Çin-Macaristan ilişkileri

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Çin-Macaristan ilişkileri
Haritada gösterilen yerlerde China ve Hungary

Çin
Macaristan
Çin'in Budapeşte Büyükelçiliği
Macaristan'ın Pekin Büyükelçiliği

Çin-Macaristan ilişkileri, Çin ile Macaristan arasında farklı alanlarda sürdürülen ikili ilişkileri içerir. Çin'in Budapeşte'de bir büyükelçiliği, Macaristan'ın ise Pekin'de bir büyükelçiliği ve Çongçing, Hong Kong ve Şanghay şehirlerinde başkonsoloslukları var.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Avusturya-Macaristan[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız: Avusturya-Çin ilişkileri

Çin ile Macaristan arasındaki diplomatik ilişkilerin başlangıcı 19. yüzyıla, yani Macaristan'ın Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun bir parçası olduğu zamana dayanır. Avusturya-Macaristan ile Çing Hanedanı arasında diplomatik ilişkilerin kurulmasına ilişkin bir anlaşma 1869 yılında akdedildi ve 1871'de resmen yürürlüğe girdi.[1] 1881'de Çing Hanedanı Avusturya-Macaristan'a özel temsilciler göndermeye başladı; bunların ilki, bu görevi 5 Nisan 1881 tarihinde üstleyen Li Fengbao [en]'dur. İlk başta yarı zamanlı olarak başlatılmış bu görev 1902'de resmî ve tam zamanlı bir büyükelçilik görevi olarak değiştirildi.[2] Avusturya-Macaristan ise 1896 yılında Pekin'de bir elçilik kurdu. Elçiliğin konumu, günümüz Çin Uluslararası Çalışmalar Enstitüsü [en]'nün bulunduğu yerdir.[1] 1900 yılı Uluslararası Elçiliklerin Kuşatması [en] sırasında Avusturya-Macaristan, çatışmaya katılan ülkelerden biriydi.

6 Ekim 1913 tarihinde Avusturya-Macaristan, Çin Cumhuriyeti'ni tanıdı. Bunun ardından Shen Ruilin [zh], Çin Cumhuriyeti'nin Avusturya-Macaristan'a atadığı ilk ve tek büyükelçi oldu.[3] 1917 yılında Çin, Birinci Dünya Savaşı'nda savaşan İtilaf Devletleri taraftarı oldu ve İttifak devleti olan Avusturya-Macaristan'a savaş ilân etti; dolayısıyla, iki ülke arasındaki ilişkiler bu dönem boyunca askıya alındı.

İkinci Dünya Savaşı[değiştir | kaynağı değiştir]

1941 yılında Macaristan Krallığı, Mihver Devletleri'ne üye oldu. Çin Cumhuriyeti Milliyetçi Hükûmeti o sene 11 Aralık'ta Mihver Devletleri'ne karşı savaş ilân etti ve Çin ile Macaristan arasındaki ilişkiler düşman ilişkileri hâline geldi. 13 Şubat 1945'te Macaristan teslim oldu ve Sovyetler Birliği işgâline girdi. 1 Şubat 1946 tarihinde Macaristan'daki kraliyet sisteminin kaldırılacağı duyuruldu ve bunun yerine Macaristan Cumhuriyeti kuruldu. 1949 yılında yapılmış bir anayasa değişikliğiyle bu devletin yerine de Macaristan Halk Cumhuriyeti olarak değiştirildi. 20 Ağustos 1949'da Macaristan Halk Cumhuriyeti'nin kuruluşu resmen ilân edildi; bundan yarı ay sonraysa Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC) de kuruldu.

1949'dan günümüze ÇHC-Macaristan ilişkileri[değiştir | kaynağı değiştir]

6 Ekim 1949 tarihinde ÇHC ile Macaristan arasında diplomatik ilişkiler kuruldu. Macaristan, ÇHC'yle diplomatik ilişkiler kuran ilk ülkelerden biriydi.

1994'te eski Macaristan Cumhurbaşkanı Árpád Göncz Çin'e ziyarette bulundu. O dönemki Çin Komünist Partisi genel sekreteri ve Çin Devlet Başkanı Jiang Zemin de 1995'te Macaristan'a resmî bir ziyaret gerçekleştirdi.

