Bosna Savaşı

Bosna Savaşı
	Yugoslavya'nın dağılması
Tarih	1 Mart 1992-14 Aralık 1995
Bölge	Bosna-Hersek
Sonuç	NATO zaferi. Dayton Antlaşması
Taraflar
Boşnak Ordusu Hırvatistan Ordusu ; Hırvat Savunma Konseyi ; Alman, Macar, İngiliz, Fransız ve Ustaşa-Hırvat asıllı yabancı gönüllüleri ; NATO ; UNPROFOR Dolaylı katılım:; MPRI askeri danışmanları[kaynak belirtilmeli] ; Vatikan ; Dosya:Flag of OIC.svg İslam Konferansı Örgütü	Yugoslavya Halk Ordusu ; Sırp Cumhuriyeti Ordusu ; Krayina Sırp Cumhuriyeti Ordusu ; Batı Bosna Halk Savunması ; "Kaplanlar" (yeni çetnikler); Diğer yeni çetnik ve sözde askeri birlikleri ("Akrepler", Sırp Radikal Partisi gönüllüleri vbz.); Rus, Yunan, Boşnak, Hırvat vbz. gönüllü/paralı askerleri ; ; Sırbistan Sosyalist Cumhuriyeti
Komutanlar ve liderler
Aliya İzzetbegoviç ; Sefer Haliloviç ; Franjo Tudjman ; Mate Boban ; Willy Claes; Leighton W. Smith; Rupert Smith	Radovan Karaciç ; Ratko Mladiç ; Fikret Abdiç ; Željko Ražnatović ; Slobodan Mediç, Vojislav Šešelj vbz.; Slobodan Miloşeviç
Kayıplar
	97.207 -200.000 ölü[kaynak belirtilmeli], 250.000 yaralı[kaynak belirtilmeli], 2.000.000 mülteci[kaynak belirtilmeli]
	Ekim 1992-Şubat 1994 dönemi, Batı Hersek'te ve Orta Bosna'da Boşnak-Hırvat Savaşı dönemidir (Mostar, Bugoyno, Travnik çatışmaları, karşılıklı etnik temizlik)

Sayfanın 5 Aralık 2016 tarihinde onaylanmış olan kontrol edilmiş bir sürümü, bu revizyonu temel almıştır.

Şablon:Yanlış

Bosna Savaşı, Bosna-Hersek'te 1 Mart 1992'den 14 Aralık 1995'e kadar sürmüş olan bir savaş. Üç yıldan fazla süren bu savaş sırasında 100.000-110.000 kişi hayatını kaybetmiş, 2 milyon kadar insan da yerini yurdunu terk etmek zorunda kalmıştır.^{[kaynak belirtilmeli]}

Tarihsel arka plan

Savaşın başlaması

Sovyet Birliği'nin dağılması, Berlin Duvarının yıkılması sonrasında Batının Balkanlardaki çalışmaları da, bu bölgede patlayan savaşlarda oldukça etkilidir. Vatikan, Avusturya ve Almanya, Hırvatistan'ı Yugoslavya'dan ayrılmaya teşvik etti.^{[kaynak belirtilmeli]} Hırvatistan'ı çok geçmeden Bosna izledi. 29 Şubat-1 Mart 1992'te Bosnalı Hırvatlar ve Bosnalı Müslümanlar bir bağımsızlık referandumu düzenlediler ve sonuç yüzde 99.7' ile Yugoslavya’dan bağımsızlık ilanı yönünde oldu.

