Sebzeli, Şavşat
| Sebzeli | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Sebzeli Sebzeli'nin Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Şavşat |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 1276 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 94 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08700 |
Sebzeli, Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Sebzeli köyünün eski adı Cvarishevi’dir. Gürcüce bir yer adı olan Cvarishevi (ჯვარისხევი), haç anlamındaki "cvari" (ჯვარი) ve dere veya vadi "hevi" (ხევი) kelimelerinden oluşur ve “haçdere” anlamına gelir.[3][4] Hanak ilçesine bağlı Sulakçayır köyünün de eski adı olan Cvarishevi, Türkçeye erken dönemde Cvarishev (جوارسخو) ve geç dönemde değişime uğramış biçimde Carishev (جاریسخو) olarak girmiştir.[5][6]
Cvarishevi köyü, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Şavşeti'de yer alır. Nitekim bu bölgeyi Osmanlılar 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Gürcüce bir ad taşıyor olması ve köydeki diğer Gürcüce yer adları da Cvarishevi'nin o dönemden kalma bir Gürcü yerleşimi olduğunu göstermektedir.[7]
Osmanlı idaresinin 1835 yılındaki nüfus tespitinde "Surevan" köyü yer almasına karşın, Cvarishevi adı geçmemektedir. 1886 tarihli Rus nüfus tespitinde olduğu gibi, o tarihte Cvarishevi'nin Surevan köyünün bir mahallesi olduğu tahmin edilebilir.[8][9]
Cvarishevi, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin “Cuvarishev” (Джуварисхевъ) olarak kaydettiği yerleşim, Artvin sancağının Şavşet-İmerhevi kazasında Daba nahiyesine bağlı Surevan köyünün bir mahallesiydi. Cvarishevi mahallesi 16 haneden oluşuyordu. Surevan köyünde ise, 72 hanede 453 kişi yaşıyordu. Köyde hane başına düşen ortalama kişi sayısı üzerinden Cvarishevi'de yaklaşık 100 kişinin yaşadığı söylenebilir. Bu nüfusun tamamı Gürcülerden oluşuyordu.[9]
Rus idaresi sırasında bölgeyi gezen Gürcü tarihçiler de köyün adını Carishevi olarak not etmiştir. Bunlardan biri olan Niko Mari 1904’te Cvarishevi’yi Surevani’nin mahalleleri arasında sayar.[10]
Cvarishevi köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonlarında Rusların bölgeden çekilmesinin ardından Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. 7 Mayıs 1920 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla Sovyet Rusya, Artvin sancağını Gürcistan'ın bir parçası olarak tanıdı. Ancak Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında 16 Mart 1921 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla Cvarishevi köyünü de kapsayan Artvin bölgesi Türkiye'ye bırakıldı.[11][12]
Cvarishevi, 1922 yılında Artvin livasında yapılan nüfus tespitinden itibaren genel nüfus sayımlarında ayrı bir köy olarak kaydedilmemiştir. 1997 yılında Dutlu (Surevan) köyünden ayrılarak Sebzeli adıyla ayrı bir köy haline getirilmesi, uzun zaman boyunca Cvarishevi'nin bu köyün bir mahallesi olduğunu göstermektedir. Bu arada köyün adının Sebzeli olarak değiştirildiği anlaşılmaktadır.[13]
Sebzeli köyünde Kvirala Deresi üzerindeki tek kemerli taş köprü günümüze büyük ölçüde sağlam ulaşmıştır. Bu köprü halk tarafından Gürcü kraliçesi Tamar'a atfen "Tamara Köprüsü" olarak adlandırılmaktadır.[14]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Sebzeli köyü Artvin il merkezine 92 km, Şavşat ilçe merkezine 27 km uzaklıktadır.[15]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 93[2] |
| 2020 | 94[2] |
| 2019 | 102[2] |
| 2018 | 99[2] |
| 2017 | 91[2] |
| 2016 | 92[2] |
| 2015 | 94[2] |
| 2014 | 71[2] |
| 2013 | 103[2] |
| 2012 | 121[2] |
| 2011 | 128[2] |
| 2010 | 129[2] |
| 2009 | 130[2] |
| 2008 | 125[2] |
| 2007 | 121[2] |
| 2000 | 179[15] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Sebzeli, Turkey Page". Fallingrain.com. 31 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Şavşat Sebzeli Köy Nüfusu". Nufusune.com. 31 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ "ჯვარი" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt 3 Haziran 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5
- ^ "ხევი" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt 24 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s. 479; III. cilt (1958), s. 541". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2023.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 762.
- ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 194. 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ Hasan Hüseyin Alemdar - Çıldır Eyaleti İmerhev Sancağı 2771 Numaralı Nüfus Defteri’nin Çevirisi ve Değerlendirmesi, Rize, 2020, s. 34-35, 119-123. 15 Eylül 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Yüksek lisans tezi
- ^ a b "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, Sıra no: 1453". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2023.
- ^ Niko Mari, Şavşeti ve Klarceti Gezi Günlükleri, Batum, 2015 (Birinci basım: 1911, Petersburg, Rusça), s. 150-151, 159. 9 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 9789941434112.
- ^ ""Российско-грузинский договор 07.5.1920 г. (полный текст и карта) - один из многих нарушенных Кремлем" / "07.5.1920 tarihli Rus-Gürcü Anlaşması (tam metin ve harita) Kremlin Tarafından İhlal Edilen Birçok Anlaşmadan Biridir"". 11 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2023.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2023.
- ^ ""Sebzeli Köyü (Charishev)" - Şavşat Belediyesi". 3 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2023.
- ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 32. 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ a b "Sebzeli Köyü". YerelNet.org.tr. 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2014.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Sebzeli, Şavşat için uzaydan görüntü siteleri: Google, Yahoo, Microsoft
- Yerelnet27 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.