Demirkapı, Şavşat
| Demirkapı | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Demirkapı Demirkapı'nın Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Şavşat |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 1856 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 37 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08700 |
Demirkapı, Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Demirkapı köyünün eski adı Türkçe kaynaklarda Kurela olarak geçer.[3] Bu ad Gürcüce Kvirala veya Mkvirala'dan (ყვირალა / მყვირალა) gelir.[4] Kvirala, "çağıltı" anlamındaki Gürcüce "kvirili" (ყვირილი) kelimesinden türemiş bir yer adıdır ve "çağıltılı" anlamına gelir. Bu yer adı, İmerhevi Deresi'nin bir kolu Kvirala Deresi'nden geliyor olabilir.[5][6] Gürcistan'da Rioni Nehri'nin bir kolu da Kvirala adını taşımaktadır.
Kvirala köyü, tarihsel Gürcistan'ın güneybatı kesimini oluşturan bölgelerden biri olan Şavşeti'nin yerleşim yerlerinden biridir. Nitekim Osmanlılar burayı 16. yüzyılda, birleşik Gürcistan Krallığı'ndan sonra bölgeye hakim olan Samtshe-Saatabago'dan ele geçirdi. Demirkapı köyünde bugüne ulaşmış olan Kvatsitela (ქვაწითელა), Nakapi (ნაკაფი), Satavikedi (სათავიქედი), Çolvana (ჭოლვანა) gibi Gürcüce mevki adları da buranın eski bir Gürcü yerleşimi olduğunu göstermektedir.[7]
Kvirala köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından 1878'de imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinde köy Artvin sancağının Şavşet-İmerhevi kazasında yer alıyordu. 1886 nüfus sayımında Kurela (Курела) olarak kaydedilmiş olan yerleşim, Garkloba nahiyesine bağlı Cinal köyünün dokuz mahallesinden biriydi. Bu nüfus sayımında Cinal köyünde 91 hanede 664 kişi yaşıyordu. Büyükçe bir yerleşim olan Kurela’da ise, 18 hane bulunuyordu. Cinal köyünde hane başına düşen ortalama kişi sayısı üzerinden mahallede yaklaşık 130 kişinin yaşadığı söylenebilir. Cinal köyünün nüfusu bu tarihte Gürcüler ve Türklerden oluşuyordu.[8]
Kvirala köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonunda Rusların bölgeden çekilmesinin ardından bir süre Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. Bu durum, 7 Mayıs 1920 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla da Sovyet Rusya tarafından kabul edildi. Ancak Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında, 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması uyarınca Kvirala Türkiye'ye bırakıldı.[9]
Kvirala veya Kurela, 1922 yılında Artvin livasında yapılan nüfus tespitinde ayrı bir köy olarak geçmemektedir.[10] Bu tarihte Merya nahiyesine bağlı Cinal köyünün bir mahalle olduğu tahmin edilebilir. Bu tarihten sonra Kvirala, Demirkapı adıyla ilk kez, 1960 genel nüfusu sayımında köy olarak kaydedilmiştir. Bu tarihte Şavşat kazasının Merya nahiyesine bağlı bir köy olarak geçer.[11] 1965 genel nüfus sayımında "Demirkapı (Kurela)" biçiminde kaydedilmiş olan köyün nüfusu 257 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 103 kişi okuma yazma biliyordu.[12]
Demirkapı köyünün merkezinin 700 metre doğusunda, derenin sağ kıyısında kayalık bir tepede oval bir yapının duvarları günümüze ulaşmıştır. Bir tarafı kayaya yaslanmış olan bu yapı, kireç harcı kullanılarak kaba yontu taşlarla inşa edilmiştir. Bu yapının bir gözetleme kulesi olduğu tahmin edilmektedir.[4]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Demirkapı köyü, Artvin il merkezine 103 km, Şavşat ilçe merkezine ise 38 km uzaklıktadır.[13]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 39[2] |
| 2020 | 37[2] |
| 2019 | 38[2] |
| 2018 | 40[2] |
| 2017 | 34[2] |
| 2016 | 33[2] |
| 2015 | 35[2] |
| 2014 | 43[2] |
| 2013 | 53[2] |
| 2012 | 55[2] |
| 2011 | 51[2] |
| 2010 | 53[2] |
| 2009 | 55[2] |
| 2008 | 57[2] |
| 2007 | 62[2] |
| 2000 | 92[13] |
| 1990 | 169[13] |
| 1985 | 191[13] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Demirkapi, Turkey Page". Fallingrain.com. 5 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Şavşat Demirkapı Köy Nüfusu". Nufusune.com. 31 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, İstanbul, 2013, s. 172, ISBN 9786055708856.
- ^ a b "2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 28, ISBN 978-9941-9123-9-9". 6 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2021.
- ^ "Roland Topçişvili- İnga Ğutidze, XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarındaki Rus Belgelerinde Şavşeti ve Klarceti Yer Adları (Gürcüce), 2019, Tiflis, s. 39, ISBN 978-9941-485-24-4". 7 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2021.
- ^ Şavşeti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikidze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 74. 19 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.ISBN 978-9941-407-11-6
- ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 191 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, Sıra no: 1435". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2023.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2023.
- ^ "Nurşen Gök, "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler", Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104" (PDF). 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Mayıs 2021.
- ^ "1960 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1963, s. 75" (PDF). 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Mart 2022.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 89.
- ^ a b c d "Demirkapı Köyü". YerelNet.org.tr. 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2014.