Türk yazı dilleri söz varlığı
(Daha fazla bilgi için buraya bakınız: Türk dilleri ailesi)
Türk dilleri olarak söylenegelen dillerin birbirlerine göre söyleniş biçimlerini gösterir çizelgeler halinde karşılaştırmalar yapılmıştır.
Türk yazı dilleri söz varlığı karşılaştırması
Burada yer alan bazı çizelgelerde, önemli sözcükler farklı Türk dillerinde karşılaştırılır; böylece Çuvaşça'nın ve Yakutça'nın farklığını ve diğerlerinin birbirine yakınlığını görmemizi sağlar. Bazı sözcüklerin tabloda eksik olması, o dilde o sözcüğün varolmadığı anlamına gelmez. Bazı dillerde bazı sözcükler farklı etimolojik kökten gelirler ve bu yüzden karşılaştırılması anlamlı değildir.
| Eski Türkçe | Türkiye Türkçesi | Türkmence | Tatarca | Kazakça | Özbekçe | Uygurca | Yakutca | Çuvaşca | |
| ata | ata | ata | ota | ata | atte | ||||
| ana | anne/ana | ene | ana | ana | ona | ana | anne | ||
| o'gul | oğul | oğul | ul, uğıl | ul | o'gil | oğul | uol | ıvăl | |
| er(kek) | erkek | erkek | ir | erkek | erkak | är(käk) | er | ar, arşçin | |
| kyz | kız | gyz | qız | qιz | qiz | qiz | ky:s | he'r | |
| kiši | kişi | kişi | keşe | kisi | kishi | kişi | kihi | şçin | |
| kelin | gelin | geli:n | kilen | kelin | kelin | kelin | kylyn | kilen | |
| Eski Türkçe | Türkiye Türkçesi | Türkmence | Tatarca | Kazakça | Özbekçe | Uygurca | Yakutca | Çuvaşca | |
| jürek | yürek | ýürek | yöräk | jürek | yurak | yüräk | süreq | ıratu | |
| qan | kan | ga:n | qan | qan | qon | qan | qa:n | jon | |
| baš | baş | baş | baş | bas | bosh | baş | bas | pušç | |
| qyl | kıl | qyl | qıl | kyl | kyl | qil | kyl | χe'le'r | |
| köz | göz | göz | küz | köz | ko'z | köz | kos | kör | |
| kirpik | kirpik | kirpik | kerfek | kirpik | kiprik | kirpik | kirbi: | χurbuk | |
| qulqaq | kulak | gulak | qolaq | qulaq | quloq | qulaq | gulka:k | hălha | |
| burun | burun | burun | borın | murιn | burun | burun | murun | sămsa; | |
| qol | kol | gol | qul | qol | qo'l | qol | qol | hul | |
| el(ig) | el | el | al(qan) | ili: | ală | ||||
| barmak | parmak | barmak | barmaq | barmoq | barmaq | pürne | |||
| tyrnaq | tırnak | dyrnaq | tırnaq | tιrnaq | tirnoq | tirnaq | tynyraq | ||
| tiz | diz | dy:z | tez | tize | tizza | tiz | tüsäχ | ||
| baltyr | baldır | baldyr | baltır | baldyr | boldyr | baltir | ballyr | ||
| adaq | ayak | aýaq | ayaq | ayaq | oyoq | ayaq | ataq | ||
| qaryn | karın | garyn | qarın | qarιn | qorin | qor(saq) | qaryn | hırăm | |
| Eski Türkçe | Türkiye Türkçesi | Türkmence | Tatarca | Kazakça | Özbekçe | Uygurca | Yakutca | Çuvaşca | |
| at | at | at | at | at | ot | at | at | ut | |
| siyir | sığır | sygyr | síır (sıyır) | siyιr | sigir | seyir | |||
| yt | it | it | et | iyt | it | it | yt | jyda | |
| balyq | balık | balyk | balıq | balιq | baliq | beliq | balyk | pulă | |
| bit | bit | bit | bet | biyt | bit | pit | byt | pıjdă | |
