Yurtbekler, Posof
| Yurtbekler | |
|---|---|
 | |
 Ardahan'ın konumu | |
  Yurtbekler Yurtbekler'in Ardahan'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Ardahan |
| İlçe | Posof |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| Rakım | 1532 m |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 143 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0478 |
| İl plaka kodu | 75 |
| Posta kodu | 75800 |
Yurtbekler, Ardahan ilinin Posof ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Yurtbekler köyünün eski adı Caki’dir. Bu ad Gürcüceden (ჯაყი) Türkçeye Cağ ve Cak şeklinde girmiştir. Nitekim 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde Çağ (جاغ) ve 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Cak (جاق) olarak geçer.[3][4] Samtshe-Saatabago yönetici hanedanı Cakeli hanedanı adını bu köyden alır. Caki adından gelen Cakistzkali (ჯაყისწყალი) ve Cakistsihe (ჯაყისციხე) adları da Türkçede Çaksu ve Cak Kalesi'ne dönüşmüştür.
Caki köyü, tarihsel Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Samtshe bölgesinin Türkiye tarafında kalan bölümünde yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü, 16. yüzyılın ikinci yarısında Gürcülerden ele geçirmiştir. Gürcüce Cakistsihe olarak bilinen Cak Kalesi de bu dönemden kalmıştır.
Caki köyü, 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterine göre, Gürcistan Vilayeti içinde Poshov livasının Kuzey nahiyesinde yer alıyordu. Bu defterde, Cağisman (جاغسمان), Zeda Cağ (زده جاغ) ve Rabat-i Çağ (رباط جاغ) olmak üzere üç ayrı yerleşim yeri olarak kaydedilmiştir. Gürcüce Cakisubani (ჯაყისუბანი) adının Cağisman, Zeda Caki (ზედა ჯაყი) adının Zeda Cağ ve Cakistsihe (ჯაყისციხე) adının da Rabat-i Cağ şeklinde yazıldığı anlaşılmaktadır. Bu tarihte Cağisman köyünde 21 Hristiyan hane, Zeda Çağ köyünde 13 Hristiyan hane ve Rabat-i Çağ'da 9 Hristiyan hane yaşıyordu. Üç yerleşimin de nüfusu Gürcülerden oluşuyordu. Bu köylerde buğday, arpa, çavdar, darı tarımı ve arıcılık yapılıyor, domuz ve koyun besleniyordu.[5][6][7]
Caki köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'ın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinde Damavlia (Дамавлиа) adıyla tek köy olarak kaydedilmiş olan Caki, Ardahan sancağının Poshov kazasına bağlıydı. 1886 nüfus sayımında boş olan köye Kürt nüfusun yerleştirildiği anlaşılmaktadır. Köyde 1896 yılında 53 kişi, 1906 yılında 48 kişi kaydedilmiştir.[8]
Caki köyü, Birinci Dünya Savaşı sonlarında bölgeden Rusların çekilmesinin ardından 1918-1921 arasında bağımsız olan Gürcistan sınırları içinde kaldı. Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında, Ankara Hükûmeti ile Sovyet Rusya arasında 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması'yla köy Türkiye'ye bırakıldı.
Caki köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Caksu (جاقصو) adıyla tek köy olarak kaydedilmiştir. Burada bulunan akarsu ile köyün aynı adla kaydedildiği görülmektedir. Bı sırada Caki köyü Kars vilayetinin Poshof kazasının merkez nahiyesine bağlıydı.[4] Caksu köyü, 1940 genel nüfus sayımında Posof kazasının Cilvana nahiyesine bağlanmıştı ve köyde 112 kişi yaşıyordu.[9] Caki ve Cak Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında Yurtbekler olarak değiştirilmiştir.[10] Yurtbekler köyünde 1965 genel nüfus sayımında 273 kişi yaşıyor ve bu nüfus içinde 102 kişi okuma yazma biliyordu.[11]
Eski Caki köyüne ait tarihsel yapılardan biri, Gürcüce Cakistsihe olarak bilinen Caki Kalesi'dir. Ancak bu kale bugün Çambeli köyünün sınırları içinde yer alır. Diğer bir kale Tuya Kalesi ise, Yurtbekler köyünün 1 kilometre güneybatısında, Posof Çayı'nın sol kıyısında bir kayanın üzerinde inşa edilmiştir. Kabaca işlenmiş taşlarla inşa edilmiş olan kale, büyük ölçüde yıkılmıştır. Bir diğer tarihsel yapı ise, Cakismani Kilisesi olarak da bilinen Caki Kilisesi'dir. Gürcü tarihçi Aleksandre Proneli 1914 yılında kilisenin kesme taşlardan inşa edilmiş ve o tarihte çatısının çökmüş olduğunu yazmıştır. Proneli'nin verdiği bilgiye göre kilisede Gürcü alfabesinin Hustusri karakterleriyle Gürcüce yazıt bulunuyordu.[12][13]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Yurtbekler köyü, Ardahan il merkezine 97 km, Posof ilçe merkezine 16 km uzaklıktadır.[14]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 143[2] |
| 2021 | 146[2] |
| 2020 | 149[2] |
| 2019 | 144[2] |
| 2018 | 138[2] |
| 2017 | 142[2] |
| 2016 | 152[2] |
| 2015 | 160[2] |
| 2014 | 167[2] |
| 2013 | 181[2] |
| 2012 | 171[2] |
| 2011 | 177[2] |
| 2010 | 180[2] |
| 2009 | 170[2] |
| 2008 | 170[2] |
| 2007 | 158[2] |
| 2000 | 247[14] |
| 1990 | 239[15] |
| 1985 | 260[16] |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Yurtbekler, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 6 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Ardahan Posof Yurtbekler Köy Nüfusu". Nufusune.com. 17 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2020.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 455". 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2024.
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 762.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 455-456". 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2024.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s. 312-313, 317". 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2024.
- ^ "" 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterine göre "Gürcistan Vilayeti"nin etnik haritası". 1 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2023.
- ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 114, ISBN 9786052100271.
- ^ "1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 355" (PDF). 27 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Mart 2024.
- ^ Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 584.
- ^ "1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 362" (PDF). 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Mart 2024.
- ^ 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2016 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2017, s. 74. 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-8-7
- ^ "Aleksandre Proneli, Görkemli Mesheti (დიდებული მესხეთი), Gori, 1914, s. 183". 29 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2024.
- ^ a b "Yurtbekler Köyü". YerelNet.org.tr. 3 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
.png){kind=link}
.png){kind=link}