Yağlı, Şavşat

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Yağlı
Köy
Harita
Artvin'in Türkiye'deki konumu
Artvin'in Türkiye'deki konumu
Artvin üzerinde Yağlı
Yağlı
Yağlı
Yağlı'nın Artvin'deki konumu
ÜlkeTürkiye Türkiye
İlArtvin
İlçeŞavşat
Coğrafi bölgeKaradeniz Bölgesi
Rakım1355 m
Nüfus
 (2021)
 • Toplam63
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu0466
İl plaka kodu08
Posta kodu08700

Yağlı, Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı bir köydür.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Yağlı köyünün eski adı Zakieti'dir. Gürcüce bir yer adı olan Zakieti (ზაქიეთი), özel addan gelen Zakidze (ზაქიძე) soyadına sahip ailelerin yaşadığı köy olarak kabul edilir.[3] Ağrırlıklı olarak 14-15. yüzyıl kilise kayıtlarını kapsayanTbetis Sulta Matiane adlı Gürcüce elyazması Zarkieti (ზარქიეთი) şeklinde geçen köy ile Zakieti aynı yerleşim olabilir.[4] Bu yer adı Türkçeye Zakiyet biçiminde girmiştir. Nitekim 1835 tarihli nüfus defteri ile Artvin vilayeti hakkında 1927 tarihli Osmanlıca bir kaynakta Zakiyet (زاكیەت) olarak geçer.[5][6]

Zakieti köyü, tarihsel Gürcistan'ın güneybatı kesimini oluşturan bölgelerden biri olan Şavşeti sınırları içindeki İmerhevi vadisinde yer alır. Nitekim Osmanlılar Şavşeti bölgesini 16. yüzyılın ikinci yarısının hemen başında Gürüclerden ele geçirmiştir. Osmanlı idaresinin kurduğu Şavşat sancağının 1554 yılındaki yöneticisi de İosebiti adında bir Gürcü beyi (tavadi) idi.[7]

Zakieti, Osmanlı idaresinin askere alma ve vergi toplama amacıyla sadece erkek nüfusu tespit ettiği 1835 yılında "Zakiyet" adıyla İmerhev sancağına bağlı bir köydü. Köyde sonradan eklenen kişilerle birlikte 22 hanede 96 erkek yaşıyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, köyün toplam nüfusunun yaklaşık 192 kişiden oluştuğu ortaya çıkar. Mirliva Hüseyin Bey ile Mirliva Osman Bey hissesine kayıtlı köyde muhtar ve molla olmasına karşın, imam bulunmuyordu.[5]

Zakieti, uzun süre Osmanlı idaresinde kaldıktan sonra, 93 Harbi'nin ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin Zakieti (Закиети) olarak kaydettiği köy, Artvin sancağının Şavşet-İmerhevi kazasına bağlıydı. Bu kazada Daba nahiyesinin (сельское общество: kırsal topluluk) altı köyünden biriydi. 1886 nüfus tespitinde, 161'i erkek ve 171'i kadın olmak üzere, 36 hanede 332 kişi yaşıyordu. Nüfusun tamamı Gürcülerden oluşuyordu. Köye bağlı Carbidze mahallesinde 4 hane, "Kagveci-ogulari" mahallesinde 17 hane, Çikiridze mahallesinde 3 hane ve "Çir-ogulari" mahallesinde 11 hane bulunuyordu.[8] Belteti (ბელტეთი), Didgorti (დიდგორთი), Cvari (ჯვარი), Tskalşua (წყალთაშუა), კორტოხათი, სამსაკეთი, Napudzari (ნაფუძარი), Aho (ახო), Vakia (ვაკია), Kotaneti (კოტანეთი) gibi Gürcüce yer adları da buranın bir Gürcü yerleşimi olduğunu göstermektedir.[9]

Zakieti köyünde İmerhevi tipi bir ev. Nikolay Marr, 1904. Evin sundurmasında evin sahibi, Nikolay Marr ve kendisine eşlik eden kişiler görünmektedir.[10]

Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze 1893'te Zakieti köyünü İmerhevi'de Gürcücenin konuşulduğu köyler arasında saymıştır. 93 Harbi'nin ardından Rus idaresindeki köyden 15 hanenin Osmanlı ülkesine göç ettiğini belirtmiştir.[11][12] Tarihçi ve dilbilimci Nikolay Marr da 1904 yılında Klarceti ve Şavşeti bölgelerini gezmiş, gezi günlüklerinde Zakieti köyünden de söz etmiştir. Bu köyde fotoğrafını da çektiği ahşap evi İmerhevi tarzı evlere örnek olarak tanımlamıştır. Marr'ın verdiği bilgiye göre Köyün Vaketi (ვაკეთი: düzlük) denilen mevkiinde kışlalar bulunuyordu. Vaketi mezrasından sonra tepedeki yaylaya çıkılıyordu.[13]

