Kirazlı, Şavşat
| Kirazlı | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Kirazlı Kirazlı'nın Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Şavşat |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 1638 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 204 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08700 |
Kirazlı, Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Kirazlı köyünün eski adı Balvana’dır. Gürcüce bir yer adı olan Balvana (ბალვანა), kiraz anlamındaki “bali” (ბალი) kelimesinden türemiş olup kirazlı / kiraz ağaçlarıyla zengin yer anlamına gelir.[3] Bu yer adı 1835 tarihli Osmanlı nüfus defteri ile Artvin vilayeti üzerine 1927 tarihli Osmanlıca yayında ve 1886 tarihli Rus nüfus sayımında Balvana (بالوانا / Балвана) olarak geçer.[4][5][6] Rus idaresi sırasında 1904’te Şavşeti ve Klarceti bölgelerini dolaşan Nikolay Marr da köyün adından Balvana olarak söz etmiştir.[7]
Balvana, Orta Çağ'da Gürcistan'ın güneybatı kesimini oluşturan bölgelerden biri olan Şavşeti'de yer alır. Şavşeti bölgesi yazılı kaynaklarda ilk kez 8. yüzyılda geçer. Sulesi ve Balvana köyü sınırlarında bulunan ve 10. yüzyılda inşa edildiği tahmin edilen Balvana Manastırı, köyün hayli eski bir yerleşim olduğunu göstermektedir.[8] Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ortalarına doğru Gürcülerden ele geçirmiştir. Sonraki dönemde Şavşeti bölgesi Çıldır Eyaleti sınırları içinde kaldı.
Balvana, Osmanlı idaresinin vergi tahsil etme ve askere alma amacıyla 1835'te sadece erkek nüfusun tespiti sırasında Şavşat (Satlel) sancağının köylerinden biriydi. "Karye-i Balvana tâbi'-i Satlil dâhil-i eyâlet-i Çıldır" şeklinde kaydedilen köyde 11 hanede 32 erkek yaşıyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince Balvana köyünün nüfusunun yaklaşık 64 kişiden oluştuğu ortaya çıkar. Bu tarihte köyün nüfusu Müslüman ahaliden oluşuyordu.[9]
Balvana, uzun süre Osmanlı idaresinden kaldıktan sonra, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinde Balvana, Artvin sancağının Şavşet-İmerhevi kazası içinde yer alıyordu. Bu kazaya bağlı Dabatzvrili nahiyesinin sekiz köyünden biriydi. 1886 yılındaki nüfus tespitine göre Balvana köyündeki 25 hanede, 90'ı erkek ve 89'u kadın olmak üzere 179 kişi yaşıyordu. Balvana köyüne bağlı Cami mahallesinde 9 hane, "Kanklo-ogli" (Kanklodze) mahallesinde 5 hane, “Sahmar-ogli” (Şahmaradze) mahallesinde 10 hane yaşıyordu. Köyünün nüfusunun tamamı "Türk" olarak kaydedilmiştir.[6]
Bununla birlikte 1904’te bölgeyi gezen Nikolay Marr, Balavan köyünde kendisine mağaraları gösteren Azmi Efendi ile Mehmed Karaahmedoğlu’un Gürcüce konuştuklarını yazar. Öte yandan Marr'ın verdiği bilgiye göre köyde, köylülerin “oda” olarak adlandırdığı mağaralar vardı. Köylülerin verdiği bilgiye göre iki sıra halindeki kaya mağaralarının üst sıradakilere ulaşmak mümkün değildi. Aşağı sıradaki mağaralar ise, kilisenin bir parçasıydı, yazıtı olmamakla birlikte kayanın üzerinde elinde çekiç tutan bir insan kabartması vardı.[10]
Balvana, Birinci Dünya Savaşı'nın sonlarında Rusların bölgeden çekilmesinin ardından Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. 7 Mayıs 1920 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla Sovyet Rusya Artvin sancağını Gürcistan'ın bir parçası olarak tanıdı. Ancak Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Ankara Hükümeti'nin Tiflis hükûmetine verdiği ültimatom üzerine Gürcü idaresinin çekilmesinin ardından Balvana köyü de fiilen Türkiye'ye katıldı. Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında 16 Mart 1921 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla Balvana'yı da kapsayan Artvin ile Ardahan bölgeleri Türkiye'ye bırakıldı.[11]
