İçeriğe atla

Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali

Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Kızıl Ordu'nun Gürcistan'a müdahalesi sayfasından yönlendirildi)
Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali
Rus İç Savaşı ve Türk Kurtuluş Savaşı

Kızıl Ordu Tiflis'te, 25 Şubat 1921
Tarih15 Şubat – 17 Mart 1921
Bölge
Sonuç

Sovyet ve Türkiye askeri zaferi

Taraflar
 Rusya SFSC
 Ermenistan SSC
 Azerbaycan SSC
Gürcistan Osmanlı İmparatorluğu Ankara Hükümeti
Komutanlar ve liderler
Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti Anatoli Gekker
Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti Mihail Velikanov
Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti Josef Stalin
Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti Sergo Orconikidze
Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti Pilipe Maharadze
Parmen Çiçinadze
Giorgi Kvinitadze
Giorgi Mazniaşvili
Valiko Cuğeli
Osmanlı İmparatorluğu Kazım Karabekir
Güçler
40.000 piyade
4.300 süvari
900 Oset militan
196 topçu
1.065 makineli silah
50 savaş uçağı
7 zırhlı tren
4 tank
24+ zırhlı araç[1]
11.000 piyade
400 süvari
Gürcistan Halk Muhafızlarından yüzlercesi
46 topçu
Birkaç yüz makineli tüfek
56 savaş uçağı
4 zırhlı tren
Birkaç zırhlı araç[2]
20.000
Kayıplar
5.500 ölü
2.500 esir
bilinmeyen sayıda yaralı[3]
3.200 ölü veya esir
bilinmeyen sayıda yaralı
3.800-5.000 sivil öldü[3]
30 ölü
26 yaralı
46 kayıp[4]
Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti, 1921 yılı. Gürcistan DC'nin Milletler Cemiyeti tarafından kabul edilmiş olan sınırları. Kızıl Ordu'nun işgali ve Ankara Hükümeti birliklerinin saldırıları sonucunda Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti’nin güneybatı parçası (Artvin, Oltu, Ardahan) Türkiye’nin eline geçti (haritada sarıya boyanmış bölge). Ülkenin kalan kısmını ise SSCB ilhak etti. Daha sonra Moskova’nın kararıyla haritada pembe renge boyanmış bölge Ermenistan SSC’ye, yeşil renge boyanmış yerler Azerbaycan SSC’ye bırakıldı. Turuncu renge boyanmış Soçi vilayeti ile Kafkas Dağlarının kuzey etekleri ise 1918-1919 arasında Gürcistan DC’nin topraklarıydı ama Rusya SFSC tarafından daha önce ilhak edilmişti.

Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali, Rus–Gürcü Savaşı[5] ya da Sovyet Rusya'nın Gürcistan'ı işgali[6] olarak da bilinir (15 Şubat – 17 Mart 1921), Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'ne bağlı Kızıl Ordu'nun Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nin Menşevik hükûmetinin yerine Bolşevik rejimini kurmak amacıyla giriştiği askerî işgaldir. İşgal, Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nin varlığının sona ermesi ve Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin kurulmasıyla sonuçlanmıştır.

İşgalden önce

[değiştir | kaynağı değiştir]

I. Dünya Savaşı'nın ardından Güney Kafkasya'da üç ulus, Gürcüler, Azeriler ve Ermeniler 1918'de bağımsızlıklarını ilan etti. Ne var ki Lenin'in Sovyetleştirme planının ilk hedefi Kafkasya idi. Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti ve Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti'nin işgalinin ardından Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti de hedef haline geldi. Yaklaşık 25.000 kişilik Gürcü ordusuna karşı Kızıl Ordu 50.000 kişilik bir güçle saldırıya geçti. Gürcistan'ın, sonradan Ermenistan'a bırakılan Lore bölgesinde Kızıl Ordu'nun ayaklandırdığı Ermenilerin korunması, bu saldırı için bir gerekçe olarak kullanıldı.

