Kapadokyalı Arhelaos

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Kapadokyalı Arkhelaos
Kapadokyalı Arkhelaos'un gümüş Drahmisi. The Greek inscription reads "ΒΑΣΙΛΈΩΣ ΑΡΧΕΛAΟΥ ΦΙΛΟΠΑΤΡΙΔΟΣ ΤΟΥ ΚΤΙΣΤΟΥ." Club of Hercules. Year KB΄ = 22 = 15/14 BC.
Kapadokya Kralı
Hüküm süresiM.Ö. 36 – M.S. 17
Önce gelenKapadokyalı Ariarathes X
DoğumKapadokya
(günümüzde İç Anadolu, Türkiye)
Ölüm17 AD
Roma, Roma İmparatorluğu
(günümüzde İtalya)
Eş(ler)iErmeni bir prenses
Pontuslu Pythodorida
Çocuk(lar)ıGlaphyra
Kilikyalı Arkhelaus
HanedanAriathids
BabasıArkhelaos II
AnnesiGlaphyra

Arkhelaos (Yunanca: Ἀρχέλαος; d. MÖ 1. yüzyıl, ö. MS 17) bir Roma bağımlı prensi ve Kapadokya'nın son kralıydı .

Ailesi ve erken yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

Arkhelaos, Kapadokyalı bir Yunan soylusuydu .[1][2] Tam adı Archelaus Sisines'ti .[3] Komana, Kapadokya ve hetaera Glaphyra tapınak devletinin Roma bağımlı hükümdarı ve Baş Rahip Archelaus'un ilk doğan oğlu ve adaşıydı.[4] Archelaus'un babası, Roma Savaş Tanrıçası Bellona'nın Baş Rahibi olarak görev yaptı. Archelaus'un Sisines adında bir erkek kardeşi vardı.[5]

Archelaus'un baba tarafından büyükbabası, ailesinde Comana'nın Yüksek Rahip ve Roma bağımlı hükümdarı olan ilk kişiydi.[6] Baba tarafından dedesi , Pontus Kralı VI. Mithridates'in soyundan geldiğini iddia etti.[7] Kronolojik olarak, baba tarafından dedesi Pontus Kralı'nın anne tarafından torunu olabilir - VI. Mithridates'in gözde generali olan babası Archelaus, hükümdarının kızlarından biriyle evlenmiş olabilir.[8]

MÖ 47'de Roma Diktatörü Gaius Julius Caesar, Triumvir Pompey'e karşı kazandığı askeri zaferin ardından, babasını baş rahiplik görevinden aldı ve Comana'ya hükmetti.[9] Babasının yerini Lycomedes adında başka bir Yunan asilzadesi aldı.[10] Pompey onların aile patronuydu[11] ve baba tarafından büyükbabasını Comana'daki görevine atayan oydu.[6]

Glaphyra, Marcus Antonius ve tahta çıkması[değiştir | kaynağı değiştir]

Yıllar sonra, Archelaus'un annesi Glaphyra, Romalı Triumvir Mark Antony'nin metreslerinden biri oldu.[12] Glaphyra bir hetaera,[13] bir tür fahişeydi . Glaphyra, antik çağda güzelliği, çekiciliği ve baştan çıkarıcılığı ile ünlüydü.[14]

Glaphyra, ilişkileri aracılığıyla Antonius'u oğlu Archelaus'u Kapadokya kralı olarak ataması için ikna etmişti.[3] MÖ 36'da Antonius tahttan indirildi ve hüküm süren kral Ariarathes'i idam etti ve Archelaus'u halefi olarak atadı. Annesi Kraliyet Mahkemesinde büyük bir siyasi güce sahip görünüyordu.[3] Glaphyra'nın güçlü etkisi, MÖ 31'deki Actium Muharebesi zamanından, özellikle de müstakbel İmparator Augustus'un Antonius'un meselesi hakkında yazdığı bazı cinsel açıdan açık ve ünlü ayetlerden kalma çağdaş hakaretlerle kanıtlanabilir.[3]

Krallığı[değiştir | kaynağı değiştir]

Archelaus Kapadokya tahtına geçtikten sonra, hayatta kalan yazıtlardan, özellikle sikkelerden bilinen kraliyet unvanı[15] şuydu: Grekçe: Ἀρχέλαος Φιλόπατρις Κτίστης, Archelaus Philopatris Ktistes,[16] Archelaus, Yunan aşığı ve ülkesinin kurucusu . Erken saltanatında Archelaus, ilk karısı olduğuna inanılan[17][17] MÖ 8'de ölen Ermenistanlı isimsiz bir prenses [3] ile evlendi. Ermenistan Kralı II. Artavasdes'in (hükümdarlık M.Ö. Artaxiad Hanedanı, Artavasdes M.Ö. II, geleceğin Ermeni kralları Artaxias II ve Tigranes III'ün babasıydı. Artavasdes II'nin babası, Mithridates'in kızı Pontuslu Kleopatra ile evli olan Büyük Tigranes'ti[18] VI, ilk karısı kız kardeşi Laodike'den,[19] böylece Artavasdes II Mithridates'in bir anne torunuydu VI ve Laodike. İlk karısından Archelaus'un iki çocuğu vardı: Glaphyra[20] adında bir kızı ve kendisinden başka torunları vardı ve bir oğlu Kilikyalı Archelaus .