Balvana, 1922 yılında Artvin livasında yapılan nüfus tespiti sırasında Şavşat kazasına bağlı Merya nahiyesinin köylerinden biriydi. Nüfusu, 155'i kadın ve 154'ü erkek olmak üzere 51 hanede yaşayan 309 kişiden oluşuyordu. Köyün nüfusu bu sırada da "Türk" olarak kaydedilmiştir.[12] Balvana Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında Türkçeye çevrilip Kirazlı olarak değiştirilmiştir.[13] Kirazlı, 1940 genel nüfus sayımında Çoruh vilayetinin Şavşat kazasına bağlı Merya nahiyesinin köylerinden biriydi ve nüfusu 527 kişiden oluşuyordu.[14] 1965 yılına gelindiğinde köyde yaşayan insan sayısı 840 kişiyi bulmuştu ve bu nüfus içinde 295 kişi okuma yazma biliyordu.[15]
Kirazlı köyünün bugünkü sınırları içinde en önemli tarihsel yapılar, 10. yüzyılda, Gürcü Krallığı zamanında inşa edilmiş olan Balvana Manastırı ile ortadan kalkmış eski bir yerleşimdeki Gasadinari Manastırı'dır.[16]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Kirazlı köyü, Artvin il merkezine 86 km, Şavşat ilçe merkezine 21 km uzaklıktadır.[17]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 204[2] |
| 2020 | 204[2] |
| 2019 | 218[2] |
| 2018 | 209[2] |
| 2017 | 181[2] |
| 2016 | 188[2] |
| 2015 | 191[2] |
| 2014 | 133[2] |
| 2013 | 202[2] |
| 2012 | 217[2] |
| 2011 | 239[2] |
| 2010 | 237[2] |
| 2009 | 229[2] |
| 2008 | 219[2] |
| 2007 | 198[2] |
| 2000 | 275[17] |
| 1990 | 458[17] |
| 1985 | 592[17] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Kirazli, Turkey Page". Fallingrain.com. 22 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Şavşat Kirazlı Köy Nüfusu". Nufusune.com. 31 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ Tao-Klarceti: Tarih ve Kültür Araştırmaları, (Editöler) Buba Kudava ve Goça Saitidze; Türkçeye çevirenler: Hasan Çelik ve Kevser Ruhi; Tiflis, 2018, s. 550, ISBN 9789941963629.
- ^ "Ecem Kutlu, Şavşat Nüfus Defteri (1835) - Transkripsiyon ve Değerlendirme, Artvin, 2020, s. 14". 29 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ "Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 161". 6 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ a b "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, Sıra no: 1442". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2022.
- ^ Niko Mari, Şavşeti ve Klarceti Gezi Günlükleri, Batum, 2015 (Birinci basım: 1911, Petersburg, Rusça), s. 104. 9 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., ISBN 9789941434112.
- ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 17 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ "Ecem Kutlu, Şavşat Nüfus Defteri (1835) - Transkripsiyon ve Değerlendirme, Artvin, 2020, s. 123". 13 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2021.
- ^ Niko Mari, Şavşeti ve Klarceti Gezi Günlükleri, Batum, 2015 (Birinci basım: 1911, Petersburg, Rusça), s. 104-106. 9 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., ISBN 9789941434112.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2021.
- ^ "Nurşen Gök, "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler", Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104" (PDF). 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 16 Temmuz 2021.
- ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 2010 (Birinci basım 1927), s. 189, ISBN 9789944197526.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 169.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 89.
- ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 17, 23. 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ a b c d "Kirazlı Köyü". YerelNet.org.tr. 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2014.