Kanal: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
Değişiklik özeti yok |
Değişiklik özeti yok |
||
| 1. satır: | 1. satır: | ||
{{yönlendirme|Kanal|Aynı isimli film|Kanal (film)}} |
{{yönlendirme|Kanal|Aynı isimli film|Kanal (film)}} |
||
{{kaynaksız}} |
|||
[[Dosya:Canal du midi toulouse.jpg|thumb|320px|Canal du Midi, Fransa]] |
[[Dosya:Canal du midi toulouse.jpg|thumb|320px|Canal du Midi, Fransa]] |
||
'''Ark''' ya da '''kanal''', [[insan]] eli ile yapılmış, [[sulama]] ya da [[ulaşım]] amacı ile kullanılan [[su]] yollardır. Akma hızı fazla olmayan [[ırmak]]lar geçmişten günümüze hep ulaşım için kullanılagelmiştir. Bu ırmakların birbirlerine yakınlaştığı yerlerde kanallar açılmak suretiyle [[ulaşım]] daha da kolay hâle getirilmiştir. |
'''Ark''' ya da '''kanal''', [[insan]] eli ile yapılmış, [[sulama]] ya da [[ulaşım]] amacı ile kullanılan [[su]] yollardır. Akma hızı fazla olmayan [[ırmak]]lar geçmişten günümüze hep ulaşım için kullanılagelmiştir. Bu ırmakların birbirlerine yakınlaştığı yerlerde kanallar açılmak suretiyle [[ulaşım]] daha da kolay hâle getirilmiştir. |
||
== Tarihi == |
== Tarihi == |
||
Bilinen en eski kanal milâttan önce yaklaşık 4000'li yıllarda [[Mezopotamya]] |
Bilinen en eski kanal milâttan önce yaklaşık 4000'li yıllarda [[Mezopotamya]]'da yapılmıştır. Eski zamanların en uzun kanalı ise [[Büyük Çin Kanalı]]'dır. 1794 km uzunluğundaki kanal İmparator [[Yang Guang]]'ı [[Pekin]] ve [[Hangzhou]] arasında taşımak için yapılmıştır. Proje resmî olarak 605 yılında başlamış olsa da ilk temelleri milâttan önce 486 yılında atılmıştır. [[Türk]] tarihinde de [[Sokollu Mehmed Paşa]], [[Don Nehri|Don]]-[[İdil Nehri|İdil]] ırmakları ile [[Kızıldeniz]]-[[Akdeniz]] bağlantılarını sağlamak için kanal projeleri tasarlamıştır. Fakat kendi bu işleri gerçekleştirememiştir. Daha sonra bu projelerden [[Süveyş]]'i İngilizler, [[Volga-Don Kanalı|Don-İdil]]'i Ruslar hayata geçirmişler ve ulaşımda yeni bir devir açmışlardır. Bunun yanında Amerikalıların açtığı [[Panama Kanalı]] da yeryüzündeki en önemli kanallar arasındadır. |
||
== Ulaşım amaçlı kanallar == |
== Ulaşım amaçlı kanallar == |
||
| 12. satır: | 13. satır: | ||
=== Rusya === |
=== Rusya === |
||
En çok kanala sahip ülkelerden biri de [[Rusya]]'dır. [[Su]] taşıma oranı çok yüksek olan nehirlere sahip olan [[Rusya]] yaptığı kanallarla [[Hazar Denizi]]'nden [[ |
En çok kanala sahip ülkelerden biri de [[Rusya]]'dır. [[Su]] taşıma oranı çok yüksek olan nehirlere sahip olan [[Rusya]] yaptığı kanallarla [[Hazar Denizi]]'nden [[Sankt Peterburg]]'a, [[Moskova]]'dan [[Karadeniz]]'e kadar ulaşır. İdil ve Don Nehri arasındaki Don-İdil Kanalı ile Ruslar, [[Hazar Gölü]] ve [[Karadeniz]]'i birbirne bağlamışlar ve Hazar, artık tamamen bir deniz hâline gelmiştir. Bugün bir gemi [[Hazar Denizi]]'nden çıktığı takdirde açık denizlere ulaşabilir. |
||
=== Türkiye === |
=== Türkiye === |
||
[[Türkiye]]'de ulaşım yapılmasına zemin hazırlayacak potansiyele sahip herhangi bir akarsu bulunmaz.[[Manavgat Çayı]] ve [[Bartın Çayı]] haricindeki |
