İçeriğe atla

Türkiye'de nükleer enerji

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Makale serilerinden
Türkiye arması
Ekonomi tarihi
Krizler
Endüstri ve ticaret
Enerji
Altyapı
Finans
Ekonomik veriler
Emek
Türkiye'deki nükleer enerji santralleri
 Yapım aşamasında
 Planlanan santraller

Türkiye'de şu an nükleer enerji santrali yapılma aşamasındadır. 1970 yılından itibaren nükleer santral kurulma girişimlerinde bulunuldu fakat bu girişimlerin çoğu sonuçsuz kalmış, 2004'te nükleer enerji santrali konusu yeniden gündeme gelmiş ve toplamda üç santralden biri için yapıma aşamasına gelinmiştir. İki santral daha planlama aşamasındadır.

Tarihi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye'de nükleer çalışmalar, nükleer teknolojiye sahip olmayan pek çok Avrupa ülkesiyle eş zamanlı olarak, "Atom enerjisinin barışçıl amaçlarla kullanılması" konusunda düzenlenen 1. Cenevre Konferansı'ndan hemen sonra 1955 yılında başlatılmıştır.[1] 1961 yılında, Çekmece Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi'nde, eğitim ve temel araştırmalar için yararlanılan 1 MW gücünde bir deney reaktörü işletmeye alınmıştır.[1] Elektrik üretimi amacıyla kurulması tasarlanan nükleer santralle ilgili ilk fizibilite etütleri 1968 yılında başlatılmıştır.[2] 1972-74 yıllarında yapılabilirlik etüdleri ve yer araştırmaları değişen şartlara göre revize edilmiş, 1976 yılında Silifke'nin batısındaki Akkuyu mevkii ilk kuruluş yeri olarak seçilmiş ve yapılan geniş kapsamlı araştırmalara dayanarak Başbakanlık Atom Enerjisi Komisyonu'ndan yer lisansı alınmıştır.[1][2] 1976 yı­lın­da nük­le­er san­tral iha­lesi için gi­ri­şim­de bu­lu­nul­du ve tek­lif­le­rin de­ğer­len­di­ril­me­si so­nu­cun­da 1977'de ASE­A-ATOM ve STAL-LA­VAL fir­ma­la­rı ile söz­leş­me ön­ce­si gö­rüş­me­ler baş­la­dı an­cak 12 Ey­lül 1979'da gö­rüş­me­ler çe­şit­li se­bep­ler­den sonuçlanmadı.[3]

1980'ler

[değiştir | kaynağı değiştir]

1982 yılında herhangi bir ihale açılmadan Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TA­EK) Baş­kan­lı­ğı ara­cı­lı­ğıy­la Ato­mic Energy of Ca­na­da Li­mi­ted (AECL), Sie­mens-Kraft­werk Uni­on (KWU) ve Ge­ne­ral Elec­tric (GE) fir­ma­la­rın­dan tek­lif­ler top­lan­dı.[3] 30 Ağus­tos 1984'te bu fir­ma­larla ya­pı­lan pa­zar­lık gö­rüş­me­le­rin­de an­laş­ma sağ­lan­sa da hü­kü­met, nük­le­er san­tral­le­rin anah­tar tes­li­mi esa­sı­na gö­re baş­lat­tı­ğı iha­le­nin te­mel şar­tı­nı "Yap-İş­let-Dev­ret" şar­tı­na dö­nüş­tür­dü­ğü­nü açık­la­yın­ca KWU ve ken­di­si­ne Ak­ku­yu ye­ri­ne Si­nop nük­le­er si­ti tek­lif edil­miş olan GE fir­ma­la­rı iha­le­den çe­kil­di.[3] Öte yandan, 2 Ka­sım 1983 tarihinde devlet kuruluşlarının reorganizasyonu kapsamında tüm nükleer konuları bir çatı altında yürütmek üzere Nükleer Elektrik Santralları Kurumu: NELSAK kararnamesi hazırlandı, onaylandı ve dönemin cumhurbaşkanı Kenan Evren Türkiye'de üç ayrı tipte üç nükleer santralın kurulacağını açıkladı.[1][3] Fakat NELSAK kararnamesi hiçbir zaman uygulanmadı.[3] Mart 1985'te AECL ile görüşmelere devam edildi ve ağustos ayında ön protokol imzalandı. Ancak, Kanada hükûmetinin ön protokole bağlanan şartları ve finansmanın %60'ını (geri kalan %40'ını TEK ve Türkiye üstlenecekti) garanti etmeyi kabul etmemesi üzerine 1986 yılı başlarında AECL ile yapılan görüşmeler de durduruldu.[1] Nisan 1986'da Sovyetler Birliği'nde meydana gelen Çernobil reaktör kazasından ötürü Türkiye'de de nükleer santrallerle ilgili çalışmalar askıya alınmıştır. 1988 yılında TEK Nükleer Santrallar Dairesi kapatıldı.[4]

