Özbaşı, Posof
| Özbaşı | |
|---|---|
 | |
 Ardahan'ın konumu | |
  Özbaşı Özbaşı'nın Ardahan'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Ardahan |
| İlçe | Posof |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| Rakım | 1532 m |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 68 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0478 |
| İl plaka kodu | 75 |
| Posta kodu | 75800 |
Özbaşı, Ardahan ilinin Posof ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Özbaşı köyünün eski adı Ğvinia'dır. Gürcüce bir yer adı olan Ğvinia (ღვინია), 1595 tarihli Osmanlıca mufassal defterinde ve 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde, "Ğina" (غینا) eksik veya yanlış biçimde yazılmıştır.[3][4] Nitekim 1886 yılında Rus idaresi köyün adını Gvinia (Гвиниа) olarak yazmış, 1940 genel nüfus sayımında da köy "Ginya" adıyla kaydedilmiştir.[5][6] Ğvinia, Gürcüce şarap anlamındaki "ğvino" (ღვინ0) kelimesinden türemiştir ve şarap rengi anlama gelir.[7]
Ğvinia, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan tarihsel Samtshe'de yer alıyodur. Nitekim Osmanlılar 16. yüzyılın ortalarında bu bölgeyi Gürcülerden ele geçirmiştir. Bu yerleşim 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterine göre, Gürcistan Vilayeti içinde Poshov livasının Güney nahiyesine bağlıydı. Köyün nüfusu 16 Hristiyan haneden oluşuyordu. İspenç vergisi vermekle yükümlü hane reisleri Maharabel, Varsima, Giorgi, Nadira, Goça, Gogiça, Anania, Badura gibi Gürcü adları taşıyordu. Köyde buğday, arpa, çavdar ile yonca tarımı yapılıyor ve domuz besleniyordu.[8]
Osmanlı Devleti, Doksanüç Harbi'nin ardından imzalanan Berlin Antlaşması'yla Ardahan bölgesini Rusya'ya bırakınca, Ğvnia köyü de Osmanlı egemenlik alanının dışında kaldı. Bu yerleşim Rus idaresinin 1886 yılında yaptığı nüfus tespitinde köy Ardahan sancağının Poshov kazasına (uçastok) bağlıydı ve nüfusu "Türk" olarak kaydedilmiş olan 185 kişiden oluşuyordu.[5]
Ğvinia veya Gvinia, Birinci Dünya Savaşı'nın sonunda Rusların bölgeden çekilmesinin ardından bir süre bağımsız Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sürerken Ankara Hükümeti ile Sovyet Rusya arasında, 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması uyarınca Ğvinia Türkiye'ye bırakıldı.[9]
Ğvinia, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Kars vilayetinin Poshof kazasının merkez nahiyesine bağlıydı.[4] 1940 genel nüfus sayımında "Ginya" olarak yazılmış olan köy aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 409 kişiden oluşuyordu.[6] Ğvinia veya Ginya Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Özbaşı olarak değiştirilmiştir.[10] 1965 genel nüfus sayımında Özbaşı köyünün nüfusu 447 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde sadece 184 kişi okuma yazma biliyordu.[11]
Özbaşı köyünde, köyün Hristiyan döneminden kalma bir kilise ile bir kalenin kalıntıları bulunmaktadır.[12]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Köy, Ardahan il merkezine 88 km, Posof ilçe merkezine 7 km uzaklıktadır.[13]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 68[2] |
| 2021 | 65[2] |
| 2020 | 68[2] |
| 2019 | 71[2] |
| 2018 | 62[2] |
| 2017 | 60[2] |
| 2016 | 66[2] |
| 2015 | 68[2] |
| 2014 | 71[2] |
| 2013 | 70[2] |
| 2012 | 67[2] |
| 2011 | 71[2] |
| 2010 | 68[2] |
| 2009 | 73[2] |
| 2008 | 78[2] |
| 2007 | 78[2] |
| 2000 | 121[13] |
| 1990 | 212[14] |
| 1985 | 318[15] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Ozbasi, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 23 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Ardahan Posof Özbaşı Köy Nüfusu". Nufusune.com. 17 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2020.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958) s. 444". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2021.
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 761.
- ^ a b ""Poshov kazası 1886 Yılı" (Rusça)". 26 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2021.
- ^ a b 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 354.
- ^ [ "ღვინია" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt]ISBN 0-9535878-3-5
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s. 303; III. cilt (1958) s. 444, 453". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2021.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2022.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 658". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2021.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 361.
- ^ 2012-2013 Yılları Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2019, s. 24-25 17 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9639-0-2.
- ^ a b "Özbaşı Köyü". YerelNet.org.tr. 3 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.