[[Türkiye]]'de ulaşım yapılmasına zemin hazırlayacak potansiyele sahip herhangi bir akarsu bulunmaz. [[Manavgat Çayı]] ve [[Bartın Çayı]] haricindeki akarsularda ulaşım yapılamamasının sebebi akarsularımızın taşıdıkları suların az olması, derinliklerinin yetersiz olması ve hareketli akmalarıdır. Fakat buna rağmen [[tarım]] için açılmış birçok küçük ölçekli kanal bulunur. Türkiye'de kanal yapım işleri genelde DSİ tarafından yürütülür. İhtiyacı olan bölgelere küçük ölçekli kanallar ile su götürülür. |
||
=== Dünya === |
=== Dünya === |
||
[[Süveyş Kanalı]]'nın açılmasının ardından [[Ferdinand de Lesseps]]'de [[Panama]] kıstağını aynı yöntem ile açma girişimlerinde bulunmuş olsa da salgın hastalıklar ve teknik güçlükler nedeniyle başarılı olamadı. Daha sonra [[Panama Kanalı]]'nı [[ |
[[Süveyş Kanalı]]'nın açılmasının ardından [[Ferdinand de Lesseps]]'de [[Panama]] kıstağını aynı yöntem ile açma girişimlerinde bulunmuş olsa da salgın hastalıklar ve teknik güçlükler nedeniyle başarılı olamadı. Daha sonra [[Panama Kanalı]]'nı [[Amerika Birleşik Devletleri]] ''havuz sistemi'' ile açtı ve [[1914]]'te kendisi işletmeye başladı. |
||
== Ünlü Kanallar == |
== Ünlü Kanallar == |
||
| 37. satır: | 38. satır: | ||
== Kanal kenarlarına kurulmuş şehirler == |
== Kanal kenarlarına kurulmuş şehirler == |
||
Kanallar tüm dünyada [[İtalya]]'nın [[Venedik]] şehri ile özdeşleşmiştir. Öyle ki kanalı olan şehirlere " ...'nın [[Venedik]]'i" ünvanı verilir. [[Venedik]] aslında bataklık olan adaların üstüne kurulmuş bir şehirdir. [[Ev]]ler tahta destekler ile ayakta durur ve aslında kanalların oluşumunda [[insan]] pek de etkili değildir. Fakat yine de kanalların |
Kanallar tüm dünyada [[İtalya]]'nın [[Venedik]] şehri ile özdeşleşmiştir. Öyle ki kanalı olan şehirlere " ...'nın [[Venedik]]'i" ünvanı verilir. [[Venedik]] aslında bataklık olan adaların üstüne kurulmuş bir şehirdir. [[Ev]]ler tahta destekler ile ayakta durur ve aslında kanalların oluşumunda [[insan]] pek de etkili değildir. Fakat yine de kanalların ıslahı insanlarca yapılmıştır. [[Venedik]]'in yanı sıra [[Hollanda]]'nın başkenti [[Amsterdam]] da hemen hemen aynı şekilde oluşmuştur. İlk başlarda bir köy olan [[Amsterdam]], kanalların yapılması ile önemli bir liman hâline gelmiş ve 1300'lerde bir şehir olmuştur. |
||
[[Dosya:Venice 056.jpg|thumb|320px|right|Venedik kanalları]] [[Dosya:Amsterdam 3.JPG|thumb|left|320px|Amsterdam kanalları]] |
[[Dosya:Venice 056.jpg|thumb|320px|right|Venedik kanalları]] [[Dosya:Amsterdam 3.JPG|thumb|left|320px|Amsterdam kanalları]] |
||
Sayfanın 19.19, 16 Mayıs 2014 tarihindeki hâli
 | Bu madde hiçbir kaynak içermemektedir. (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
Ark ya da kanal, insan eli ile yapılmış, sulama ya da ulaşım amacı ile kullanılan su yollardır. Akma hızı fazla olmayan ırmaklar geçmişten günümüze hep ulaşım için kullanılagelmiştir. Bu ırmakların birbirlerine yakınlaştığı yerlerde kanallar açılmak suretiyle ulaşım daha da kolay hâle getirilmiştir.
