İçeriğe atla

İnce Memed

Vikipedi, özgür ansiklopedi
İnce Memed
Yaşar Kemal'in doğduğu yer olan Hemite'deki İnce Memed anıtı
YazarYaşar Kemal
ÜlkeTürkiye
DilTürkçe
TürRoman
YayımcıÇağlayan Yayınevi (İnce Memed I)
Ant Yayınları (İnce Memed II)
Toros Yayınları (İnce Memed III ve IV)
Yayım tarihi1955-1987
Kitap sayısı4
SonrakiDağın Öte Yüzü

İnce Memed, Yaşar Kemal'in 1955 ile 1987 arasında yazdığı ve dört ciltten oluşan roman serisidir. Serinin konusu Cumhuriyet döneminin ilk yıllarında Çukurova'da geçmektedir. Seri, Anadolu halkının geri kalmışlığı, köy hayatının sefaleti ve ağaların tüm yöreye tamamen hakim olması üzerine bu duruma karşı bir isyan öyküsüdür. Yaşar Kemal, 1947'de serinin birinci romanını yazdı fakat yarım bıraktı ve 1953-54'te bitirdi.[1] Seri son romanının yayımlanmasıyla otuz dokuz yılda tamamlanmıştır.[2][3] İnce Memed serisi Yaşar Kemal tarafından "Anadolu'nun destanı" olması istenmiştir.[4] Hürriyet Pazar tarafından oluşturulan yüz kişilik jüri tarafından belirlenen "Türk Edebiyatının Gelmiş Geçmiş En İyi 100 Romanı" listesinde bir numara seçilmiştir.[5]

Basımı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yaşar Kemal'in ilk romanı 1947'de yazdığı fakat yarım bırakıp 1953-54'te bitirdiği İnce Memed'dir. İnce Memed roman olarak yazılmadan önce senaryo olarak kaleme alındı fakat senaryoyu isteyenlerle yaşanan anlaşmazlıktan ötürü roman olarak yazıldı.[6] İlkin beş cilt olarak tasarlandı fakat toplamda dört cilt olarak yayımlandı.[7] Roman, Cumhuriyet'te tefrika edildi ardından bir yıl sonra 1955'te kitap olarak yayımlandı. 1956'da Varlık Roman Armağanı kazandı. İlk olarak 1957'de Bulgarcaya çevrilen roman, 1959'da Nâzım Hikmet tarafından Rusçaya, 1961'de Edouard Roditi ve Thilda Kemal tarafından İngilizceye, Güzin Dino tarafından Fransızcaya çevrildi; İngiltere, ABD, Fransa ve İtalya'da yayımlandı. Ertesi yıl Almanca ve İspanyolca çevirileri çıkan İnce Memed, günümüze kadar kırktan fazla dile çevrilmiştir.[8] İlk cildin yayımlanmasından on üç yıl sonra 1968'de serinin ikinci cildi tamamlanarak Hürriyet'te tefrika edildi ve 69'da kitap olarak yayımlandı.[9] 1983'te üçüncü cilt yazıldı ve 84'te Hürriyet'te tefrika edildikten sonra 85'te kitap olarak yayımlandı.[10] Aynı yıl Sedat Simavi Edebiyat Ödülü kazandı. Dördüncü ve sonuncu cilt 85'te yazıldı ve 86'da tamamlanmasıyla 87'de Hürriyet'te tefrika edildi ve aynı yıl kitap olarak basıldı.

Kökeni

[değiştir | kaynağı değiştir]

Abdülbaki Gölpınarlı ve Pertev Naili Boratav'ın Pir Sultan Abdal üzerine yaptıkları ortak çalışmasında İnce Memed'den bahsedilir. Buna göre Pir Sultan'ın İnce Mehmet isminde bir evladı vardır. Evlatlığını kanıtlamak için de şahtan senet getirmiş, sonrasında müridi İsmail de bunu şiirleştirmiştir.[11][a]

Eser aynı zamanda bir Köroğlu anlatısıdır. Nitekim Yaşar Kemal, bir söyleşisinde Köroğlu'ndan çok etkilendiğini söylemiştir.[12]

Yaşar Kemal, romanı yazma nedeni eşkiya olan ve dağda vurulan amcasının oğlunun vurulması olduğunu 1987 yılındaki bir söyleşisinde belirtti. Ayrıca aynı söyleşide, çocukluğunun eşkiyalığın içinde geçtiğini, dayısının "en büyük" eşkiyalardan biri olduğunu, o çevrede 1936'lara kadar beş yüze yakın eşkiya bulunduğunu ve bunlardan birinin de Kurtuluş Savaşı'nda Kadirli'yi ilk örgütleyenlerden olan Karamüftüoğlu ailesinden ünlü Remzi Bey olduğunu da ekledi.[13]

Seri

[değiştir | kaynağı değiştir]

