Emi (sum)

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Emi beldesi
Эми сумузу (Tıva Türkçesi)
Эми (сумон) (Rusça)
Üst idare Toju kojuunu
Üst idare Toju kojuunu
Ülke Tuva
KojuunToju kojuunu
sumEmi sumu
İdare
 • yöneticiEker Huujan
Yüzölçümü
 • Toplam2382,5659 km²
Nüfus
 • Toplam171
Zaman dilimiUTC+07.00 (DAZD)

Emi sumu (Tuva Türkçesi:Эми сумузу) — Tuva Cumhuriyeti'nde Teregöl kojuununa bağlı kırsal yerleşim statüsünde bir belediye idari birimidir.[1][2][3]

Beldenin tek nüfuslu yerleşim yeri ve yönetim merkezi — Ottuk Daş köyü.

Sözkökü ve Söz tanımı[değiştir | kaynağı değiştir]

Belde anlamında sumu sözü kullanılmaktadır. Tıva'da köy ve kasaba türü yerleşimler için ködee suur denilmektedir. İlçe, belediye, belde türüne karşılık olarak ise sum, rayon adlandırmaları kullanılır. Tıva'da eski dönemlerden kalma idari birim adları halen kullanılmaktadır. Eskiden bu adlandırmalar şöyle idi.

  • 10 ailelik yer — arban,
  • 150 kişi üzeri — sumon(sum,sumu),
  • 2 ve daha fazla sum — hoşun (kojuun).

Şimdi Tıva Cumhuriyeti'nde idari bölge birimleri ve belediyeleri (kırsal yerleşim statüsünde) sumu, sumon olarak adlandırılıyor.

Şınaa beldesinin yönetim merkezi olan Ottuk-Daş sözü günümüz Tıva Türkçesinde ateşli taş veya ateş taşı demektir.[4]

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Tere-Höl kojuunu ile Toju kojuunu halk yapısı yönünden diğer bölgelere göre birbirine çok yakındır. Bu benzer yapı sınır ötesini de aşarak Buryatya ve Moğolistan taraflarındaki Dukha, Soyot-Tuğka, Soyıt-Dukha, Soyıt-Tuha gibi değişik adlarla adlandırılmış soydaşlar ile aynıdır. Kargı sumu, 28 Aralık 2005 tarihinde N 1486 VX-I Tuva Cumhuriyeti Kanunu'na göre "Tıva Cumhuriyeti'nin Tere-Höl kojuun'unda Balıktıg, Kargı ve Emi sumularının oluşumu üzerine" 2005 yılında kurulmuştur. Merkezi Beldir-Çazı köyü kabul edilerek Kargı beldesi oluşturuldu.[5]

8 Mayıs 2009 Rusya Federasyonu Hükûmeti'nin kararına göre, 631-r sumon Emi "Rusya Federasyonu yerli halklarının geleneksel ikamet yerleri ve geleneksel ekonomik faaliyetleri listesine" dahildir.

Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]

Yerleşimin olduğu yerler Dağlık Sangilen yaylasında, Tıva'nın güneydoğusunda ulaşılması çok zor yerlerindendir. Emi akarsuyundaki Ottuk-Daş akarsuyu yakınındadır.

yer adları

Artak-Ooraş, Boş-Dag, Kalbak-Haak, Kara-Daştıg, Kara-Höl, Kas-Ottug, Kejik-Aksı, Kezek-hadın, Sarıg-Höl, Sarıg-Hımış, Sarıg-Er, Uzun-Höl, Uruskaldı, Höörge, Emi-Aksı.

Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]

Toplam Nüfusu 2010[6] yılında 171 iken 2020 yılı — 171 kişi.[7] Nüfus pek değişkenlik göstermemiştir.

Yıllara göre kişi sayısı:

2010 2012 2014 2018 2020
171 171 171 172 171

Altyapı[değiştir | kaynağı değiştir]

idari faaliyetler

Emi sumuzu yönetimi

endüstri

Altın alanları mevcuttur[8][9]

Çekicilikler[değiştir | kaynağı değiştir]

Kungurtug yerli halkı Toju Tıvalarıdır. 1991'de, Rusya Hükûmeti'nin kararıyla Kuzey'in yerli halkları olarak sınıflandırıldılar. "Emi" («Эми Община») topluluğu, Toju Tıvalarının haklarını, özgürlüklerini ve meşru çıkarlarını korumak için tasarlanan Tıva Hükûmeti altındaki danışma organının bir parçasıdır. Başkanı Vladimir Munzuk'tur. Geyik yetiştiriciliği ana faaliyettir. Merkezi Kungurtug'dadır.

Türk Tarihi için çok önemli bir yere sahip Uygur Kağanlığında Bögü Kağan devrinden kalan eski bir kale olan Por-Bajın tarihi kilden bina izleri bulunmaktadır. Kungurtug yakınlarındaki bu yapı uluslararası festivale ev sahipliği yapmaktadır.

Ulaşım[değiştir | kaynağı değiştir]

Yerel otoyol vardır.

Tanınmış kişiler[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Görüntüler[değiştir | kaynağı değiştir]

  • 3-D Porbajın rekonstrüksiyon çizimi (2007)
    3-D Porbajın rekonstrüksiyon çizimi (2007)
  • Porbajın kazılarında çıkan antika çini
    Porbajın kazılarında çıkan antika çini
  • Göle doğru(2008)
    Göle doğru(2008)

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ ""Tuva Cumhuriyeti'nin idari-toprak yapısı hakkında" kanun". 24 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  2. ^ "OKATO ( общероссийский классификатор административно-территориальных образований)-Rusya'da idari bölümler". 31 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  3. ^ "24 Aralık 2010 268 sayılı Tuva Cumhuriyeti Kanunu - "Tuva Cumhuriyeti belediyelerinin statüsü hakkında"". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  4. ^ Dorugool Monguş. Tuvaca-Türkçe Sözlük
  5. ^ "İdari değişim". 16 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  6. ^ "Nüfus verileri". 13 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  7. ^ "2020 yılı Nüfus sayımı". 22 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  8. ^ "р.Оттук-Даш, пр.пр.р.Эми. Об участке". 31 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2021. 
  9. ^ "Оттук-Даш р., верхн.течение. Об участке". 31 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2021. 

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Emi_(sum)&oldid=32465706" sayfasından alınmıştır