Vase Miskin Sokağında Patlama: Yugoslavya'ya Karşı Ambargo

27 Mayıs 1992'de, kuşatma altında bulunan Saraybosna'da, Vase Miskin sokağında meydana gelen patlama sonucunda 17 sivil hayatını kaybetti, 108 kişi de yaralandı. Onlarca sivilin ölmesi üzerine İngiltere Başbakanı John Major, ABD Başkanı George H. W. Bush, Türkiye Dışişleri Bakanı Hikmet Çetin ve başka siyasi liderleri hemen bu olayın Sırplar tarafından yapıldığını anlamıştı.^{[kaynak belirtilmeli]} Neticede, üç gün sonra, 30 Mayıs 1992'de, BM Güvenlik Konseyi, Sırpların yaptığı ekmek bekleyen insanlara saldırı nedeniyle Yugoslavya Federal Cumhuriyeti'ne petrol satışının yasaklanması ve hava bağlantısının kesilmesini de kapsayan geniş bir ekonomik ambargo uygulanmasını kabul etti.

Bosna Soykırımı

Sırp Komutan ve arkadaşları ile beraber rehine takası için Sarajevo yakınlarında beklerken etrafına şaka amaçlı oğlunun kafasına Tokarev TT-33 marka tabancasını dayıyor, 1992
Fotoğraf: Mikhail Evstafiev

Soykırım, savaş başladığından beri Sırpların başvurduğu yegane savaş yöntemiydi. Daha savaşın ilk evrelerinde Nisan 1992’de Srebrenitza’nın hemen dışında bulunan Bratunac köyünde yaklaşık 350 Boşnak, Sırp paramiliterleri ve özel polis güçleri tarafından işkenceye tabi tutulmuş ve öldürülmüştü.^{[kaynak belirtilmeli]}

Miloseviç’in eski korumalarından Nasır Oriç’in kurduğu Müslüman direniş örgütü ilk yıllarda Srebrenica’yı savundu. Yugoslavya SFC ordusunun tüm imkanlarını kullanan Sırplara karşı Müslümanlar bölgeye uygulanan ve en çok kendilerinin zarar gördüğü ambargodan ötürü hafif silahlarla ve az sayıda mermi ile karşı koymaya çalışıyordu.^{[kaynak belirtilmeli]}

Bosna Savaşı’nın sonlarına doğru Müslümanların birçok cephede zafer kazandığı bir sırada öne çıkarılan Dayton Barış müzakereleriyle savaşın sona ereceğini gören Sırplar, avantaj elde etmek için iki stratejik kent olan Gorajde ve Srebrenica’yı ele geçirmek maksadıyla bu iki kente saldırdılar.^{[kaynak belirtilmeli]} BM tarafından güvenli bölge olarak ilan edildikten iki yıl sonra Srebrenica, 1995 yılının yaz ayında toplu katliamın kurbanı oldu.

Srebrenica çevresindeki ilk toplu mezarları ortaya çıkararak Pulitzer Ödülü kazanan Amerikalı gazeteci David Rohde bu tavrı eleştirerek şöyle dedi: “Uluslararası camia taraflı bir şekilde binlerce insanı silahsızlandırmış ve sonra da onları en azgın düşmanlarına teslim etmiştir. Srebrenica, uluslararası camianın felaketin uzağında durduğu bir durum değildir. Aksine, uluslararası camianın eylemleri katilleri cesaretlendirmiş, onlara yardım etmiş ve işlerini kolaylaştırmıştır. Srebrenica’nın düşmesi gerçekte olması gereken bir durum değildi. Binlerce iskeletin Doğu Bosna’da oraya buraya saçılmasına hiç gerek yoktu. Binlerce Müslüman Bosnalı çocuğun Sırplar tarafından boğazlanmış babalarının, dedelerinin, amcalarının ve kardeşlerinin hikayesi ile büyümesine hiç gerek yoktu.” ^[4]

Markale Pazarında Birinci Patlama: NATO'nun Ültimatomu

Bosna-Hersek Federasyonu Kurulması

Savaşın ilk aylarından başlayarak Birleşmiş Milletler temsilcisi Cyrus Vance ve Avrupa Birliği temsilcisi Lord Owen savaşı durdurmak için taraflarla müzakereler yaptılar. Bosna-Hersek'i etnik açıdan 3 bölgeye ayıran çeşitli haritalar çizildi ve taraflara sunuldu. 1994 yılında NATO uçakları Birleşmiş Milletler'in ilan ettiği uçuş yasağını uygulamaya başladılar. Böylece Sırpların hava üstünlüğü kaybolmuş oldu. Mart 1994 tarihinde Boşnaklar ve Bosnalı Hırvatlar anlaşmaya vardılar ve birbirleriyle savaşmaktan vazgeçtiler.