1990'lar

[değiştir | kaynağı değiştir]

1989'da Arjantin ile 25 MW'lık pasif sistemli modüler prototip projesine girişilmek istenmiş, 1991 başlarında yeterli görülmeyen bu girişimden vazgeçilmiştir.[4] 1992 yılında dünyadaki belli başlı firmalara birer mektup gönderilerek, 2002 yılında devreye girecek biçimde ve 1000 MW gücünde bir veya iki üniteli santralın anahtar teslimi veya Yap-İşlet-Devret modeli ile kurulması için teknik ve mali konularda bilgi istenmiştir.[4] Aynı yılın aralık ayında dönemin Ener­ji ve Ta­biî Kay­nak­lar Ba­ka­nı Mehmet Ersin Faralyalı'nın Ba­kan­lar Ku­ru­lu'na sun­du­ğu bir ra­por­da, ül­ke­nin baş­ka ener­ji kay­nak­la­rı ih­das et­me­di­ği tak­dir­de 2010 yı­lın­da bü­yük bir ener­ji kri­zi­ne dü­şe­ce­ği­ne ve bu­nu önlemek için de mut­la­ka nük­le­er ener­ji­den ya­rar­la­nıl­ma­sı ge­rek­ti­ği­ne dik­kat çe­kmiştir.[3] Bu­nun üze­ri­ne 1993 yılı ba­şlarında top­la­nan Bi­lim ve Tek­no­lo­ji Yük­sek Ku­ru­lu nük­le­er ener­ji­den elek­trik üre­ti­mi­ni ül­ke­nin üçün­cü ön­ce­lik­li me­se­le­si ola­rak tes­pit et­ti.[3][4] 1995 yılında TEAŞ, nükleer santral ihâlesinin ön incelemelerini yapmak üzere danışman olarak Güney Kore'nin KAERI firmasıyla anlaştı. 1996'da Enerji ve Tabiî Kaynaklar Bakanlığı'nın görevlendirdiği üç danışman ile TEAŞ Nükleer Santraller Dairesi'nden iki elemandan oluşan bir komisyon ihâle şartnâmesine son şeklini verdi. 17 Ekim 1996'da Resmî Gazete'de Akkuyu Nükleer Enerji Santrali için ihâle açılmış olduğu ilân edildi.[5] 15 Ekim 1997’de AECL, NPI (Nuc­le­ar Po­wer In­ter­na­tio­nal/Sie­mens ve Fra­ma­to­me Kon­sor­si­yu­mu) ve WES­TING­HOU­SE (Mit­su­bis­hi ile bir­lik­te) tek­lif­le­ri­ni sun­du­lar fakat 2000 senesinde hükûmet bu projenin sonuçlandırılmasından ve ülkede nükleer santral kurulmasından vazgeçtiğini açıkladı.[5]

2000'ler ve sonrası

[değiştir | kaynağı değiştir]
Greenpeace Türkiye tarafından Haziran 2011'de Taksim Meydanı'nda nükleer enerji karşıtı kurulan kamp ve "Nükleere Hayır" varilleri.
Akkuyu Nükleer Güç Santrali temel atma töreni, 3 Nisan 2018

Mayıs 2004'te dönemin Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Hilmi Güler, "Yakında bu santrallerin üreticisi ülkelerle görüşeceğiz." diyerek nükleer enerji santrali konusunu yeniden gündeme getirdi.[2] Güler yaptığı açıklamada nükleer santraller konusunda teknik incelemelerin sürdüğünü, kurulmasında şartname aşamasına gelindiğini ve kısa zamanda görüşmelerin yapılacağını açıkladı. Aynı açıklamada, santrallerin işletilmesi özel sektörde olacağı ve santrallerin yeri konusunda araştırmaların sürdüğü, daha önce santralin kurulacağı yer olarak tespit edilen ve çevreci grupların karşı çıktığı Mersin'deki Akkuyu bölgesi de alternatiflerden biri olarak gündemde olduğu ifade edildi. 2005'in ocak ayında 2005 yatırım programına alınan üç santral için Elektrik Üretim A.Ş. ile Türkiye Atom Enerjisi Kurumu'nun yatırım bütçesine 7 milyon TL'lik ödenek konuldu.[6] Haziran 2005'te dönemin Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK) Başkanı Okay Çakıroğlu, ilk santralin 2012'de açılacağını belirtti.[7] Güler, ilk santralın inşaatına 2007'de başlanılacağını Şubat 2006'da açıkladı.[8]

