İçeriğe atla

Afganistan ordu tarihi

Vikipedi, özgür ansiklopedi
İslam Emirliği Kuvvetleri
اسلامي امارت وسله وال ځواکونه
Askeri geçit törenlerinde kullanılan askeri bayrak
Kuruluş1709
Şimdiki hal2021 (İslam Emirliği Kuvvetleri)
Birimler
KarargâhKâbil
Komuta
LiderHibetullah Ahundzade
Savunma BakanıMolla Yakup (geçici)
Genelkurmay BaşkanıKari Fasihuddin
Genel Bilgiler
Etkin personel sayısı85.000 (2022)
Sanayi
Dış yardımlarGeçmişte:
İlgili maddeler
Tarih

Afganistan ordusu (Peştuca: د افغانستان مسلح ځواک), ilk kez 1709'da Kandehar'da Hotakîler'in ve ardından Dürrânîler'in kurulmasıyla ortaya çıkmıştır.[1] Afgan ordusu, ülkenin Abdurrahman Han tarafından yönetildiği 1880'de İngilizlerin yardımıyla yeniden yapılandırılmıştır. 20. yüzyılın başlarında Kral Emanullah Han'ın yönetimi sırasında ve daha sonra Kral Muhammed Zahir Şah'ın kırk yıllık yönetimi sırasında modernize edildi; Sovyetler Birliği, 1950'ler ve 1970'ler arasında neredeyse tüm silah, eğitim ve askeri ihtiyaçları sağladı.[2] 1978'den 1992'ye kadar, Sovyet destekli Afgan Silahlı Kuvvetleri, o zamanlar Amerika Birleşik Devletleri, Pakistan ve diğer ülkeler tarafından desteklenen çok uluslu mücahit gruplarla şiddetli çatışmalara girdi. Başkan Necibullah'ın 1992'de istifa etmesi ve Sovyet desteğinin sona ermesinden sonra, Afgan ordusu farklı gruplar tarafından kontrol edilen kısımlara ayrıldı. Bu dönemi, liderleri Pakistan Silahlı Kuvvetleri tarafından eğitilen ve etkilenen Taliban rejimi izledi.[3][4][5]

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Afganistan tarihi

Afganlar, Gazneliler (963-1187), Gurlular (1148-1215), Delhi Sultanlığı (1206-1527), Babürlüler (1526-1858) ve Fars ordularında uzun yıllar boyunca hizmette bulunmuşlardır.[6] Mevcut Afgan ordusunun kökeni, Hotakîler'in Kandehar'da iktidara geldiği ve 1722'de Gulnabad Savaşı'nda Pers Safevi İmparatorluğu'nu yendiği 18. yüzyılın başlarına kadar uzanmaktadır.[7]

"Ordular bu korkunç olaylarda o kadar doğal olan merakla birbirlerini gözetlemeye başlayınca, güneş ufukta belirmişti. Başkentten yeni çıkan Pers ordusu, sarayda en parlak olanlardan oluşuyordu, sanki savaşmaktan çok gösteri yapmak için kurulmuş gibiydi. Silahlarının ve cübbelerinin zenginliği ve çeşitliliği, atlarının güzelliği, bazı koşumlarının kaplandığı altın ve değerli taşlar ve çadırlarının zenginliği, Pers kampını çok şatafatlı ve görkemli kılıyordu. Diğer tarafta, yorgunluk ve güneşin kavurucu sıcağıyla şekli bozulmuş, çok daha küçük bir asker grubu vardı. Giysileri o kadar uzun bir yürüyüşte o kadar yırtık pırtık ve yırtıktı ki, onları havadan korumak için kıttı ve atları sadece deri ve pirinçle süslenmişti, mızrak ve kılıçlarından başka parıldayan hiçbir şey yoktu..."[8] - Jonas Hanway, 1712-1786

Ahmed Şah Dürrânî 1747'de Durrânî İmparatorluğu'nu kurduğunda, Afgan ordusu 18. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar Hindustan'ın Pencap bölgesinde bir dizi savaş yaptı. Ünlü savaşlardan biri, Afganların işgal ettiği ve Maratha İmparatorluğu'na karşı bir pirus zaferi kazandığı 1761 Panipat Muharebesi'ydi.[9] Afganlar daha sonra Sih İmparatorluğu ile birden fazla savaşa girdiler, Afgan-Sih Savaşları sonucunda Afganlar, topraklarında büyük kayıplar verdi. I. İngiliz-Afgan Savaşı sırasında Britanya Hindistanı, 1838'de Afganistan'ı işgal etti ve 1842'de geri çekildi. Üç yıl boyunca Afganistan'ın farklı yerlerinde bir dizi savaş gerçekleşti.