Srebrenica ve Jepa'nın düşmesi

Markale Pazarında İkinci Patlama: NATO Askerî Müdahalesi

28 Ağustos 1995'te Saraybosna'daki Markale pazarına Sırplar tarafından atılan bombanın patlaması sonucu 37 kişi öldü, 90 kişi de yaralandı. 30 Ağustos 1995'te, en son UNPROFOR askeri de Bosna Sırp topraklarından ayrılır ayrılmaz NATO uçakları Sırp Cumhuriyeti’nde seçilmiş bazı hedeflere bir dizi hassas vuruş yaptılar. Bosna Sırp askeri birliklerine yönelik NATO bombardımanı için gerekçe olarak Markale'deki silahsız Boşnaklara karşı saldırı ve Srebrenitza katliamı gösterildi. Hırvat, Boşnak ve NATO saldırıları karşısında uzun süre dayanamayan Sırp birlikleri, Ekim ayında teslim olmak zorunda kaldı.

NATO baskılar sonucu İzzetbegoviç, Tudjman ve Miloseviç anlaşma masasına oturdular. 21 Kasım 1995'te Dayton Antlaşması kabul edildi. 14 Aralık 1995'te bu antlaşmanın son halinin imzalanmasıyla birlikte Bosna Savaşı son bulmuş oldu.

Savaşta Türkiye'nin rolü

Hollanda raporlarına göre, Türkiye Bosna'da bulunan İslamcı Birliklere silah verilmesine yardım etti.^[5]

İlgili Filmler

Yağmurdan Önce - Milcho Manchevski - 1994
Underground - Emir Kusturica - 1995
Kusursuz Çember - Savrseni Krug - 1997
Welcome To Sarajevo - 1997
Savior (Savaş Günahları) - Predrag Antonijevic - 1998
Düşman Hattı - 2001
Behind Enemy Lines - Owen Wilson ve Gene Hackman - 2001
No Man's Land - 2001
Grbavica - Jasmila Zbanic - 2006
The Hunting Party - Richard Gere ve Terrence Howard - 2007
Ölüm Çiçekleri-Saraybosna - 2007 - Türk yapımı dizi
Alia - Türk yapımı bir film
The Whistleblower - Larysa Kondracki - 2010
Mavi Kelebekler - 2011 - TRT yapımı Türk dizisi
Kan ve Aşk - 2012 - Angelina Jolie
Venuto al mondo (Sen Dünyaya Gelmeden) (2012)
Üç Yol - 2013
Kayıp Zamanlar, Srebrenitsa-Prijedor (belgesel) - 2014
Annemin Yarası - My Mother's Wound, Ozan Açıktan (Turkish construction) 2016

Ayrıca bakınız

Bosna-Hersek el-Kaidesi

Kaynakça

^ Katolik kiliselerinde silah saklaması
^ Silah sevkıyatı, mali destek
^ «Research halves Bosnia war death toll to 100,000». Reuters. November 23, 2005.
^ Rohde, Son Oyun, s. 351, 353.
^ "Türkiye Bosna'ya silah sağladı". 9 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2016.

Dış bağlantılar

Bosna Hersek Savaşı Neden Çıktı

Belgesel Video Görüntüleri

[1] Katolik kiliselerinde silah saklaması

[2] Silah sevkıyatı, mali destek

[3] «Research halves Bosnia war death toll to 100,000». Reuters. November 23, 2005.

[4] Rohde, Son Oyun, s. 351, 353.

[5] "Türkiye Bosna'ya silah sağladı". 9 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2016.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]