İçeriğe atla

Dus-Dag (sum)

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Dus Dag sumu
Дус-Даг сумузу (Tıva Türkçesi)
Дус-Дагский сумон (Rusça)
Dus Dag sumu bayrağı
Bayrak
Üst idare Övür kojuunu
Üst idare Övür kojuunu
Ülke Tuva
KojuunÖvür kojuunu
sumTuz Dağı sumu
Yüzölçümü
 • Toplam23,30 km²
Nüfus
 • Toplam978
Zaman dilimiUTC+07.00 (DAZD)

Dus Dag sumu (Tuva Türkçesi: Дус-Даг сумузу), Tuva Cumhuriyeti'nde Övür kojuununa bağlı kırsal yerleşim statüsünde bir belediye idari birimidir. Belde anlamında sumu sözü kullanılmaktadır.

Tek nüfuslu yerleşim ve yönetim merkezi — Dus-Dag.[1]

Söz tanımı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Tıva'da köy ve kasaba türü yerleşimler için ködee suur denilmektedir. İlçe, belediye, belde türüne karşılık olarak ise sum, rayon adlandırmaları kullanılır. Tıva'da eski dönemlerden kalma idari birim adları halen kullanılmaktadır. Eskiden bu adlandırmalar şöyle idi.

  • 10 ailelik yer — arban,
  • 150 kişi üzeri — sumon(sum,sumu),
  • 2 ve daha fazla sum — hoşun (kojuun).

Şimdi Tıva Cumhuriyeti'nde idari bölge birimleri ve belediyeleri (kırsal yerleşim statüsünde) sumu, sumon olarak adlandırılıyor.

Dus Dag sözü Tıva Türkçesinde Tuz Dağ demektir.

Tuva-Moğolistan sınır değişikliği

[değiştir | kaynağı değiştir]

Temmuz 1932'de Sovyetler Birliği'nin arabuluculuğuyla Tuva bir anlaşma imzaladı ve iki ülke arasında sabit bir sınır oluşturulduğu için Moğolistan'dan önemli bir toprak kazancı elde etti. Moğolistan, Sovyet baskısı altında imzalamak zorunda kaldı ve Moğol Büyük Devlet Khural'ı anlaşmayı onaylamadı. Yeni bölge, özellikle Tuva'nın tek tuz madenciliği kaynağı olan Dus-Dag Dağı'nı içeriyordu. Tuva ile Moğolistan arasındaki sınır 1930'larda tartışmalı olmaya devam etti; Moğolistan, dağın mülkiyetini iddia etmek için Qing hanedanı belgelerine atıfta bulundu. Tartışma sonraki yıllarda alevlenmeye devam etti ve Moğol liderliği, 1932 anlaşmasını Moğolistan'ın imzalaması için Sovyet baskısı nedeniyle adaletsiz olmakla eleştirerek "Tuvalılar tarafından keyfi olarak ele geçirilen" dağın geri verilmesini talep etti. Sovyet yetkilileri, Moğolistan'ın 1932 anlaşmasını revize etmek için hiçbir nedeni olmadığı ve tuz dağına ihtiyacı olmadığı şeklindeki resmi tutumunu yineleyerek Tuva'dan anlaşmayı revize etmemesini istedi. Moğolistan konuyu bir daha gündeme getirmeyeceğine söz verdi ancak Tuva ile arasındaki ilişkiler oldukça gerginleşti. Tuva hükûmeti komşusuyla çatışmayı önlemek için taviz verdi ve 1940 yılında iki hükûmet "Tarihi malzeme ve belgelere dayalı sınırda" yeni bir anlaşma imzaladı. Ancak Tuva 1932'de belirlenen sınırı netleştirmeye çalışırken Moğolistan onu tamamen revize etmeye çalıştı; bu uzlaşmaz pozisyonlara yol açtı ve yeni anlaşmanın onaylanması durduruldu. Her iki taraf da arabuluculuk için Sovyetler Birliği'ne başvurdu, ancak II. Dünya Savaşı'nın patlak vermesiyle Sovyet yetkilileri, özellikle Dus-Dag Dağı ile ilgili olmak üzere sınır anlaşmazlığına ilişkin her türlü tartışmanın durdurulmasında ısrar etti. 1943'te Moğol büyükelçisi, "Tuz Dağı yaklaşık on yıldır Tuvalılar tarafından sömürülüyor ve aynı zamanda tartışmalı bir bölgede yer alıyor, bu nedenle Tuva hükümetinin onu iade etme talebi çok sert" dedi. Bu, tartışmalı konuyu az çok sona erdirdi, ancak bazı küçük anlaşmazlıklar, 1944'te Tuva'nın Sovyetler Birliği'ne dahil edilmesine kadar devam etti; bu noktada Moğolistan, 1932'deki orijinal anlaşmayı onayladı ve o zaman bile 1946'da bölgeye alarmlı çitler gibi sınır korumasının getirilmesi gerekiyordu.

Coğrafya

[değiştir | kaynağı değiştir]

Torgalıg akarsuyu ve Tuz Dağ yakınındadır.

Sokakları

Gagarin, Dorjukay, Komsomolskaya, Novaya, Seven-ool.

Kişi yerleşimi olmayan yer adları: Adır-Tey, Ak-Kara-Sug, Ak-Çıraa, Arıg-Bajı, Arıg-İşti, Baglaaştıg, Beş-Beldir, Biçe-Kadıgbay, Boop-Çiir, Büzeeleer, Büürelçin, Dag-Baarı, Dag-Dozu, Don-Terek, Dörgünek, Durug-Baarı, Dustaar-Sayır, Kadıgbay, Kadıgbay-Aksı, Kara-Dag, Kara-Dıt, Kara-Sug, Kara-Tal, Kovurug-Adaa, Köjeelig-Şat, Köngüreeş, Koğş-Terek, Kuzutu, Kuu-Dag, Kızıl-Şat, Mozur, Ogorod, Ödektig-Oy, Oorga, Sayır-Aksı, Sarıg-Iygıl, Segirtiir, Soguna, Taldıg-Sayır, Tey-Uju, Turug, Üjen-Iyaş, Üş-Horum, Havan-Kaajazı, Hovujuk, Çoduraalıg-Kejig, Çoza.[2]

Nüfus

[değiştir | kaynağı değiştir]

Toplam Nüfusu 2002[3] yılında 1081 iken 2020 yılı — 978 kişi.[4]

Yıllara göre kişi sayısı:

2002 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
1081 974 972 963 961 965 970 968 978 983 975 978

Altyapı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Övür Kojuunu Dus-Dag Orta Öğretim Okulu

Övür Kojuunu Dus-Dag Çocuk Sanat Okulu

Dus-Dag Postanesi 668132

Övür Kojuunu Dus-Dag Kırsal Belde Yönetimi

„Dus-Dag“» Tuz Ocağı Açık Anonim Şirketi (kamu ve özel teşebbüs ortaklı)

Ulaşım

[değiştir | kaynağı değiştir]

Çadaana- Handagaytı otoyolu, 84 km mesafede doğuda Samagaltay'a giden otoyolu (Dus-Dag vasıtasıyla M4 «Yenisey»).

Tanınmış kişiler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "İdari yönetim". 26 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  2. ^ "Harita". 27 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  3. ^ "Nüfus verileri". 13 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  4. ^ "2020 yılı Nüfus sayımı". 22 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ "Festivalde höömey". 27 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Dus-Dag_(sum)&oldid=33398866" sayfasından alınmıştır