Archelaus, 31'de Actium Savaşı'ndaki yenilgisine kadar Antonius'un bir müttefikiydi. Archelaus'un Octavianus'a sığındığı M.Ö.[15][21] Octavianus ile barış yaparak, Archelaus tacını elinde tutmayı başardı.[22]

Octavianus ilk Roma İmparatoru Augustus olduğunda, Archelaus Roma'nın önemli bir müşteri hükümdarı oldu ve Augustus, Archelaus'u sadık kabul etti.[23] Augustus'un bir politika meselesi olarak taşralılaşmaya bağlılığı yoktu. 25 yılında M.Ö., Augustus Archelaus'u Kilikya Trachea'yı, Elaiussa Sebaste liman kenti[24] ve çevresindeki Kilikya kıyılarının ve Küçük Ermenistan'ın bazı kısımlarını yönetmesi için görevlendirdi.[21] Archelaus'a yönetmesi için tüm bu ekstra bölgeleri vererek, Augustus korsanlığı[24] ortadan kaldırabildi ve Parthia'ya karşı daha sağlam bir siper inşa etti.[21]

Galat sınırında Archelaus'un kristal ve oniks madenleri vardı. Archelaus sarayını anakaradan Elaiussa Sebaste'ye devretti.[24] O ve ailesi oraya yerleştikten sonra, Archelaus şehri geliştirdi. Bir kraliyet ikametgâhı inşa etti, limandaki adada bir saray inşa etti ve şehrin adını Augustus'un onuruna değiştirdi.[25] Sebaste, Latince Augusta kelimesinin Yunanca karşılığıdır. Archelaus bir köy olan Garsaura'yı şehir haline getirerek Archelaïs (günümüzde Aksaray) olarak yeniden adlandırdı.[26] Archelais'i bir idari merkeze dönüştürdü ve daha sonra Roma İmparatoru Claudius'un altında bir koloni haline geldi.[26]

Archelaus bir coğrafi eserin yazarıydı ve Taşlar ve Nehirler Üzerine adlı bir inceleme yazmıştı. Augustus'un saltanatı sırasında bir noktada, Archelaus iyileşene kadar bir vasi atanmasıyla sonuçlanan geçici bir akıl hastalığına sahipti.[20]

MÖ 18/17'de kızı Glaphyra, düzenlenmiş bir törenle Judea prensi Alexander ile evlendi. Archelaus, Herodian Hanedanlığı ile dostane ilişkiler kurmaya başladı. Archelaus zaman zaman hanedan üyeleri arasında arabuluculuk yaptı. Archelaus, oğlu İskender'i barıştırmak için Büyük Hirodes'i ziyaret etmek için Kudüs'e gitti.[27] Herod takdirle, Archelaus'u Suriye'nin Roma Valisi ile uzlaştırdı.[28]

MÖ 8'de, yakın zamanda dul kalan Archelaus, bir başka Roma müşteri hükümdarı olan Pontuslu Pythodorida ile evlendi. Pythodorida'nın yakın zamanda ölen ilk kocası Pontuslu Polemon I'den iki oğlu ve bir kızı vardı. Archelaus Pythodorida ile evlendiğinde, o ve ailesi Karadeniz'den Elaiussa Sebaste'ye taşındı. Pythodorida, ölene kadar Archelaus'un yanında kaldı; çocukları yoktu. Bu evlilik krallıklarını birbirine bağladı ve böylece her iki hükümdar da eşlerinin krallıkları üzerinde dolaylı kontrole sahipti. Evlilik düzenlemeleri, kuşkusuz, Anadolu'nun kraliyet ailelerini Roma egemenliğinin vekilleri olarak bir araya getirmek için Augustus tarafından düzenlenmişti.[21]

Tiberius Dönemi ve ölümü[değiştir | kaynağı değiştir]

Arkhelaos, Romalılar tarafından sevilmesine rağmen, tebaası tarafından bu nispette sevilemedi.[21] Augustus döneminde bir kez, bazı Kapadokya vatandaşları Roma'daki Arkhelaos'a karşı suçlamada bulundular.[21] Gelecekteki Roma İmparatoru Tiberius, sivil kariyerine başlayarak Arkhelaos'u başarıyla savundu.[21]

Buna rağmen, Arkhelaos, Augustus'un torunlarından biri ve varisi olan Gaius Caesar'a daha fazla ilgi gösterdi ve bu yüzden Tiberius'un kıskançlığını uyandırdı.[15] MÖ. 6 - MS. 2 arasında Tiberius, Rodos adasında yaşarken, Gaius Caesar Doğu Akdeniz'de Augustus adına çeşitli siyasi ve askeri görevler üstleniyordu.

