İçeriğe atla

Çin-Litvanya ilişkileri

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Çin-Litvanya ilişkileri
Haritada gösterilen yerlerde China ve Lithuania

Çin
Litvanya
Çin'in Vilnius'taki temsilciliği. İlk olarak büyükelçilik olarak açılmış bu temsilcilik Aralık 2021'de maslahatgüzar statüsüne indirildi.

Çin-Litvayna ilişkileri,[a] Çin Halk Cumhuriyeti ile Litvanya Cumhuriyeti devletleri arasındaki ikili ilişkileri kapsar. İki ülke arasındaki diplomatik ilişkiler 14 Eylül 1991 tarihinde kuruldu.[1] Çin'in Vilnius'ta bir maslahatgüzarı var; Litvanya ise Pekin'deki büyükelçiliğini 2021 yılı Aralık ayında kapattı.[2] Bunun dışında Litvanya'nın Hong Kong'da oturan ve Hong Kong ile Makao özel idari bölgelerindeki temsilcisi olarak çalışan bir fahri konsolosu [en] var.[3]

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]

Çin-Litvanya ilişkileri 1921 yılına dayanır: Çin Cumhuriyeti (ÇC), bağımsız Litvanya'yı tanıdı ve bunun 1940'ta Sovyetler Birliği tarafından işgâli ve ilhâkına dek bununla ilişkiler sürdürdü. Litvanya ile Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC) arasındaki çağdaş diplomatik ilişkiler ise 14 Eylül 1991 tarihinde, yani Litvanya bağımsızlığı resmen restore edildikten sonra, resmen kuruldu. Litvanya'nın Sovyetler Birliği'nin içine alınması ne ÇC ne de ÇHC tarafından tanındı.

1992'de Çin Halk Cumhuriyeti'nin Vilnius Büyükelçiliği, 1995'te ise Litvanya'nın Pekin Büyükelçiliği kuruldu.

Tayvan Temsilci Bürosu'nun açılışı

[değiştir | kaynağı değiştir]

ÇC, Ağustos 2021'de "Tayvan" ismini taşıyan Avrupa'daki ilk temsilci bürosunu Vilnius'ta açtı. ÇHC Hükûmeti'nin görüşüne göre, Litvanya, bu büronun açılmasına izin vererek ÇHC ile ilişkiler sürdürmenin koşulu olan "Tek Çin politikasını" çiğnemiş oldu, lâkin Litvanya Hükûmeti, bunu işbu politikaya ilişkin anlaşmanın bir ihlâli olarak görmemektedir.[4] Buna karşılık olarak ÇHC, Vilnius Büyükelçisi Shen Zhifei [zh]'yi geri çağırdı ve Litvanya'ya Pekin'deki Büyükelçisi Diana Mickevičienė'yi geri çağırma talebinde bulundu.[5] İki ülke arasındaki ticaret de ciddî şekilde sekteye uğradı.[6] 21 Kasım 2021 tarihinde ÇHC ile Litvanya arasındaki ilişkiler maslahatgüzar seviyesine indirildi.[7][8]

3 Aralık 2021 tarihinde Litvanya, Tayvan ile sürdürdüğü ilişkilere ilişkin diplomatik anlaşmazlığın tırmanması kapsamında Çin'in Litvanya'dan gelen tüm ithalatların durdurduğunu, Litvanya'yı "menşei ülke" listesinden çıkararak Litvanya mallarının Çin gümrüğünden geçmesini engellediğini ve Litvanya'dan kaynaklanan tüm ithalat başvurularını reddettiğini duyurdu.[9] Bu anlaşmazlığın bir sonucu olarak Çin, Continental AG ile diğer uluslararası şirketlere Litvanya ile iş yapmayı bırakmaları için baskı yaptı.[10] Çin, Litvanya'da üretilmiş parçalar içeren tüm malların ithalatını yasaklayarak Avrupa Birliği (AB) ortak pazarına bağlı entegre tedarik zincirlerinde bozukluklar oluşturduğunda bu anlaşmazlık, AB'nin diğer yerlerine sıçramış oldu. AB'nin Çin Büyükelçisi Nicolas Chapuis, Litvanya'ya destek gösterip Litvanya adına aracılıkta bulunmaya teşebbüs etti. AB'nin Çin'deki Ticaret Odası, Çin Hükûmeti'nin bu eylemini "benzeri yaşanmamış" bir eylem olarak nitelendirdi.[11] 2022 yılının başında Alman Ticaret Odası'nın Litvanya'ya Çin ile ilişkilerin iyileşmediği takdirde Alman sahipliğindeki fabrikaların kapatılacağını uyardığına dair raporlar ortaya çıktı.[12][13]

