Çin-Tacikistan ilişkileri

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Çin-Tacikistan ilişkileri
Haritada gösterilen yerlerde Çin ve Tacikistan

Çin
Tacikistan

Çin Halk Cumhuriyeti ile Tacikistan Cumhuriyeti, birbiriyle ikili ve çok yönlü işbirlikleri ile karakterize edilen dostane ilişkiler sürdürmektedir.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

İki ülke arasındaki ilişkiler 4 Ocak 1992 tarihinde, yani Sovyetler Birliği'nin dağılmasından kısa süre sonra kuruldu. Cumhurbaşkanı İmamali Rahman, Pekin'i Tacikistan'ın lideri olarak ilk kez Mart 1993'te ziyaret etti.[1]

Sınır anlaşmazlığı[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Çin-Tacikistan sınırı

1884'ten beri Çin, eşitsiz anlaşmaların kapsamında Çing Hanedanı'nın elinden alınmış 28.430 km2'lik Tacikistan toprağı üzerinde talepte bulunmuştur.[2][3]

2011 yılında, bir sınır anlaşması bünyesinde, Çin, bu tartışmalı alanın %96'sı üzerindeki talebinden resmen vazgeçti; Tacikistan ise geri kalan %4'ü (yaklaşık 1.137 km2) Çin'e devretti.[3][4][5]

Uluslararası işbirlikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Her iki ülke Şanghay İşbirliği Örgütü üyesidir.

Nüfusun çoğu Müslümanlardan oluşan Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin Tacikistan ile sınır paylaşmasından dolayı Tacikistan'ın politik istikrarı Çin için önemlidir. Çin, Tacikistan'ın kendi ulusal güvenlik ve istikrarını koruma çabalarını ve Tacikistan ekonomisinin kalkınmasını desteklemektedir. 2012'de Çin, Tacikistan'a neredeyse 1 milyar ABD doları değerinde hibe, teknik yardım ve tercihli şartlarla verilmiş krediler vermeye söz verdi.[6]

Birleşmiş Milletler[değiştir | kaynağı değiştir]

Temmuz 2019'da, Tacikistan, Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği'ne yönelik, Çin'in "insan hakları alanındaki olağanüstü başarılarını" öven ve "Şimdi Sincan'da emniyet ve güvenlik geri dönmüş durumda ve oradaki tüm etnik gruplara ait insanların temel insan hakları korunmaktadır" iddiasında bulunan ortak bir mektup imzalayarak Çin'in Sincan'daki politikalarını destekleyen 50 ülkeden biri oldu.[7][8]

Kasım 2019'da, Tacikistan, Çin'in Sincan'daki politikalarına destek gösteren ortak bir duyuruyu imzalayan 54 ülkeden biri oldu.[9]

Haziran 2020'de, Tacikistan, Birleşmiş Milletler'de Hong Kong ulusal güvenlik yasasını [en] destekleyen 53 ülkeden biri oldu.[10]

Askerî ve güvenlik işbirlikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Çin ile Tacikistan hükûmetleri, güvenlik ve asker eğitimi üzerinde işbirliğinde bulunmaktadır; 2001'de ABD'nin Afganistan'a işgâlinden [en] beri bu işbirliği güçlenmiştir. İki ülkenin silahlı kuvvetleri 2006 yılından beri ortak askerî tatbikatlar düzenlemektedir. 2021'de, 2021 Taliban saldırısı ile ilgili güvenlik endişelerinin ortaya çıkmasıyla, Çin Kamu Güvenlik Bakanı Zhao Kezhi [en], bu tatbikatların iki ülkenin terörle mücadele çabalarını geliştireceğini paylaştı.[11]

Çin kuvvetlerinin Vahan Koridoru'na erişimi izlemek maksadıyla 2016 yılından beri Tacikistan'da bulundukları iddia edilmektedir,[12] ancak Tacikistan Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı [en], Tacikistan'da Çin kuvvetlerinin bulunduğu iddiasını reddetmektedir.[12]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Relations_of_China_and_Tajikistan ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "Нашри мусоҳибаи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар ВАО-и расмии Чин (Синхуа, CCTV, China News Service, Женьминь Жибао) | Президенти Тоҷикистон - President of Tajikistan - Президент Таджикистана - رئيس جمهورية تاجيكستان". 8 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2022. 
  2. ^ "Tajikistan Cedes Disputed Land to China". The Jamestown Foundation. 24 Ocak 2011. 7 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2022. 
  3. ^ a b Fravel, M. Taylor (1 Ekim 2005). "Regime Insecurity and International Cooperation: Explaining China's Compromises in Territorial Disputes". International Security. 30 (2): 46-83. doi:10.1162/016228805775124534. ISSN 0162-2889. 20 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2022. 
  4. ^ "Tajikistan cedes land to China". BBC News. 13 Ocak 2011. 6 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2022. 
  5. ^ "China's area increases by 1000 sq km". Times of India. 12 Ocak 2011. 16 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2022. 
  6. ^ "China Backs Tajikistan's Efforts to Preserve Stability". The Gazette of Central Asia. Satrapia. 3 Eylül 2012. 28 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2012. 
  7. ^ "Who cares about the Uyghurs". The Economist. 12 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2022. 
  8. ^ "Letter to UNHRC". Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights. 15 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2022. 
  9. ^ 张悦. "Statement at UN supports China on Xinjiang". www.chinadaily.com.cn. 10 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2020. 
  10. ^ Lawler, Dave (2 Temmuz 2020). "The 53 countries supporting China's crackdown on Hong Kong". Axios (İngilizce). 4 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2020. 
  11. ^ "China starts anti-terror drill with Tajikistan amid Afghan spillover worries". South China Morning Post (İngilizce). 18 Ağustos 2021. 18 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2021. 
  12. ^ a b Shih, Gerry; Troianovski, Anton; Wang, Yuan; Lamothe, Dan (18 Şubat 2019). "In Central Asia's forbidding highlands, a quiet newcomer: Chinese troops". The Washington Post. Near Shaymak, Moscow, Beijing and Washington. 7 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2022. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Çin-Tacikistan_ilişkileri&oldid=30536389" sayfasından alınmıştır