Tekirdağlı Bekri Mustafa Paşa
| Tekirdağlı Bekri Mustafa Paşa | |
|---|---|
| Osmanlı Sadrazamı | |
| Görev süresi 2 Mayıs 1688 - 25 Ekim 1689 | |
| Hükümdar | II. Süleyman |
| Yerine geldiği | Nişancı İsmail Paşa |
| Yerine gelen | Köprülü Fazıl Mustafa Paşa |
| Kişisel bilgiler | |
| Ölüm | Ocak 1690 Malkara |
Tekirdağlı Bekri Mustafa Paşa ya da Tekfur-Dağlı Bekri Mustafa Paşa, II. Süleyman saltanatında, 2 Mayıs 1688 - 25 Ekim 1689 tarihleri arasında bir yıl beş ay yirmi dört gün sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır.
Hayatı
Yeniçeri ocağında yetişmişti. Tanınmış yeniçeri ağası Bektaş Ağa'nın hazinedarı oldu. Sonra "çorbacı", yani bir orta (bölük) komutanı, olarak yeniçeri subayı oldu. Ocakta bu suretle ilerleyerek 1679'da yeniçeri ağası oldu. 1681'de vezir rütbesi verildi.
Viyana Kuşatması'ndan sonra Merzifonlu Kara Mustafa Paşa' nın Belgrad'da idam edilmesinden sonra sadrazam olan Bayburtlu Kara İbrahim Paşa sedareti döneminde 1683'te Avusturya cephesinde Macaristan'da bulunan Osmanlı orduları serdarı tayin edildi. Fakat yeteneksiz ve güçsüz bir kişi olduğu için yaptığı harekât devamlı olarak düşmandan çekilmek ve kaçmak oldu.
Bu komuta yeteneksizliği nedeniyle serdarlıktan azledildi. Kanije valiliği görevi verildi.
1687'de ise ikinci defa yeniçeri ağalığına getirildi. Sonra Çanakkale Boğazı koruyucusu olarak Seddul-bahir Boğaz Muhafızlığına tayin edildi.
2 Mayıs 1688'de Ayaşlı Nişancı İsmail Paşa'nın sedaretten azli üzerine sadrazam oldu.
Bekri Mustafa Paşa sedaret döneminde Avusturya ordularına karşı çok kötü yenilgiler ortaya çıktı. 6 Eylül 1688'de İstoln-i Belgrad kalesi düştü; bunu 8 Eylül'de Belgrad'ın düşmesi takip etti. Ertesi yıl Sadrazam ve padişah II. Süleyman 6 Haziran 1689'da Avusturya Seferi'ne çıktılar. Ama Bekri Mustafa Paşa ve padişah Sofya'dan ileri gidemediler. Avusturya orduları Balkanlarda Niş'e doğru sarkmaya başlamışlardı. 30 Ağustos 1689'da Osmanlı ordusunun öncü kuvvetleri Batuçina Bozgunu'na uğradı; bunu 24 Eylül 1688'de Niş Bozgunu takip eti ve Niş kaybedildi.
Bu arada Lehistan'a karşı Kaminiçe Kalesi 4 Ağustos 1688'de kuşatmadan kurtarıldı. Venediklilerin Eğriboz kuşatması 10 Ekim 1688'de kaldırıldı ve Venedikliler 20 Mayıs 1689'da Eğriboz'dan tamamem sökülüp atıldılar. Kırım'a ilerleyen Rus ordularını Ur-Kapı Perekop' da Kırım Hanı Selim Giray 10 Haziran 1689'da durdurdu. 8 Temmuz 1689'da Orsova kalesi ele geçirildi.
Bu askerî harekât ve genellikle gerileme döneminde özellikle ordunun ihtiyaçlarını karşılamak için gereken yüksek mali fonları bulmaya çare olarak Osmanlı tarihinde ilk defa tütün vergisi getirildi. Daha sonra da içki vergisi, imdadiye adlı hanelere salgın akçesi, avarız angaryaları adıyla yeni vergiler koyduruldu.
Bir yenilik de ilk defa mangir adlı ufak değerde bir bakır sikkenin darp edilmesi idi. İlk darpedilişte 2 mangir 1 akçeye eşit kabul edilmekte idi.