Askerî işgali yöneten Anatoli Gekker 11. Rus Ordusu'yla ilk önce Tiflis Operasyonu düzenleyerek Hrami Nehri'ni geçti ve kısa sürede Gürcü kuvvetlerini yenilgiye uğrattı. Sonra Kutaisi Operasyonu'nu düzenledi. İtilaf Devletleri'ni yardımını engellemek için Ruslar Karadeniz'deki tüm Gürcü limanlarını da ele geçirdi. Ayrıca Ruslar Rus ordusuna katılmak karşılığında Abhazlara bir Abhaz Oblastı kurulacağına dair bir teklif sunmuşlardı. Abhazlar bu teklifi kabul edip Gürcülere karşı savaştılar.

İşgalde Türkiye

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu sıralarda Türkiye Türk Kurtuluş Savaşı'yla bağımsızlık mücadelesi veriyordu. Moskova Antlaşması ile Türkiye-Sovyet ilişkisi olumlu yolda ilerlemiş; Ruslar Ankara Hükümeti'ni tanımış, Moskova'ya elçi göndermelerini istemiş, silah ve cephane yardımı yapmaya başlamıştı.

Bu arada Ankara Hükümeti 13 Kasım 1920'de Gürcistan'la da diplomatik ilişki kurmuş ve mevcut sınırlarıyla Gürcistan'ı tanımıştı. Bu tarihte Kâzım Dirik Ankara Hükûmeti tarafından Tiflis elçiliğine atanmıştı. Gürcistan elçisi Svimon Mdivani ve beraberindeki heyet 8 Şubat 1921'de Mustafa Kemal Paşa tarafından Ankara'da kabul edilmişti. Ne var ki Sovyet Rusya Gürcistan'ın işgalinde Türkiye'nin katkısını istemişti. Bu teklifi Ruslar Ali Fuat Paşa'ya sunmuş, Ali Fuat Paşa bu teklifi Ankara'ya ulaştırmış ve Mustafa Kemal Paşa da onaylamıştı.

Oysa Ankara Hükümeti Gürcistan'la sınır görüşmeleri yapamaya bile başlamıştı.[7] Mustafa Kemal Paşa uzun bir söylev olan Nutuk'ta bu gelişmeleri şöyle anlatır: "8 Şubat 1921 de Ankara'da itimatnamesini takdim etmiş olan Gürcü sefirile de, Türkiye - Gürcüstan Muahedesi için müzakere başlamıştı. Nihayet 23 Şubat 1921'de verdiğimiz kat'i bir ültimatom üzerine Ardahan, Artvin ve Batum'un tarafımızdan işgaline muvafakat olundu."[8]

Kazım Karabekir komutasındaki 3. Ordu bu iş için görevlendirilmişti. Ankara Hükümeti kuvvetleri Gürcülerin boşalttığı Ardahan, Artvin ve Batum'a girdi. Ancak bunun ardından Giorgi Mazniaşvili komutasındaki Gürcü kuvvetleri Batum'dan Türk birliklerini çıkardı ve kenti Bolşevik kuvvetlerine teslim etti.

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "iveria". 30 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2014. 
  2. ^ "iveria". 30 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2014. 
  3. ^ a b According to a Russian statistician and Soviet-era dissident, Professor I.A. Kurganov, the 1921-2 military operations against Georgia took lives of about 20.000 people. "Archived copy". 5 Kasım 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2006.  Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: "gulag.ipvnews.org" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme)
  4. ^ Ayfer Özçelik: Ali Fuat Cebesoy: 1882-10 Ocak 1968, publisher Akçağ, 1993, page 206 1 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. (Türkçe)
  5. ^ (Rusça) "Советско-грузинская война 1921 г. (Soviet Rusya-Georgian war of 1921)". Хронос ("Hronos"). 12 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2006. 
  6. ^ Debo, R. (1992). Survival and Consolidation: The Foreign Policy of Soviet Russia, 1918-1921, pp. 182, 361-364. McGill-Queen's Press. ISBN 0-7735-0828-7
  7. ^ "Roin Kavrelişvili - Nikoloz Akhalkatsi, Gürcistan Tarihçiliğinde Kars Antlaşması Üzerine Kısa Bir Değerlendirme". 16 Eylül 2019. 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2019. 
  8. ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2. cilt, s. 41.