Ancak MS 4'te Gaius Caesar öldü[29] ve Augustus da MS 14'te öldüğünde Tiberius, üvey babasının yerine Roma İmparatoru oldu. Bu zamana kadar, Arkhelaos'un durumu başarısız olmuştu.[20] MS 17'ye gelindiğinde, Arkhelaos elli yıl boyunca Kapadokya'da hüküm sürmüş ve ileri bir yaşa kadar yaşamıştı.[30]

Arkhelaos'un son yılında askeri ödemeler için para sıkıntısı vardı ve Tiberius Kapadokya'yı bir Roma eyaletine dönüştürmek istedi.[31] Tiberius, Arkhelaos'u Roma'ya gelmesi için ikna etti.[32] Roma'ya vardığında Roma Senatosu tarafından bir isyan planlamakla suçlandı. Tiberius, Arkhelaos'un senato tarafından ölüme mahkum edilmesini umuyordu.[15] Ancak, Arkhelaos bu mahkumiyet gerçekleşmeden önce eceliyle öldü (Tacitus intihar etmiş olabileceği ihtimaline değinir).[32] Bundan sonrasında Kapadokya bir Roma eyaleti oldu ve Arkhelaos'un dul eşi ailesiyle birlikte Pontus'a döndü. Romalılar, Küçük Ermenistan'ı Arkhelaos'un üvey oğlu Artaxias III'e bağımlı bir kral olarak yönetmesi için verirken, eski egemenliğinin kalan toprakları da aynı şekilde yönetmesi için öz oğluna verildi.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Eder, Walter; Renger, Johannes; Henkelman, Wouter (2007). Brill's chronologies of the ancient world New Pauly names, dates and dynasties. Brill. s. 111. ISBN 9004153209. Of greater historical importance are the Archelai, the descendants of an officer of Greek origin (Archelaus). […] The grandson, Archelaus, was the first to have some success in Cappadocia  Yazar eksik |soyadı1= (yardım)
  2. ^ Plutarch (2007). Plutarch's Lives, Volume 2 (of 4). Echo Library. s. 312. ISBN 1406823309. This Archelaus was a native of Cappadocia, and probably of Greek stock. 
  3. ^ a b c d Syme, Anatolica: studies in Strabo, p. 148
  4. ^ "Ancient Library, Archelaus no.3&4". 12 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2022. 
  5. ^ Dueck, Strabo’s cultural geography: the making of a kolossourgia, p. 208
  6. ^ a b "Ancient Library, Archelaus no.2". 12 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2022. 
  7. ^ "Ptolemaic Genealogy, Berenice IV, point19". 12 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2022. 
  8. ^ Mayor, The Poison King: the life and legend of Mithradates, Rome’s deadliest enemy, p. 114
  9. ^ "Ancient Library, Archelaus no.3". 12 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2022. 
  10. ^ Dueck, Strabo’s cultural geography: the making of a kolossourgia, p. 197
  11. ^ Syme, Anatolica: studies in Strabo, p. 167
  12. ^ "Ptolemaic Genealogy, Cleopatra VII". 16 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2022. 
  13. ^ Syme, Anatolica: studies in Strabo, p. 144
  14. ^ Syme, Anatolica: studies in Strabo, pp. 144 and 148
  15. ^ a b c d "Ancient Library, Archelaus no.4". 12 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2022. 
  16. ^ Temporini, Aufstieg und Niedergang der römischen Welt: Geschichte und Kultur Roms im spiegel der neueren Forschung, p. 1149
  17. ^ a b Syme, Anatolica: studies in Strabo, p. 150
  18. ^ Sandler, Ground warfare: an international encyclopedia, Volume 1, p. 884
  19. ^ Mayor, The Poison King: the life and legend of Mithradates, Rome’s deadliest enemy, pp. 114&138
  20. ^ a b c Temporini, Aufstieg und Niedergang der römischen Welt: Geschichte und Kultur Roms im spiegel der neueren Forschung, p. 1159
  21. ^ a b c d e f g Bowman, The Augustan Empire, p. 152
  22. ^ "Britannica.com "Archelaus"". 26 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2022. 
  23. ^ Bowman, The Augustan Empire, p. 153
  24. ^ a b c Dueck, Strabo’s cultural geography: the making of a kolossourgia, p. 205
  25. ^ Rigsby, Asylia: territorial inviolability in the Hellenistic world, p. 464
  26. ^ a b Bowman, The Augustan Empire, p. 672
  27. ^ Josephus, Antiquity of the Jews, 16:261–69
  28. ^ Josephus, Antiquity of the Jews, 16:270
  29. ^ Ferrero 1909
  30. ^ Syme, Anatolica: studies in Strabo, pp. 143 and 148
  31. ^ Bowman, The Augustan Empire, p. 210
  32. ^ a b Tacitus, The Annals 2.42

Kaynaklar[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Önce gelen
Kapadokyalı 10. Ariarathes 		Kapadokya Kralı M.Ö. 38- M.S. 17 Kapadokya bir Roma eyaleti haline getirildi
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kapadokyalı_Arhelaos&oldid=30993192" sayfasından alınmıştır