Kalkankaya, Posof
| Kalkankaya | |
|---|---|
 | |
 Ardahan'ın konumu | |
  Kalkankaya Kalkankaya'nın Ardahan'daki konumu | |
| Ülke |
 Türkiye |
| İl | Ardahan |
| İlçe | Posof |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| Rakım | 1.650 m (5.410 ft) |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 32 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0478 |
| İl plaka kodu | 75 |
| Posta kodu | 75800 |
Kalkankaya, Ardahan ilinin Posof ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Kalkankaya köyünün eski adı Petobani'dir. Gürcüce bir yer adı olan Petobani (პეტობანი), Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı ve 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde Bedoban (بروبان) olarak kaydedilmiştir.[3] 1828 tarihli Osmanlıca köy listesinde ise, Petoban (پەتوبان) biçiminde yazılmıştır.[4] 93 Harbi'nde Ardahan bölgesini ele geçiren Ruslar da köyü Petoban (Петобан) adıyla kaydetmiştir.[5] Bu yer adının ilk halinin, Giorgisubani gibi, kişi (Petre) adından Petresubani (Petre köyü) olduğu ve Petobani'ye dönüştüğü tahmin edilmektedir.
Petobani, tarihsel Gürcistan'ı oluşturan Mesheti bölgesinin yerleşim yerlerinden biriydi. Osmanlılar köyü, birleşik Gürcistan Krallığı'nın ardından bu bölgeye hakim olan Samtshe Atabeyliği'nden 16. yüzyılın ortasında ele geçirdi. 1595 tarihli Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterine göre, Gürcistan Vilayeti içinde, Poshov livasının Güney nahiyesine bağlıydı. Bu defterde Petobani, Bedoban-i Ulya (بدوبان علیا), Bedoban-i Süfla (بدوبان سفلا) ve Bedoban-i Vasat (بدوبان وسطا) olmak üzere üç köy olarak kaydedilmişti. Bu tarihte Bedoban-i Ulya'da (Yukarı Petobani) 19 hane ve Bedoban-i Vasat'ta (Orta Petobani) 8 hane yaşıyordu. Bedoban-i Süfla (Aşağı Petobani) ise, boş olarak kaydedilmiştir. Bu hanelerin reisleri Mamuka, Gogiça, Kapana, Elisa, Davita, Gabriel, İvane, Zakara gibi Gürcü adları taşıyordu. Her hane, Osmalı Devleti'nin Hristiyan köylülerden aldığı ispenç vergisi ödüyordu. Bu yerleşmelerde buğday, arpa, çavdar, keten tohumu tarımı ve arıcılık yapılıyor, domuz ve koyun besleniyordu. Üç yerleşme, 1834 yılında Petoban adıyla tek köy olarak kaydedilmiştir.[6]
Petobani, üç yüzyılı aşın bir süre Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın sonucunda Rusya İmparatorluğu'nun eline geçti. Rus idareside Ardahan sancağının (okrug) Poshov kazasına (uçastok) bağlıydı. 1886 yılındaki nüfus tespiti sırasında Badela nahiyesinin (маркяз: merkez) 13 köyünden biriydi ve köyde 284 kişi yaşıyordu. Köyün nüfusu 1896’da 335 kişiye, 1906’da da 400 kişiye yükselmişti. Bu üç tespitte de eski bir Gürcü yerleşmesi olan köyün nüfusu "Türk" olarak kaydedilmiştir.[5][7]
Petoban, Rus hakimiyetinin sona ermesinden sonra, bir süre bağımsız Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. 1921 yılında, Sovyet Rusya'nın Gürcistan'ı işgali sırasında, Ankara Hükümeti'nin verdiği ültimatom üzerine Gürcüler Ardahan ve Artvin bölgelerinden çekildi. 16 Mart 1921'de, Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında imzalanan Moskova Antlaşması'yla da Petoban köyü Türkiye'ye bırakıldı.[8]
Petobani, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Kars vilayetinin Poshof kazasının Cilvana nahiyesine bağlıydı.[4] 1935 genel nüfus sayımıdan aynı idari konuma sahipti ve köyde 511 kişi yaşıyordu.[9] Bedoban veya Petoban adı, "yabancı kökten geldiği" için 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Kalkankaya olarak değiştirilmiştir.[10] Bununla birlikte köyün eski adı yeni adıyla birlikte "Kalkankaya (Petoban)" biçiminde resmî kayıtlarda kullanılmıştır.[11]
Kalkankaya'da günümüze ulaşan tek tarihsel yapı, tek nefli Gürcü kilisesidir. Günümüzde samanlık olarak kullanılan yapının duvarlarının yüzey taşları tamamen sökülmüştür. Bir taş üzerinde Gürcü Asomtavruli yazısının on dört satırlık bölümü gününümüze ulaşmıştır.[12]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Kalkankaya köyü, Ardahan il merkezine 98 km, Posof ilçe merkezine 17 km uzaklıktadır.[13]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 32[2] |
| 2021 | 37[2] |
| 2020 | 37[2] |
| 2019 | 46[2] |
| 2018 | 43[2] |
| 2017 | 44[2] |
| 2016 | 37[2] |
| 2015 | 42[2] |
| 2014 | 50[2] |
| 2013 | 58[2] |
| 2012 | 58[2] |
| 2011 | 58[2] |
| 2010 | 64[2] |
| 2009 | 79[2] |
| 2008 | 82[2] |
| 2007 | 93[2] |
| 2000 | 130[13] |
| 1990 | 232[14] |
| 1985 | 293[15] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Kalkankaya, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 6 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Ardahan Posof Kalkankaya Köy Nüfusu". Nufusune.com. 17 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2020.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 438". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2021.
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 761.
- ^ a b ""Poshov kazası 1886 Yılı" (Rusça)". 26 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2021.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; I. cilt (1947), s. 305, 318, 319,; II. cilt (1941), s. 299, 311, 312; III. cilt (1958), s. 438". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2021.
- ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 114, ISBN 9786052100271.
- ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 3 cilt; 2. cilt, s. 41.
- ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 309" (PDF). 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Temmuz 2021.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 302". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2021.
- ^ "1980 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1981" (PDF). 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Temmuz 2021.
- ^ 2012-2013 Yılları Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2019, s. 18 17 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9639-0-2.
- ^ a b "Kalkankaya Köyü". YerelNet.org.tr. 3 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]