2010-2020 arasında 5 bin megavatlık üç nükleer santral kurmayı amaçlayan "Nükleer Enerji Yasası", 17 Ocak 2007'de çıkarıldı. Ancak dönemin Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer, santrali kuracak şirketin yapısı, denetimi, söküm masrafı gibi alanlarda anayasaya aykırılıklar olduğu gerekçesiyle yasanın üç maddesini veto etti.[9][10]

Nükleer güç santralleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Akkuyu Nükleer Güç Santrali

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Akkuyu Nükleer Güç Santrali

12 Mayıs 2010’da Rusya Federasyonu ile Türkiye Cumhuriyeti arasında Türkiye’nin güney kıyısındaki Mersin ilinin Gülnar ilçesinde VVER-1200 reaktörlü dört güç ünitesine sahip, toplam 4800 MW kurulu güç kapasiteli Akkuyu Nükleer Güç Santrali’nin inşa edilmesini öngören İşbirliği Anlaşması imzalanmıştır. 13 Aralık 2010’da, anlaşmanın koşulları uyarınca Rus tarafı, Türkiye Cumhuriyeti’nde AKKUYU NÜKLEER ANONİM ŞİRKETİ proje şirketini kurmuştur. ROSATOM'un projedeki payı %99.2’dir. Projenin toplam maliyeti, 20 milyar ABD doları seviyesindedir.[11]

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez 9 Mart'ta yaptığı açıklamada Akkuyu nükleer santralinin ilk reaktörünün 2023 yılında devriyeye gireceğini belirtti.[12]

Sinop Nükleer Güç Santrali

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Sinop Nükleer Güç Santrali

Türkiye'deki diğer nükleer santral projesi Sinop Nükleer Güç Santralidir. 3 Mayıs 2013 tarihinde Japonya tarafından Türkiye'ye yapılan bir ziyaretten sonra nükleer santral kurulması için uluslararası anlaşma imzalanmıştır. Anlaşma uyarınca, santrali işletecek konsorsiyum Japonya, Fransa ve Türkiye'den oluşacak; Türkiye'den kamu adına Elektrik Üretim Anonim Şirketi (EÜAŞ) %49, iki Japon şirketi toplam %30 ve Fransız ortak %21 hisse sahibi olacaklar.[13]

27 Haziran 2019 tarihinde Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan, verdiği mülakatta artan masraflar nedeniyle Sinop NGS projesinin durdurulduğunu açıkladı.[14] Eylül 2022'de yapılan açıklamada santral projesi konusunda Rusya ile görüşüldüğü duyuruldu.[15] Ocak 2023'te Güney Koreli KEPCO yetkilileri santral için teklif sundu.[16]

Trakya Nükleer Güç Santrali

[değiştir | kaynağı değiştir]

14 Ekim 2015 tarihinde Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Ali Rıza Alaboyun tarafından ülkenin üçüncü nükleer enerji santralinin İğneada'da yapımının planlandığı açıklandı.[17][18] Bu açıklamanın ardından Demirköy Belediye Başkanı Muhlis Yavuz, nükleer santralin ilk gündeme geldiği günden bu yana ilçe ve belde halkı tarafından istenmediğini dile getirdi.[19] Trakya’yı kapsayan üst ölçekli planlarda 2013 yılında yapılan değişiklikle eklenen "enerji üretim santralleri yapabilir" maddesine Trakya Platformu tarafından dava açıldığı ve yürütmeyi durdurma kararı alındığı, bu nedenle Trakya’nın herhangi bir yerine enerji üretim santrali yapılamayacağı ileri sürülmektedir.[19] Orman ve Su İşleri Bakanı Veysel Eroğlu ise 16 Ekim 2015'te İğneada'da nükleer santralle ilgili bir çalışma ve başvuru olmadığını söyledi.[20]