Viktor Orbán'ın Macaristan Başbakanı olmasından beri, Çin ile Macaristan birbiriyle yakınlaşmıştır. Çin, 2020 yılından beri Macaristan'ın en büyük yabancı yatırımcısı konumundadır. Avrupa Birliği-Çin ilişkileri [en] kapsamındaki birçok konu üzerinde Macaristan, diğer AB ülkeleriyle kıyaslandığında Çin'e daha fazla destek göstermektedir; örneğin, 2021'de Macaristan, Çin Hükûmeti'nin Hong Kong'da siyasî özgürlüklere uyguladığı kısıtlamalarını[a] kınayan bir AB bildirisinin yayınlanmasını bloke etti.[4]

27 Nisan 2021 tarihli bir stratejik işbirliği anlaşmasının[5] Macaristan Hükûmeti ile Şanghay merkezli Fudan Üniversitesi tarafından imzalanmasıyla, Fudan Üniversitesi'nin Budapeşte'de kurulacak olan ve tamamlanması 2024 yılı için öngörülmüş bir kampüsünün inşa hazırlıklarının yolu açılmış oldu.[6] İnşa maliyetlerinin %20'si Macaristan devletinin merkez bütçesiyle karşılanırken, geri kalanı ise bir Çin bankasının vereceği 1,5 milyar ABD doları değerinde bir kredi ile finanse edilecektir.[6] Fudan Üniversitesi ayrıca Çin merkezli China State Construction Engineering [en] şirketinin inşa kontratı için ihale teklifi vermesini onaylamıştır.[6] Kazandığı finansmanlığı Macaristan Hükûmeti'nin 2019 yılında ulusal yükseköğretim sistemine verdiği tüm paraların değerini aşan[6][7] bu kampüs, Macaristan iç politikasında ihtilaf yaratmıştır. Macaristan merkezli Republikon Enstitüsü'nün (Macarca: Republikon Intézet) Mayıs 2021'de yürüttüğü bir ankete göre, anket katılımcılarının %66'sı, Budapeşte'de böyle bir kampüsün inşasına karşıdır.[8] Projeye ilişkin şeffaflık yoksunluğu, kredinin büyüklüğü[6] ve maliyetin tümünün Macaristan vergi mükellefleri tarafından karşılanması,[9] projeye yöneltilmiş eleştirilerin arasında. 1 Haziran 2021 tarihinde Budapeşte belediye başkanı Gergely Karácsony, bu planlara tepki olarak inşa alanının yakınlarındaki bazı sokakların isimlerini Szabad Hongkong út ("Özgür Hong Kong Sokağı"), Dalai-Láma út ("Dalay Lama Sokağı"), Ujgur mártírok útja ("Uygur Şehitler Yolu") ve Hszie Si-kuang püspök út ("Piskopos Xie Shiguang [en] Sokağı") isimleriyle değiştirdi.[9][10] 5 Haziran 2021 tarihinde ise binlerce Macaristan vatandaşı, Budapeşte sokaklarında yürüyerek kampüs planına karşı protesto etti.[7]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Relations of China and Hungary ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur

Dipnot[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Bakınız: Hong Kong ulusal güvenlik kanunu [en]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b "奥地利中国关系" [Avusturya-Çin ilişkileri] (Çince). Avusturya Çin Büyükelçiliği. 24 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2015. 
  2. ^ 中国第一历史档案馆. 《清季中外使领年表》 [Qing Hanedanlığı'ndaki Çin ve Yabancı Elçilerin Kronolojisi] (Çince). Zhonghua Shuju [en]. 
  3. ^ "十六　中國駐國外使節名録 (1911——1949)" [Yurtdışındaki Çin Elçileri (1911-1949)] (Çince). 9 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2015. 
  4. ^ "Macaristan, AB'nin Çin'e Hong Kong için hazırladığı bildiriyi bloke etti". euronews. 16 Nisan 2021. 21 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2021. 
  5. ^ "Strategic Cooperation Agreement Between The Government of Hungary and Fudan University" (PDF). kormany.hu (İngilizce). 28 Nisan 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2022. 
  6. ^ a b c d e Reid Standish, Akos Keller-Alant. "New Chinese University In Hungary Puts Orban's Beijing Ties In The Spotlight" (İngilizce). Özgür Avrupa Radyosu. 3 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2022. 
  7. ^ a b "Budapest protest against China's Fudan University campus" (İngilizce). BBC News. 5 Haziran 2021. 5 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2022. 
  8. ^ "The support for the Fudan University's Campus in Budapest" (PDF) (İngilizce). Republikon Intézet. Mayıs 2021. 12 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2022. 
  9. ^ a b Ábrahám Vass (2 Haziran 2022). "'Free Hongkong,' 'Uyghur Martyrs:' 9th District Mayor to Rename Streets in Protest Against Fudan" (İngilizce). Hungary Today. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2022. 
  10. ^ "Dalai Láma utat és Szabad Hongkong utat avatnak fel a Fudan Egyetem tervezett budapesti központjánál". 24.hu (Macarca). 1 Haziran 2021. 1 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2022. 

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Çin-Macaristan_ilişkileri&oldid=30958319" sayfasından alınmıştır