Amasya Protokolü
 | Bu maddedeki bilgilerin doğrulanabilmesi için ek kaynaklar gerekli. (Kasım 2021) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
Amasya Protokolü veya Amasya Görüşmeleri, İstanbul Hükümeti ile Heyet-i Temsiliye arasında 22 Ekim 1919'da yapılan protokoldür.
Mustafa Kemal Paşa, Rauf Orbay ve Bekir Sami Beyler ile birlikte 18 Ekim 1919'da Amasya'ya gelerek Salih Paşa ile 20 Ekim'de Amasya Görüşmesine başladılar ve Sivas Kongresince kabul edilen esaslar üzerinde görüşmeler başladı.
Görüşülen maddeler
[değiştir | kaynağı değiştir]Sivas Kongresince kabul edilmiş bulunan esaslar üzerinde görüşmeler 22 Ekim'e kadar sürdü ve taraflar şu esaslar üzerinde anlaştılar:
- Türk illerinin düşmana şu veya bu suretle terk olunmaması, hiçbir himaye ve manda kabul edilmemesi, Türk vatanının bütünlüğünün ve bağımsızlığının korunması.[1]
- Müslüman olmayan topluluklara Türk memleketlerinin siyasi egemenlik ve sosyal dengesini bozacak biçimde ayrıcalıklar verilmemesi.[1]
- Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyetinin hukuki bir kurul olmak üzere İstanbul Hükûmeti tarafından tanınması.[1]
- İtilaf Devletleri ile Osmanlı Devleti arasında barışın kurulması için toplanacak konferansa Heyet-i Temsiliye tarafından da uygun görülen kimselerin gönderilmesi.
- Osmanlı Meclis-i Mebûsan'nın İstanbul'da toplanmasının güvenlik bakımından uygun olmadığı.[1]
Son madde, yani meclisin İstanbul dışında toplanacağı hükmü, anayasaya aykırı olacağı gerekçesiyle İstanbul Hükûmeti tarafından kabul edilmedi. Mustafa Kemal Paşa da ısrar etmedi. Amasya'da varılan anlaşma ile İstanbul Hükûmeti Heyet-i Temsiliye'yi resmen tanımış oluyordu.[1]
Ancak Sadrazam Ali Rıza Paşa’nın kısa sürede istifa etmek zorunda kalışı İstanbul'da Heyet-i Temsiliye ile görüşme ve işbirliği yanlısı kanadı zayıflatmış ve İstanbul Hükûmeti yeniden Anadolu'daki harekete karşı bir tavır takınmıştır.[2]
Sonuç ve Önemi
[değiştir | kaynağı değiştir]- Osmanlı yönetimi İstanbul'da toplanması şartıyla Meclis-i Mebûsan'ın açılmasını kabul etti.[1]
- Heyet-i Temsiliye'nin rızasını almadan barış görüşmesine gitmeme kararını reddetti.
- İstanbul Hükümeti, Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'ni ve Heyet-i Temsiliye'yi tanıdı.[1]
- Anadolu hareketi İstanbul hükûmetine karşı siyasal bir başarı kazandı.
- İstanbul Hükûmeti, Atatürk'ün deyimiyle Anadolu'ya tabi olmak zorunda kaldı.
- İstanbul Hükûmeti Heyet-i Temsiliye'yi tanımak istemedi.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e f g "Amasya Görüşmeleri Nedir? Genelge Tarihi, Önemi Ve Sonuçları Nelerdir?". milliyet.com.tr. 7 Haziran 2021. 14 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2021.
- ^ "Amasya Mülâkatı". Atatürk Ansiklopedisi. 31 Mart 2021. 8 Şubat 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2025.