İnce Memed I

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: İnce Memed I

Değirmenoluk köyünün çocuklarından olan İnce Memed, köylüsüne eziyet eden Abdi Ağa'nın sürekli kendisi ve annesini dövmesine isyan edip Kesme köyüne gider ve oranın köylülerinden Süleyman'a sığınır. Orada çobanlık yapar. Anasını ve köyünü özlemiş olmasına rağmen dönmemekte kararlıdır fakat Abdi Ağa, Memed'i köye getirerek ceza olarak o yaz hasadın dörtte birini Memed ile anasına verir. O kış Memed ve anası çok zorluk çekerler. Yıllar sonra Memed, sevgilisi Hatçe'nin Abdi Ağa'nın yeğeni ile evlendirileceğini öğrenince, Hatçe'yi kaçırmak için köye döner ve beraber kaçarlar. Ağa'nın adamları ile yeğeni ikilinin peşine düşer ve çatışma çıkar. Memed, Abdi Ağa'nın yeğenini öldürür, Abdi Ağa'yı yaralayıp kaçar, Hatçe ise yakalanır. Memed'in sığınacak bir yeri olmadığı için Deli Durdu denilen bir eşkıyanın çetesine katılır. Abdi Ağa ise yeğenini Hatçe'nin öldürdüğünü jandarmalara söyler. Eşkıyalığı öğrenen Memed, çeteden birkaç kişiyle ayrılır ve bir gece köye geldiğinde anasının öldüğünü ve Hatçe'nin başına gelenleri öğrenir. Ardından Abdi Ağa'nın izini sürmeye başlar. Hatçe'yi hapisten kaçırır. Memed köylüleri yüreklendirerek Abdi Ağa'ya bir buğday tanesi bile vermezler. Ağa ise Memed'in gizlendiği yeri ihbar eder ve çıkan çatışmada doğum yapmış olan Hatçe ve çocuğu için Memed teslim olur fakat Hatçe vurulur. Doğan çocuğunu Hatçe'nin hapishane arkadaşı Iraz alır ve Gaziantep'in bir köyüne götürür. Olaylardan Abdi Ağa'yı sorumlu tutan Memed köye gelir ve Abdi Ağa'yı vurur. Bu duruma sevinen köylü bayram eder. Memed ise atını dağlara doğru sürer ve o günden sonra Memed'den haber alınmaz.[14][15]

İnce Memed II

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: İnce Memed II

Jandarmalar tarafından aranan İnce Memed, Koca Osman'ın yaşadığı Vayvay köyüne giderek köylülerden gizli bir şekilde Koca Osman'ın evinde kalır. Vayvay köyünün ağası Ali Safa Bey, köylüleri topraklarını terk etmelerini sağlayarak toprakların sahibi olmaya çalışır. Memed, köyden ayrılıp kendi köyüne giderek Hürü Ana'dan köyde olup biteni öğrenir. Memed'in Abdi Ağa'yı öldürmesi köylüyü ilk başta çok sevindirmiştir, ama sonra Abdi'nin yerine silahlı, zalim Kel Hamza gelince köylü, Abdi Ağa'yı mumla aramaya başlamıştır. Köylü Kel Hamza'dan çok çekmiştir ve Memed'e çok kızgındır. Ali Safa, köylünün İnce Memed'den güç aldığını anlar ve İnce Memed'i öldürmek için peşine düşer. Vayvay köyünde yaşayan genç ve acı çekmiş Seyran, İnce Memed'e tutulur. Zamanla Memed'le Seyran birbirlerine çok yakınlaşırlar. Birbirlerinden hoşlanırlar ve ilişkiye girerler. Memed, köylüye yaptıklarından ötürü Ali Safa'nın konağına gider ve onu öldürür. Oradan Hamza'nın peşine düşer ve onu da öldürür. Daha sonra Memed'den haber alınamaz.[14][15]

İnce Memed III

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: İnce Memed III

Ali Safa ile Hamza'yı öldüren İnce Memed atını dağlara sürer. Murtaza Ağa'yı, İnce Memed korkusu sarar. Arif Saim Bey'den habersiz, Ankara'ya bir sürü tel çeker. Ölüsü, bütün kasabayı kokutan Ali Safa Bey gömülür. Jandarmalar Memed'i arar ve bulurak Memed'le çatışmaya girer. Memed'in atı hariç tüm eşkıyalar öldürülür. İnce Memed bir çete oluşturur. Mahmut Ağa ile adamları, Memed'in çetesini yakalar. Fakat İnce Memed ile arkadaşları, köylülerce kurtarılır. Mahmut Ağa, köyü terk etmeleri için köylüye on gün süre verir. Memed, Topal Ali'den, Murtaza'nın evini öğrenir ve Mahmut Ağa'yı öldürür.[14][15]