| Eski Türkçe | Türkiye Türkçesi | Türkmence | Tatarca | Kazakça | Özbekçe | Uygurca | Yakutca | Çuvaşca | |
| ev | ev | öý | öy | üy | uy | öy | av | ||
| otag | otağ | otaq | otaq | otoq | otağ | otu: | |||
| yol | yol | yo:l | yul | jol | yo'l | yol | suol | şçăl | |
| köprüq | köprü | köpri | küpar | köpir | ko'prik | kövrük | kürpe | keper | |
| oq | ok | ok | uk | o'q | oq | oχ | ugu | ||
| ot | ot | ot | ut | ot | o't | ot | uot | vot | |
| kül | kül | kül | köl | kül | kul | kül | kül | kö'l | |
| suv | su | suw | syw | suw | suv | su | ui | syv | |
| kemi | gemi | gämi | kimä | keme | kema | kemä | kime | ||
| köl | göl | köl | kül | köl | ko'l | köl | küöl | külĕ | |
| atov | ada | ada | atan | aral | orol | aral | ută | ||
| küneš | güneş | gün | qoyaş | kün | quyosh | kün | kün (quyaş) | hĕvel | |
| bulut | bulut | bulut | bolıt | bult | bulut | bulut | bylyt | pĕlĕt | |
| yulduz | yıldız | ýyldyz | yoldız | zhuldιz | yulduz | yultuz | sulus | şçăltăr | |
| topraq | toprak | toprak | tufraq | topιraq | tuproq | tupraq | toburaχ | tăpra | |
| töpü | tepe | depe | tübä | töbe | tepa | töpä | töbö | tüpe | |
| yağac | ağaç | agaç | ağaç | ağaš | yog'och | yağaç | jyvăşç | ||
| tenri | tanrı | taňry | täñre | tangri | täñri | tanara | tură | ||
| Eski Türkçe | Türkiye Türkçesi | Türkmence | Tatarca | Kazakça | Özbekçe | Uygurca | Yakutca | Çuvaşca | |
| uzun | uzun | uzyn | ozın | uzιn | uzun | uzun | uhun | vărăm | |
| yany | yeni | yany | yaña | janga | yangi | yeñi | sana | şĕnĕ | |
| semiz | semiz | semiz | simez | semiz | semiz | semiz | emis | samăr | |
| tolu | dolu | do:ly | tulı | tolι | to'la | toluq | toloru | tulli | |
| aq | ak | ak | aq | aq | oq | aq | |||
| qara | kara | gara | qara | qara | qora | qara | χara | χura | |
| qyzyl | kızıl | gyzyl | qızıl | qızıl | qizil | qizil | kyhyl | χĕrlĕ | |
| kök | gök | gök | kük | kök | ko'k | kök | küöq | kăvak | |
| Sayılar | Eski Türkçe | Türkiye Türkçesi | Türkmence | Tatarca | Kazakça | Özbekçe | Uygurca | Yakutca | Çuvaşca |
| 1 | bir | bir | bir | ber | bir | bir | bir | bi:r | pĕrre |
| 2 | eki | iki | iki | ike | yeki | ikki | ikki | ikki | ikkĕ |
| 4 | tört | dört | dö:rt | dürt | tört | to'rt | töt | tüört | tăvattă |
| 7 | yeti | yedi | yedi | cide | jeti | yetti | yättä | sette | şiççĕ |
| 10 | on | on | o:n | un | on | o'n | on | uon | vunnă |
| 100 | yüz | yüz | yü:z | yöz | jüz | yuz | yüz | sü:s | şĕr |
| Şahıs Zamirleri | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Türkiye | Azerbaycan | Türkmen | Özbek | Yeni Uygur | Başkırt | Tatar | Kazak | Kırgız | Yakut | Çuvaş |
| ben | mən | men | men | män | min | min | men | men | min | epĕ / ep |
| bana | mənə | maňa | menga | maña | miñä | miña | mağan | maga | miexe / miexeğe | mana |
| beni | məni | meni | meni | meni | mine | mine | meni | meni | miigin | mana |