Tarihi
Bilinen en eski kanal milâttan önce yaklaşık 4000'li yıllarda Mezopotamya'da yapılmıştır. Eski zamanların en uzun kanalı ise Büyük Çin Kanalı'dır. 1794 km uzunluğundaki kanal İmparator Yang Guang'ı Pekin ve Hangzhou arasında taşımak için yapılmıştır. Proje resmî olarak 605 yılında başlamış olsa da ilk temelleri milâttan önce 486 yılında atılmıştır. Türk tarihinde de Sokollu Mehmed Paşa, Don-İdil ırmakları ile Kızıldeniz-Akdeniz bağlantılarını sağlamak için kanal projeleri tasarlamıştır. Fakat kendi bu işleri gerçekleştirememiştir. Daha sonra bu projelerden Süveyş'i İngilizler, Don-İdil'i Ruslar hayata geçirmişler ve ulaşımda yeni bir devir açmışlardır. Bunun yanında Amerikalıların açtığı Panama Kanalı da yeryüzündeki en önemli kanallar arasındadır.
Ulaşım amaçlı kanallar
Avrupa
Avrupa'da suyollarını geliştirmek için birçok kanal yapılmıştır. Özellikle Napolyon döneminde Fransa'da, 1760'larda da İngiltere'de kanal yapımı en üst seviyesine ulaşmış ve ülke içinde kömür ve diğer sanayi hammaddelerinin yolda kalma süreleri büyük oranda düşürülmüştür. Avrupa'daki en önemli kanallar Ren-Main-Tuna Kanalı ile Ren-Rhône Kanalı sayılabilir. Avrupa'nın en büyük kanalları, 1895'te Kuzey Denizi'nden Baltık Denizi'ne açılan Kiel Kanalı ile İjmuiden-Amsterdam artasına yer alan Kuzey Deniz Kanalı'dır.
Rusya
En çok kanala sahip ülkelerden biri de Rusya'dır. Su taşıma oranı çok yüksek olan nehirlere sahip olan Rusya yaptığı kanallarla Hazar Denizi'nden Sankt Peterburg'a, Moskova'dan Karadeniz'e kadar ulaşır. İdil ve Don Nehri arasındaki Don-İdil Kanalı ile Ruslar, Hazar Gölü ve Karadeniz'i birbirne bağlamışlar ve Hazar, artık tamamen bir deniz hâline gelmiştir. Bugün bir gemi Hazar Denizi'nden çıktığı takdirde açık denizlere ulaşabilir.
Türkiye
Türkiye'de ulaşım yapılmasına zemin hazırlayacak potansiyele sahip herhangi bir akarsu bulunmaz. Manavgat Çayı ve Bartın Çayı haricindeki akarsularda ulaşım yapılamamasının sebebi akarsularımızın taşıdıkları suların az olması, derinliklerinin yetersiz olması ve hareketli akmalarıdır. Fakat buna rağmen tarım için açılmış birçok küçük ölçekli kanal bulunur. Türkiye'de kanal yapım işleri genelde DSİ tarafından yürütülür. İhtiyacı olan bölgelere küçük ölçekli kanallar ile su götürülür.
Dünya
Süveyş Kanalı'nın açılmasının ardından Ferdinand de Lesseps'de Panama kıstağını aynı yöntem ile açma girişimlerinde bulunmuş olsa da salgın hastalıklar ve teknik güçlükler nedeniyle başarılı olamadı. Daha sonra Panama Kanalı'nı Amerika Birleşik Devletleri havuz sistemi ile açtı ve 1914'te kendisi işletmeye başladı.
Ünlü Kanallar
_underway_in_the_Suez_Canal_on_27_February_1992.jpg)
- Büyük Çin Kanalı (En uzun kanal)
- Lingqu Kanalı (Yeryüzündeki en eski kanal)
- Klong Kanalı - Tayvan
- Süveyş Kanalı - Mısır
- Panama Kanalı - Panama
- Korint Kanalı - Yunanistan
- Cape Coral Kanalı - Florida
- Venedik Kanalları
- Amsterdam Kanalları
- Saimaa Kanalı - (Lappeenranta, Finlandiya)
- Welland Kanalı - (Ontario, Kanada)
- Erie Kanalı - (New York)
Kanal kenarlarına kurulmuş şehirler
Kanallar tüm dünyada İtalya'nın Venedik şehri ile özdeşleşmiştir. Öyle ki kanalı olan şehirlere " ...'nın Venedik'i" ünvanı verilir. Venedik aslında bataklık olan adaların üstüne kurulmuş bir şehirdir. Evler tahta destekler ile ayakta durur ve aslında kanalların oluşumunda insan pek de etkili değildir. Fakat yine de kanalların ıslahı insanlarca yapılmıştır. Venedik'in yanı sıra Hollanda'nın başkenti Amsterdam da hemen hemen aynı şekilde oluşmuştur. İlk başlarda bir köy olan Amsterdam, kanalların yapılması ile önemli bir liman hâline gelmiş ve 1300'lerde bir şehir olmuştur.