Litvanya Cumhurbaşkanı Gitanas Nausėda, Ocak 2022'de yaptığı radyo görüşmesinde Tayvan'a Vilnius'ta "Tayvan" ismini taşıyan bir temsilcilik açmasına izin verilmesinin bir hata olduğunu söyledi.[14] Çin anakarası medyasında bu sözler, Litvanya'nın kendi hatasını itiraf etmiş olduğu yönünde yorumlandı. Çin Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Wang Wenbin [en], "Hatayı tanımak doğru bir adım, lâkin daha önemlisi harekete geçmek, 'Bir Çin Bir Tayvan' hatasını çözmek ve Tek Çin ilkesine geri dönmektir" diye bir ifade paylaştı. Ancak sözleri BBC'de aktarılan siyaset analistlerine göre, Nausėda, büronun açılışına veya Tayvan ile ilişkilerin geliştirilmesine dair Litvanya politikalarına büyük değişikliklerin yapılmasını önermedi ve yalnızca Vilnius'taki büro için "Tayvan" yerine "Taipei" veya diğer bir isim kullanarak Litvanya'nın bu diplomatik krizi önlemiş olabileceğini düşündüğünü paylaşmış oldu.[15]

Litvanya Dışişleri Bakanlığı'nın 2022 yılında vazife ettirdiği bir ankete göre, Litvanya nüfusunun büyük çoğunluğu, hükûmetin Çin'e dair politikalarına karşıdır.[16] Litvanyalıların yalnızca %13'ü bu politikalara olumlu bakmaktadır. Anket sonuçlarının açıklanmasının ardından, muhalefet partileri, hükûmete yaygın halk görüşlerine saygı gösterme ve Pekin ile ilişkilerini onarma çağrısında bulundu.[16][17] Dışişleri Bakanı Gabrielius Landsbergis, anket sorusu yeterince doğru bir üslupla ifade edilmedi diye bir eleştiride bulundu: "Litvanya de facto açıdan Çin'e dair politikasını hiçbir zaman değiştirmemiştir. Çin, Litvanya ve Avrupa Birliği'ne karşı habersiz, büyük olasılıkla yasa dışı önlemler uygulamaya karar verdi. [...] Litvanya'nın Çin'e dair politikası hakkında soru sormanın yerine Litvanya'nın Tayvan halkının Tayvanlı olarak bilinme isteğini destekleyip desteklememesi veya buna katılıp katılmaması gerektiğini sorardım."[16]

İnsan hakları sorunları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Temmuz 2019, Ekim 2019 ve Ekim 2020'de Litvanya Hükûmeti, Çin Hükûmeti'nin Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde yaşayan Uygurlar ve diğer Türk Müslüman azınlıklara uyguladığı sistematik baskılar[b] konusunda birçok ülke tarafından duyulan endişeleri açıkça ifade eden ortak bildirilerin imzacısı olmuştur. Ekim 2020 bildirisi Hong Kong ulusal güvenlik kanunu [en]nu da kapsamaktadır.[18][19][20]

Şubat 2021'de Litvanya milletvekili Dovilė Šakalienė [lt], Çin'in Uygurlara yönelik baskılarını bir soykırım olarak tanıyan bir yasa tasarısını Litvanya Meclisi'ne sundu.[21] Buna karşılık olarak Çin, Šakalienė ile üç diğer Litvanyalı siyasetçiye yönelik yaptırımlar uyguladı.[22]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Relations of China and Lithuania ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur

Dipnot

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Çince (basitleştirilmiş): 中国－立陶宛关系; Çince (geleneksel): 中國－立陶宛關係; pinyin: Zhōngguó Lìtáowǎn guānxì; Litvanca: Kinijos–Lietuvos santykiai
  2. ^ Bakınız: Uygur Sorunu; Sincan yeniden eğitim kampları; Uygur Soykırımı