İnce Memed IV

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: İnce Memed IV

Jandarmalardan kaçan İnce Memed ile Müslüm, bir köye sığınır ve taktığı yüzük sayesinde tanınarak bir köylüye konuk olur. Memed ve Müslüm, Abdülselam Hoca'nın köyüne giderler. Portakal bahçesi ve ev alıp artık eşkıyalığı bırakmak isteyen Memed, Müslüm'ü Seyran ve Hürü Ana'yı getirmesi için gönderir. Eşyasının büyük bölümünü Zeynullah'ın dükkânından alır. Seyran ile Hürü Ana, Memed'in yanına köye gelirler. Ağalara, haksızlığa ateş püsküren aydın bir insan olan Öğretmen Zeki Nijad ile Memed çok iyi anlaşır. Zeki Nijad öldürülür. Memed kimseyle konuşmaz, Seyran ve Hürü Ana, Memed'in haline üzülürler. Irgatlar paralarını alamayınca ayaklanır. Memed bu duruma sevinir. Kır bir Arap atı alır, silahlarını kuşanır, sevdikleriyle vedalaşır, Zeynullah'ın dükkanına gelir, Şakir Ağa'yı öldürür, atını Hemite dağına sürer. Daha sonra Memed, Arif Saim'i; Topal Ali de Murtaza'yı öldürür. Köylü Dikenlidüzü'nü doldurur, çakırdikenleri, karaçalılar, devedikenleri toplanır, ateş yakılır, davullar çalınır.[14][15]

Tartışmalar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Adanalı tarih araştırmacısı Cezmi Yurtsever; bilgi, belge ve görgü tanıklarının ifadelerine dayanarak hazırladığı ve yayınladığı Çukurovalı adlı kitabında İnce Memed'in Çukurova'da yaşadığını hatta Yaşar Kemal'in bir akrabasının ihbarı sonucu yakalanarak öldürüldüğünü iddia etti.[16]

Uyarlamalar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Aybala Hilal Yüksel, Hayal Perdesi dergisinde yazdığı yazıda "eşkıya" olgusunun 1950 ve 60'lı yıllarda Türk solu tarafından yeniden kurgulanarak bir sembol olarak kullanıldığını ve edebiyatta Yaşar Kemal'in İnce Memed serisi, sinemada Yılmaz Güney'in eşkıya temalı filmleri bu sembolü pekiştiren başlıca eserler olduğunu belirtmiştir.[17]

Notlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ İlgili şiir, "Aradılar Pir Sultan'ın Aslını" dizesiyle başlar. Sadettin Nüzhet Ergun'un aktardığı biçimde  Türkçe Vikikaynak'ta Aradılar Pir Sultan'ın Aslını ile ilgili metin bulabilirsiniz.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]

Özel kaynakça

  1. ^ Naci, Fethi (1-2 Mayıs 1993). "Yaşar Kemalle Edebiyat ve Politika". Aydınlık. www.yasarkemal.net. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2011. 
  2. ^ "İnce Memed 4 Yayınlandı" (PDF). 27 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Mayıs 2017. 
  3. ^ Kemal, Yaşar (2004). Zulmün Artsın. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. ISBN 9789750807497. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2017. 
  4. ^ "Toros Yayınları'nda Yeni Baskılar" (PDF). Cumhuriyet. 7 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Mayıs 2017. 
  5. ^ Özbey, İpek; Arslan, Güliz (17 Haziran 2017). "Türk edebiyatının en iyi 100 eseri". Hürriyet. 18 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2017. 
  6. ^ Çiftlikçi, Ramazan (1993), Yaşar Kemal: Yazar, Eser, Üslup. s. 512, Malatya: İnönü Üniversitesi.
  7. ^ Çiftlikçi 1993, s. 149.
  8. ^ "İnce Memed 60, romanı ise 50 yaşında! Miliyet gazetesi, 15.02.2007". 7 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2017. 
  9. ^ Çiftlikçi 1993, s. 176.
  10. ^ Çiftlikçi 1993, s. 196.
  11. ^ Gölpınarlı, Abdülbâki; Boratav, Pertev Naili (2010). Pir Sultan Abdal. Derin Yayınları. ss. 32-36. ISBN 9789944250955. 
  12. ^ Moran 2016, s. 105.
  13. ^ Kışlalı, Ahmet Taner (22-28 Mart 1987). "Demokrasi, Roman, Dil, Eğitim, Sanat, Politika Üzerine". Haftaya Bakış. www.yasarkemal.net. 6 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2011. 
  14. ^ a b c d Yanık, Elif (2016). Yaşar Kemal'in İnce Memed, Demirciler Çarşıcı Cinayeti, Yusufçuk Yusuf Adlı Romanlarında "Toplumsal Gerçekçilik" (PDF) (Yüksek Lisans). Kırklareli Üniversitesi. 2 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Aralık 2023. 
  15. ^ a b c d Özcan, Ümit (2015). Roman Tekniği Bakımından Yaşar Kemal'in İnce Memed Adlı Yapıtı (PDF) (Yüksek Lisans). Ardahan Üniversitesi. 2 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Aralık 2023. 
  16. ^ "İnce Memed tartışması". 4 Ekim 2002. 27 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2017. 
  17. ^ Yüksel, A. Hilal (2014). "Eşkıya Dünyaya Hükümdar Olmaz" (PDF). Hayal Perdesi, 42. ss. s. 59-62. 30 Haziran 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2017. 

Genel kaynakça

  • Moran, Berna (2016). Türk romanına eleştirel bir bakış. 2: Sabahattin Ali'den Yusuf Atılgan'a. İstanbul: İletişim. ISBN 978-975-470-055-8. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=İnce_Memed&oldid=32638082" sayfasından alınmıştır