Tarihi
KeşifOrta Doğu'da keşfedildi (MÖ 7000)
Ana izotopları
İzotop Bolluk Yarı ömür (t1/2) Bozunma türü Ürün
204Pb %1,4 kararlı
206Pb %24,1 kararlı
207Pb %22,1 kararlı
208Pb %52,4 kararlı

Kurşun (Pb) atom numarası 82, atom kütlesi 207,19 olan mavi-gümüş rengi karışımı bir elementtir. 327,5 °C'ta erir ve 1740 °C'ta kaynar. Doğada, kütle numaraları 208, 206, 207 ve 204 olmak üzere 4 kararlı izotopu vardır.

Kurşunun son katmanında 4 açık elektron olmasına rağmen, genellikle bileşiklerinde +4 yerine +2 değerlik alır. Çünkü kalan son 2 elektron kolayca iyonize olabilir. Nitrattan ve klorattan farklı olarak kurşun (II) tuzları suda çok daha az çözünür.

Kurşunun kararlı bileşiklerinde (Tetraetil kurşun veya Tetrametil kurşun gibi) kurşun direkt olarak bir karbon atomuna bağlanmıştır. Bu bileşikler kaynama noktaları, sırasıyla 110 °C ve 200 °C olan renksiz sıvılardır.

Yer kabuğunda bulunma sıklığı 12,5 g/t'dur. Nabit (doğal) olarak bulunabilen metaller arasında yer alır. Kurşunun en çok rastlanılan cevherleri, sülfür minerali galen (PbS) ve onun oksitlenmiş ürünleri olan serüsit (PbCO3) ve anglezittir (PbSO4). Bu mineraller arasında en önemli olanı galendir. Genel olarak sfalerit (ZnS), gümüş ve pirit (FeS2) ile birleşik halde bulunur.

Bulunuşu[değiştir | kaynağı değiştir]

Satürn'ün simgesi

Kullanılmakta olan en eski metallerden biridir. Simyacılar kurşunu, en eski metal olarak düşünüp Satürn gezegeniyle özdeşleştirmişler ve onun simgesiyle göstermişlerdir. Abidos antik şehrinde bulunan bir figür MÖ 3000 yılına aittir. İlk üretim yapılan kurşun madenlerinden en iyi bilineni Balıkesir'de Balya-Karaaydın madenidir. Mısır'da eski Mısır medeniyetine ait kurşun borular bulunmuş ve kurşun lehimlerin çeşitli alanlarda kullanıldığı saptanmıştır. Fenikeliler Kıbrıs, Sardinya ve İspanya'da kurşun madenleri işletmişlerdir.

Elde edilişi[değiştir | kaynağı değiştir]

Kurşun cevherleri yer altından kazma, patlatma, kırma ve öğütme aşamalarından geçirilerek çıkarılır ve daha sonra ekstraktif metalurji yöntemleriyle işlenirler. Köpük flotasyonu prosesi, kurşunun, beraberinde bulunan kaya ve toprak parçalarından ayrılarak, %65-80 Pb içeren bir konsantrede toplanmasını sağlar. Kurşun konsantresi kurutulduktan sonra pirometalurjik işlemlerle önce sinterlenir ve sonra da %97 Pb içerecek şekilde ergitilir. Ürün aşamalı bir şekilde soğutularak, kurşundan daha hafif empüritelerin (safsızlıklar) dross tabakası oluşturacak şekilde yüzeyde toplanması ve uzaklaştırılmaları sağlanır. Ergimiş kurşun bulyonunda kalan empüritelerin de bir sonraki aşamada, üzerinden hava geçirilen bir ergitme işlemiyle curuf fazında toplanarak ayrışmaları ve kurşunun safiyetinin de %99,9'a çıkması sağlanır.

Kullanım alanları[değiştir | kaynağı değiştir]

Çevre (kurşun zehirlenmesi)[değiştir | kaynağı değiştir]

Kurşunun kolay işlenebilen, yaygın bir metal olması ve ergime derecesinin düşüklüğü (327,5 °C) nedeniyle iş yaşamında çok yaygın olarak kullanılır.

Kurşun, hava, su ve toprak yoluyla, solunumla ve besinlere karışarak biyolojik sistemlere giren son derece zehirleyici özelliklere sahip bir metaldir. Yüzbinlerce ton kurşun, kurşunlu petrolden elde edilen ve kurşun tetra-etil ((CH3CH2)4Pb) eklenerek oktan sayısı artırılan yakıtlarla çalışan içten yanmalı motorlardan çıkan gazlarla dünya atmosferine boşaltılmaktadır. Atmosferden kurşun (büyük oranda metal oksitleri ve tuzları şeklinde) yağmurla tekrar yeryüzüne inerek çevremize her geçen gün daha fazla yayılmaktadır. Kurşun madenleri ve metal endüstrileri, akü ve pil fabrikaları, petrol rafinerileri, boya endüstrisi ve patlayıcı sanayii atık sularında da istenmeyen konsantrasyonlarda kurşun kirliliğine rastlanır. Pil fabrikası atık sularında 5,66 mg/l, asidik maden drenajlarında 0,02-2,5 mg/l, tetraetil kurşun üreten fabrika atık sularında 120–150 mg/l organik, 66–85 mg/l inorganik kurşun kirliliğine rastlanmıştır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]