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "中国同立陶宛的关系" [Çin ile Litvanya arasındaki ilişkiler] (Çince). Çin Halk Cumhuriyeti'nin Litvanya Cumhuriyeti Büyükelçiliği. 10 Nisan 2013. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2021. 
  2. ^ "Lithuania closes embassy in China after last diplomats leave amid Taiwan spat". 27 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2022. 
  3. ^ "Honorary Consuls in China" [Çin'deki Fahri Konsoloslar] (İngilizce). Litvanya Cumhuriyeti'nin Çin Halk Cumhuriyeti Büyükelçiliği. 19 Mart 2015. 11 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2021. 
  4. ^ "Po Kinijos priekaištų Lietuvai – Šimonytės atsakas: mes laikomės sutarties". Delfi.lt. 25 Kasım 2021. 20 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2022. 
  5. ^ "China recalls envoy to Lithuania over Taiwan's move to open de facto embassy". South China Morning Post (İngilizce). 10 Ağustos 2021. 28 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2021. 
  6. ^ Higgins, Andrew (30 Eylül 2021). "Lithuania vs. China: A Baltic Minnow Defies a Rising Superpower". The New York Times. ISSN 0362-4331. 31 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Eylül 2021. 
  7. ^ Shirouzu, Norihiko; Sytas, Andrius (21 Kasım 2021). "China downgrades diplomatic ties with Lithuania over Taiwan". Reuters. 21 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2021. 
  8. ^ "China downgrades diplomatic ties with Lithuania over Taiwan de facto embassy". India Today (İngilizce). 21 Kasım 2021. 21 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2021. 
  9. ^ Bounds, Andy (3 Aralık 2021). "Lithuania complains of trade 'sanctions' by China after Taiwan dispute". Financial Times. 21 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2022. 
  10. ^ Sytas, Andrius; O'Donnell, John (17 Aralık 2021). "China pressures Germany's Continental to cut out Lithuania - sources". reuters.com. Reuters. 29 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2021. 
  11. ^ Lau, Stuart; Moens, Barbara (16 Aralık 2021). "China's trade attack on Lithuania exposes EU's powerlessness". politico.eu. Politico. 16 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2021. 
  12. ^ "German Chamber of Commerce warns Lithuania that German-owned factories will be closed if relations with China are not improved". politico.eu. ycnews.com. 23 Aralık 2021. 23 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2021. 
  13. ^ "German firms pressure Lithuania to deescalate China tensions – media". www.lrt.lt/. LRT.lt. 21 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2022. 
  14. ^ "Lithuanian president takes aim at government 'mistake' in Taiwan representative office row". www.scmp.com. 4 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2022. 
  15. ^ "立陶宛总统称以台湾之名设代表处是错误 话锋突变背后的内部矛盾与外交策略". BBC Çince. 6 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2022. 
  16. ^ a b c "Most Lithuanians critical of Vilnius' China policy – survey". LRT. 12 Ocak 2022. 12 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2022. Lithuania has de facto never changed its policy on China. China has decided to apply unannounced, most likely illegal measures against Lithuania and the European Union. [...] I would probably ask whether Lithuania should support, agree with the aspiration of Taiwan's people to be called Taiwanese, instead of asking about Lithuania's policy on China. 
  17. ^ Bermingham, Finbarr (13 Ocak 2022). "Lithuanians overwhelmingly oppose Vilnius' policy on China, poll shows". SCMP. 13 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2022. 
  18. ^ "Joint Statement" [Ortak Bildiri] (PDF) (İngilizce). İnsan Hakları İzleme Örgütü. 8 Temmuz 2019. 12 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2021. 
  19. ^ "Joint Statement, Delivered by UK Rep to UN, on Xinjiang at the Third Committee Dialogue of the Committee for the Elimination of Racial Discrimination" [Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılması Komitesi Üçüncü Komite Diyalogunda İngiltere Temsilcisi tarafından BM'ye iletilen Ortak Açıklama] (İngilizce). ABD'nın BM Temsilcisi (United States Mission to the United Nations). 29 Ekim 2019. 13 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2021. 
  20. ^ "Joint Statement on the Human Rights Situation in Xinjiang and the Recent Developments in Hong Kong, Delivered by Germany on Behalf of 39 Countries" [Almanya Tarafından 39 Ülke Adına Sunulan Sincan'daki İnsan Hakları Durumu ve Hong Kong'daki Son Gelişmeler Hakkında Ortak Açıklama] (İngilizce). ABD'nın BM Temsilcisi (United States Mission to the United Nations). 6 Ekim 2020. 10 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2021. 
  21. ^ "Lithuanian parliament drafts resolution on Uighur persecution in China" [Litvanya parlamentosu Çin'deki Uygur zulmüne ilişkin karar taslağı hazırladı] (İngilizce). Litvanya Ulusal Radyo ve Televizyonu. 17 Şubat 2021. 17 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2021. 
  22. ^ Balčiūnas, Andrius (7 Nisan 2021). "Despite China threats, Lithuania moves to recognise Uighur genocide" [Çin'in tehditlerine rağmen, Litvanya Uygur soykırımını tanımak için harekete geçti] (İngilizce). Euractiv [en]. 7 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2021. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Çin-Litvanya_ilişkileri&oldid=32090026" sayfasından alınmıştır