| bende | məndə | mende | menda | mändä / meniñdä | mindä | mindä | mende | mende | - | manra |
| benden | məndən | menden | mendan | mändin / meniñdin | mindän | minnän | menen | menden | miigitten | manran |
| benim | mənim | meniň | mening | meniñ | mineñ | minem | meniñ | menin | miene | man / manăn |
| benimle | mənimlə | men bilen / meniň bilen | men bilan / mening bilan | män bilen / meniñ bilän | mineñ menän | minem belän | menimen | men menen | miiginen | manpa |
| Türkiye | Azerbaycan | Türkmen | Özbek | Yeni Uygur | Başkırt | Tatar | Kazak | Kırgız | Yakut | Çuvaş |
| sen | sən | sen | sen | sän | hin | sin | sen | sen | en | esĕ / es |
| sana | sənə | saňa | senga | saña | hiñä | siña | sağan | saga | eyiexe / eyiexeğe | sana |
| seni | səni | seni | seni | seni | hine | sine | seni | seni | eyigin | sana |
| sende | səndə | sende | senda | sändä / seniñdä | hindä | sindä | sende | sende | - | sanra |
| senden | səndən | senden | sendan | sändin / säniñdin | hindän | sinnän | senen | senden | eyigitten | sanran |
| senin | sənin | seniň | sening | seniñ | hineñ | sineñ | seniñ | senin | eyiene | san / sanăn |
| seninle | səninlə | sen bilen / seniň bilen | sen bilan / sening bilan | sän bilän / seniñ bilän | hineñ menän | sineñ belän | senimen | sen menen | eyiginen | sanpa |
| Türkiye | Azerbaycan | Türkmen | Özbek | Yeni Uygur | Başkırt | Tatar | Kazak | Kırgız | Yakut | Çuvaş |
| siz | siz | siz | siz | siz / sili | heź | sez | siz | siz | en | esir / esĕr |
| size | sizə | size | sizga | sizgä / siligä | heźgä | sezgä | sizge | sizge | eyiexe / eyiexeğe | sire |
| sizi | sizi | sizi | sizni | sizni / silini | heźźe | sezne | sizdi | sizdi | eyigin | sire |
| sizde | sizdə | sizde | sizda | sizdä / silidä | heźźä | sezdä | sizde | sizde | - | sirĕnte |
| sizden | sizdən | sizden | sizdan | sizdin / silidin | heźźän | sezdän | sizden | sizden | eyigitten | sirĕnten |
| sizin | sizin | siziň | sizning | sizniñ / siliniñ | heźźeñ | sezneñ | sizdiñ | sizdin | eyiene | sirĕn |
| sizinle | sizinlə | siz bilen / siziň bilen | siz bilan / sizning bilan | siz bilän / sizniñ bilän / sili bilän | heźźeñ menän | sezneñ belän | sizben | siz menen | eyiginen | sirĕnpe |
| Türkiye | Azerbaycan | Türkmen | Özbek | Yeni Uygur | Başkırt | Tatar | Kazak | Kırgız | Yakut | Çuvaş |
| o | o | ol | u | u | ul | ul | ol | al | kini | văl / ul |
| ona | ona | oňa | unga | uniñğa | uğa | aña | oğan | aga | kiniexe | ăna |
| onu | onu | onu | uni | uni | unı | anı | onı | anı | kinini | ăna |
| onda | onda | onda | unda | unda / uniñda / anda | unda | anda | onda | anda | - | unra / unta |
| ondan | ondan | ondan | undan | undin / uniñdin / andin | undan | annan | onan | andan | kinitten | unran / untan |
| onun | onun | onuň | uning | unuñ | unıñ | anıñ | onıñ | anın | kiene | un / unăn |