8 Kasım 2022'de Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, Trakya'daki nükleer santralin yer tespiti çalışmalarının devam ettiğini açıkladı.[21] 24 Mayıs 2024'te Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, Trakya'da yapımı planlanan dört reaktörlü nükleer santralle ilgili olarak Çin ile görüşüldüğünü duyurdu.[22]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b c d e Bayraktar, B. Nazım. "Dünyada Nükleer Enerji" (PDF). KONGRE BİLDİRİLERİ ÇEVRE VE ENERJİ KONGRESİ BİLDİRİLER KİTABI /Sayı: 192. ss. 138-198. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2011. 
  2. ^ a b c "Nükleer santral ihalesi yakında". Hürriyet Gazetecilik ve Matbaacılık A.Ş, radikal.com.tr. 8 Mayıs 2004. Erişim tarihi: 2 Haziran 2011. 
  3. ^ a b c d e f g Özemre, Ahmed Yüksel (2006). "Türkiye'nin nükleer enerji macerası". Sistem Danışmanlık Ltd. Şti., Anlayış Dergisi, anlayis.net. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2011. 
  4. ^ a b c d "Türkiye Açısından Nükleer Enerjinin Yeri". Enerji 2023 Derneği, enerji2023.org. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2011. 
  5. ^ a b Bayülken, Ahmet. "NÜKLEER ÇAĞIN TÜRKİYE'DEKİ 50 YILI" (PDF). 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2011. 
  6. ^ "Nükleer santralda düğmeye basıldı". Hürriyet Gazetecilik ve Matbaacılık A.Ş, radikal.com.tr. 28 Ocak 2005. Erişim tarihi: 2 Haziran 2011. 
  7. ^ "Çernobil tartışması". Hürriyet Gazetecilik ve Matbaacılık A.Ş, radikal.com.tr. 25 Haziran 2005. Erişim tarihi: 2 Haziran 2011. 
  8. ^ "Nükleer için tarih: 2007". Hürriyet Gazetecilik ve Matbaacılık A.Ş, radikal.com.tr. 12 Şubat 2005. Erişim tarihi: 2 Haziran 2011. 
  9. ^ "Çevreci kaygılar yasaya girmedi". Hürriyet Gazetecilik ve Matbaacılık A.Ş, radikal.com.tr. 9 Kasım 2007. Erişim tarihi: 2 Haziran 2011.  (Türkçe)
  10. ^ Ocak, Serkan (9 Ekim 2007). "Nükleer santral için geri sayım başlıyor". Hürriyet Gazetecilik ve Matbaacılık A.Ş, radikal.com.tr. Erişim tarihi: 2 Haziran 2011. 
  11. ^ "Akkuyu NGS İnşaat Projesi". 5 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2021. 
  12. ^ "Akkuyu'nun ilk reaktörü 2023'te devreye girecek". 11 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2021. 
  13. ^ "2 Japanese companies aim to fund 30% of Turkish nuclear project". 8 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  14. ^ "Murat Yetkin: Erdoğan Japonlarla Sinop nükleer santral projesinin durdurulduğunu açıkladı". 28 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2021. 
  15. ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2022. 
  16. ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2023. 
  17. ^ Enerji Bakanı: "3. nükleer santral İğneada'ya yapılabilir". 15 Ekim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. NTV. 14 Ekim 2015. En son 15 Ekim 2015 tarihinde erişildi.
  18. ^ "3. Nükleer Santral İğneada’ya yapılacak". 17 Ekim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Sözcü. 14 Ekim 2015. En son 15 Ekim 2015 tarihinde erişildi.
  19. ^ a b "Bölge halkı İğneada’ya nükleer santral projesine karşı: Hukuken yapılamaz" 17 Ekim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Diken. 15 Ekim 2015. En son 15 Ekim 2015 tarihinde erişildi.
  20. ^ "Orman ve Su İşleri Bakanı, Enerji Bakanı'nı yalanladı: İğneada'ya nükleer santralle ilgili bir çalışma yok!". 16 Ekim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. T24. En son 15 Ekim 2015 tarihinde erişildi.
  21. ^ "Türkiye'nin 3. nükleer santrali için Trakya'da yer tespit çalışmaları başladı". T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı. 8 Kasım 2022. 25 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2024. 
  22. ^ "Bakan Bayraktar, Çin ile nükleer santral için yapılan görüşmelerde sona yaklaşıldığını duyurdu". Anadolu Ajansı. 24 Mayıs 2024. 25 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2024. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Türkiye'de nükleer enerji ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Türkiye%27de_nükleer_enerji&oldid=33380993" sayfasından alınmıştır