II. İngiliz-Afgan Savaşı (1878-80) patlak verdiğinde düzenli ordunun yaklaşık 50.000 personeli vardı ve 62 piyade ve 16 süvari alayından oluşuyordu.[10]

20. yüzyıl

[değiştir | kaynağı değiştir]

Sovyet yardımı

[değiştir | kaynağı değiştir]
1959'da Kraliyet Afgan Hava Kuvvetleri'nin Mikoyan-Gureviç MiG-15 savaşçıları ve İlyuşin Il-28 bombardıman uçakları.

III. İngiliz Afgan Savaşı sona erdikten sonra, reform yapan Emanullah Han büyük bir orduya ihtiyaç duymadı, bunun yerine Afganistan'ın tarihi savaş niteliklerine güvenmeye karar verdi. Bu ihmal, işe alım sorunları ve tahtı kaybetmesine mal olan 1929 ayaklanmasını bastıramayan bir orduyla sonuçlandı.[10] Ancak hükümdarlığı altında 1924'te Afgan Hava Kuvvetleri kuruldu. Afgan Silahlı Kuvvetleri Kral Muhammed Zahir Şah'ın saltanatı sırasında genişletildi ve 1933'te 70.000 aktif personele ulaştı.

II. Dünya Savaşı'nın ardından Afganistan, 1945'ten 1947'ye kadar Lancaster Planı kapsamında İngiliz hükûmetinden kısa süreliğine, Hindistan'ın bölünmesi İngiliz önceliklerini değiştirene kadar sürekli askeri destek aldı.[11] Afganistan, 1955 ABD destekli Bağdat Paktı'na katılmayı reddetti; bu geri çevirme, Amerika Birleşik Devletleri'nin Afganistan'a düşük seviyeli yardım programını sürdürmesini engellemedi, ancak askeri yardım sağlamak konusunda isteksizdi, bu yüzden Davud Sovyetler Birliği ve müttefikleriyle yakınlaştı ve 1955'te yaklaşık 25 milyon ABD Doları değerinde askeri yardım aldı.

1950'ler ve 1960'larda Afganistan, makul miktarda Sovyet silahları satın aldı. Buna ek olarak, Sovyetler Birliği ve müttefikleri Bagram, Mezar-ı Şerif ve Şindend'de askeri hava limanları inşa etmeye başladı.[12] 1960'lara gelindiğinde, Sovyet yardımı ordunun yapısını, silahlanmasını, eğitimini ve komuta ve kontrol düzenlemelerini iyileştirmeye başladı. Afgan Silahlı Kuvvetleri bu dönemde 98.000 (90.000 asker ve 8.000 havacı) aktif personel gücüne ulaştı.[10]

İlk Taliban hükûmeti

[değiştir | kaynağı değiştir]

1996'da Taliban iktidara geldiğinde, yerel savaş ağaları ve yandaşları Kâbil'den ülkenin kuzeyine kaçtı. Pakistan'ın da desteğiyle, Taliban kendi askeri güçlerini sağlamlaştırdı. El-Kaide ayrıca savaşçılarını yüksek kaliteli 055 Tugayı da dahil olmak üzere Taliban kontrolündeki bölgede eğitiyordu. Taliban güçleri 400'den fazla T-54/55 ve T-62 tankına ve 200'den fazla zırhlı personel taşıyıcıya sahipti.[13] Taliban yönetimindeki Afgan Hava Kuvvetleri, beş süpersonik MIG-21MF ve 10 Suhoy-22 avcı-bombardıman uçağına da sahipti.[14]

Afganistan'daki ABD savaşı (2001 - 2021)

[değiştir | kaynağı değiştir]
Önde duran Komando Kolordu üyeleri de dahil olmak üzere Afgan Ulusal Ordusu askerleri.