| onunla | onunla | o bilen / onuň bilen | u bilan / uning bilan | u bilän / unuñ bilän | unıñ menän | anıñ belän | onımen | al menen | kininen | unpa |
| Türkiye | Azerbaycan | Türkmen | Özbek | Yeni Uygur | Başkırt | Tatar | Kazak | Kırgız | Yakut | Çuvaş |
| biz | biz | biz | biz | biz | beź | bez | biz | biz | bihigi | epir / epĕr |
| bize | bizə | bize | bizga | bizgä | beźgä | bezgä | bizge | bizge | bihiexe / bihiexeğe | pire |
| bizi | bizi | bizi | bizni | bizni | beźźe | bezne | bizdi | bizdi | bihigini | pire |
| bizde | bizdə | bizde | bizda | bizdä | beźźä | bezdä | bizde | bizde | - | pirĕnte / pirte |
| bizden | bizdən | bizden | bizdan | bizdin | beźźän | bezdän | bizden | bizden | bihigitten | pirĕnten / pirten |
| bizim | bizim | biziň | bizning | bizniñ | beźźeñ | bezneñ | bizdiñ | bizdin | bihiene | pirĕn |
| bizimle | bizimlə | biz bilen / biziň bilen | biz bilan / bizning bilan | biz bilän / bizniñ bilän | beźźeñ menän | bezneñ belän | bizben | biz menen | bihiginen | pirĕnpe |
| Türkiye | Azerbaycan | Türkmen | Özbek | Yeni Uygur | Başkırt | Tatar | Kazak | Kırgız | Yakut | Çuvaş |
| siz | siz | siz | senlar | silär / sänlär | heź | sez | sender | siler | ehigi | esir / esĕr |
| size | sizə | size | senlarga | silärgä / sänlärgä | heźgä | sezgä | senderge | silerge | ehiexe / ehiexeğe | sire |
| sizi | sizi | sizi | senlarni | silärni / sänlärni | heźźe | sezne | senderdi | silerdi | ehigini | sire |
| sizde | sizdə | sizde | senlarda | silärdä / sänlärdä | heźźä | sezdä | senderde | silerde | - | sirĕnte |
| sizden | sizdən | sizden | senlardan | silärdin / sänlärdin | heźźän | sezdän | senderden | silerden | ehigitten | sirĕnten |
| sizin | sizin | siziň | senlarning | silärniñ / sänlärniñ | heźźeñ | sezneñ | senderdiñ | silerdin | ehiene | sirĕn |
| sizinle | sizinlə | siz bilen / siziň bilen | senlar bilan | silär bilän / sänlär bilän | heźźeñ menän | sezneñ belän | sendermen | siler menen | ehiginen | sirĕnpe |
| Türkiye | Azerbaycan | Türkmen | Özbek | Yeni Uygur | Başkırt | Tatar | Kazak | Kırgız | Yakut | Çuvaş |
| onlar | onlar | olar | ular | ular | ular | alar / ular | olar | alar | kiniler | vĕsem / vălsem |
| onlara | onlara | olara | ularga | ularğa | ularğa | alarğa | olarğa | alarga | kinilerge | vĕsene |
| onları | onları | olary | ularni | ularni | ularźı | alarnı | olardı | alardı | kinileri | vĕsene |
| onlarda | onlarda | olarda | ularda | ularda | ularźa | alarda | olarda | alarda | - | vĕsenche |
| onlardan | onlardan | olardan | ulardan | ulardin | ularźan | alardan | olardan | alardan | kinilerten | vĕsenchen |
| onların | onların | olaryň | ularning | ularniñ | ularźın | alarnıñ | olardıñ | alardın | kiennere | vĕsen / vĕsenĕn |
| onlarla | onlarla | olar bilen | ular bilan | ular bilän | ular menän | alar belän | olarmen | alar menen | kinilerinen | vĕsempe |