Aldığı bu mali tedbirlerin ağırlığının yarattığı hoşnutsuzluk ve kendi döneminde birçok önemli kalenin (Belgrad, Nis kaleleri gibi) düşman eline geçmesiyle birlikte görevinden azledilmiştir.
Bekri Mustafa Paşa azledildiği zaman Sofya'da bulunmakta idi. Çok geçmeden Sadrazam tayin edilen Köprülü Fazıl Mustafa Paşa ondan mühr-ü humayunu almak için kapıcılar kethüdasını Sofya'ya göndermişti. Fakat kapıcılar kethüdası Bekri Mustafa Paşa'yı Sofya'da geri bırakıp mühürü İstanbul'a sadrazam Fazıl Mustafa Paşa'ya getirdiğinde niçin eski sadrazamı da getirmediği sorulup yeni sadrazam tarafından dayakla cezalandırılmıştı. Böylece anlaşılmıştır ki Fazıl Mustafa Paşa eski sadrazamın idam edilmesini istemişti.[1]
Fakat Bekri Mustafa Paşa azledildikten sonra emekliye ayrıldı ve Sofya'dan Bostancıbaşı ve 50 kadar bostancı ile birlikte Malkara'ya sürgüne gönderildi.
Bekri Mustafa Paşa Ocak 1690'da Malkara'da ansızın beklenmedik bir şekilde öldü. Ölümünde yaşının 70'ini geçkin olduğu bildirilmektedir.
Değerlendirme
Biyografiler eseri olan "Hadika't-ül Vüzera" adlı eserde [2] onun
iyş ve işretle vakit geçirmiş kalender ve laubali-meşreb, cömert, halim ve selim olduğu
bildirmektedir.
Uzunçarşılı ise[3]
Mustafa Paşa idaresiz, iktidarsız, zevk ve sefaya ve sefahate düşkün olup... kuvvetli bir şahsiyete kati ihtiyaç olması nedeniyle, Sofya'dan ileri gidemeyen vezir-i azam'ın tebdili zaruret oldu
demektedir.
Kaynakça
- ^ Silahdar tarihi Cilt 2 Mehmet Halife (1928) Silahdar Tarihi, İstanbul: Türk Tarih Encümeni (Osmanlıca)
- ^ Ahmet Osmanzade Taip, (1271/1854) Hadiketül-Vezüra, İstanbul: Cerîde-i Havâdis Matbaası (Osmanlıca)
- ^ Uzunçarsılı, İsmail Hakkı, (1954) Osmanlı Tarihi III. Cilt, 2. Kısım , XVI. Yüzyıl Ortalarından XVII. Yüzyıl Sonuna kadar), Ankara: Türk Tarih Kurumu say.430
Dış bağlantılar
- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, (1954) Osmanlı Tarihi III. Cilt, 2. Kısım , XVI. Yüzyıl Ortalarından XVII. Yüzyıl Sonuna kadar), Ankara: Türk Tarih Kurumu (Altıncı Baskı 2011 ISBN 978-975-16-0010) say.430-431
- Buz, Ayhan (2009) "Osmanlı Sadrazamları", İstanbul: Neden Kitap, ISBN 978-975-254-278-5
- Danişmend, İsmail Hâmi (1971),Osmanlı Devlet Erkânı, İstanbul: Türkiye Yayınevi.
- Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), Sicill-i Osmani, İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları ISBN 975-333-0383 C.IV s.406 [1]
- Yılmaz, Recep "Mustafa Paşa (Bekri, Tekirdağlı)" (1999), Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.2 s.202-203 ISBN 975-08-0072-9
- Danişmend, İsmail Hâmi (1971-1972, 2011), İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi I-VI, İstanbul: (Yeni Baski 2011 Doğu Kütüphanesi Yayınevi) C.III s.452, 457-459, 465, 466, 468.
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Nişancı İsmail Paşa |
 Osmanlı Sadrazamı 2 Mayıs 1688 - 25 Ekim 1689 |
Sonra gelen: Köprülü Fazıl Mustafa Paşa |