2001 sonlarında Karzai yönetiminin kurulmasından sonra, Afgan silahlı kuvvetleri ABD ve müttefikleri tarafından kademeli olarak yeniden kuruldu.[10] 2001-2021 yılları arasında yirmi yılda ABD, Afganistan Güvenlik Kuvvetleri Fonu aracılığıyla Afgan ordusuna tahmini 83 milyar dolar ve Afgan hükümetini desteklemek için ek 36 milyar dolar harcadı.

Taliban hükûmeti (2021 - günümüz)

[değiştir | kaynağı değiştir]

15 Ağustos 2021 itibarıyla, Gani hükûmetinin silahlı kuvvetleri, 2021 Taliban saldırısı ve Kabil'in Düşüşü nedeniyle lidersiz kaldı ve dağıtıldı.[15] Bazıları o zamandan beri kısmen Afganistan Ulusal Direniş Cephesi olarak yeniden gruplandı.[16]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Malleson, George Bruce (1 Ocak 1999). History of Afghanistan, from the Earliest Period to the Outbreak of the War Of 1878 (İngilizce). Adegi Graphics LLC. ISBN 978-1-4021-7278-6. 10 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2022. 
  2. ^ "Afghanistan: Soviet Invasion and U.S. Response" (PDF). everycrsreport.com. 25 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). 
  3. ^ "Col Imam executed?". The Express Tribune. Pakistan. 24 Ocak 2011. 26 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2021. 
  4. ^ "III. PAKISTAN'S SUPPORT OF THE TALIBAN". Human Rights Watch. 2001. 19 Temmuz 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2021. 
  5. ^ "Why a Taliban victory may not be everything Pakistan wished for". The Christian Science Monitor. 26 Temmuz 2021. 26 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2021. 
  6. ^ Houtsma, M. Th. (1993). E.J. Brill's first encyclopaedia of Islam 1913-1936. BRILL. ss. 150-151. ISBN 978-90-04-09796-4. 12 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2010. 
  7. ^ "AN OUTLINE OF THE HISTORY OF PERSIA DURING THE LAST TWO CENTURIES (A.D. 1722-1922)". Edward G. Browne. Londra: Packard Humanities Institute. ss. 29-31. 10 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2010. 
  8. ^ "Account of British Trade across the Caspian Sea". Jonas Hanway. Centre for Military and Strategic Studies. 27 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2010. 
  9. ^ Louis Dupree, Nancy Hatch Dupree. Last Afghan empire. The Online Encyclopædia Britannica. 30 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2010. 
  10. ^ a b c d Jalali, Ali (16 Ağustos 2002). "Rebuilding Afghanistan's National Army". The US Army War College Quarterly: Parameters. 32 (3). doi:10.55540/0031-1723.2107. ISSN 0031-1723. 11 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2022. 
  11. ^ Roberts, Jeffery J. (2003). The Origins of Conflict in Afghanistan (İngilizce). Greenwood Publishing Group. ISBN 978-0-275-97878-5. 15 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2022. 
  12. ^ Nyrop, Richard F.; Donald M. Seekins (January 1986). Area Handbook Series: Afghanistan: A Country Study. Fort Belvoir, VA: Defense Technical Information Center.
  13. ^ agencies, Staff and (7 Kasım 2001). "Taliban lose grip on Mazar-i-Sharif". the Guardian (İngilizce). 25 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2022. 
  14. ^ York, Geoffrey. The Globe and Mail, "Military Targets Are Elusive. Afghanistan Army Called a Haphazard Operation", 19 Eylül 2001
  15. ^ Sadat, Sami (25 Ağustos 2021). "Opinion | I Commanded Afghan Troops This Year. We Were Betrayed". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 17 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2022. 
  16. ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2022. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afganistan_ordu_tarihi&oldid=33714507" sayfasından alınmıştır