Birinci Dünya Savaşı sonlarında Ruslar bölgeden çekilince, Zakieti köyünün de yer aldığı Artvin sancağı bağımsız Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. 1920 tarihli Moskova Antlaşması'yla Sovyet Rusya da Gürcistan'ı Artvin bölgesini de kapsayacak biçimde tanıdı. Ancak Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgalinin ardından Ankara Hükümeti ile Sovyet Rusya arasında 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması'yla Zakieti köyü yeniden Türkiye'ye katıldı.[14]

Zakieti, 1922 yılında Artvin livasında yapılan nüfus tespiti sırasında Şavşat kazasının İmerhevi nahiyesine bağlıydı. Köyde 44 hanede 276 kişi yaşıyordu. Bu tespitte de nüfusun tamamı Gürcü olarak kaydedilmişti.[15] Zakieti veya Zakiyet Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında Yağlı olarak değiştirilmiştir.[16] 1940 genel nüfus sayımında Yağlı, Çoruh vilayetinin Şavşat kazasına bağlı Meydancık nahiyesinin köylerinden biriydi.[17] 1965 genel nüfus sayımında Yağlı köyünün nüfusu 383 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 161 kişi okuma yazma biliyordu.[18]

Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]

Köy; Artvin il merkezine 100 km, Şavşat ilçe merkezine 35 km uzaklıktadır.[19]

Mahalleler[değiştir | kaynağı değiştir]

Yağlı köyüne bağlı 6 mahalle bulunmaktadır. Bu mahallelerin isimleri: Şobela, Çakvriyet, Cami Mahallesi, Mikazeler, Dere Mahallesi, Micruat (Unyallar). Cami mahallesinin ismi köyde bulunan tek caminin orada olmasından gelmektedir, Unyallar mahallesinin ismi ise Ünye Gürcülerinin oraya göç edip yerleşmesinden dolayı koyulmuştur.[kaynak belirtilmeli]

Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]

Yıllara göre köy nüfus verileri
2021 74[2]
2020 63[2]
2019 62[2]
2018 77[2]
2017 66[2]
2016 72[2]
2015 74[2]
2014 69[2]
2013 65[2]
2012 65[2]
2011 62[2]
2010 69[2]
2009 69[2]
2008 72[2]
2007 69[2]
2000 133[19]
1990 235[19]
1985 303[19]

Galeri[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "Yagli, Turkey Page". Fallingrain.com. 31 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022. 
  2. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Şavşat Yağlı Köy Nüfusu". Nufusune.com. 31 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022. 
  3. ^ Roland Topçişvili- İnga Ğutidze, XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarındaki Rus Belgelerinde Şavşeti ve Klarceti Yer Adları (Gürcüce-Türkçe-İngilizce), 2019, Tiflis, s. 12, ISBN 9789941485244.
  4. ^ "Tbetis Sulta Matiane (ტბეთის სულთა მატიანე), (Yayıma hazırlayan) Tina Enukidze, Tiflis, 1977, Sıra no: 271". 31 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2024. 
  5. ^ a b "Hasan Hüseyin Alemdar - Çıldır Eyaleti İmerhev Sancağı 2771 Numaralı Nüfus Defteri'nin Çevirisi ve Değerlendirmesi, Rize, 2020, s. 44". 15 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2021. 
  6. ^ "Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 161". 29 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2021. 
  7. ^ Şavşeti (შავშეთი), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikidze, Cemal Karalidze, Batum, 2011, s. 16. 19 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-407-11-6.
  8. ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Batum oblastı": Sıra no: 1452". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2022. 
  9. ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 182, 185 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
  10. ^ Niko Mari, Klarceti ve Şavşeti Gezi Günlükleri (Gürcüce), Batum, 2015 (Birinci basım: 1911, Petersburg, Rusça), s. 219 9 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., ISBN 978-9941-434-11-2
  11. ^ "Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcüler ve Gürcistan'daki Köyleri (Gürcüce), Tiflis, 1913, s. 295". 15 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2024. 
  12. ^ Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcülerin Osmanlı Ülkesine Büyük Göçü (Gürcüce), Tiflis, 1912, s. 140.
  13. ^ Niko Mari, Klarceti ve Şavşeti Gezi Günlükleri (Gürcüce), Batum, 2015 (Birinci basım: 1911, Petersburg, Rusça), s. 219-220 9 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., ISBN 978-9941-434-11-2
  14. ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2022. 
  15. ^ "Nurşen Gök "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler" Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi sayı. 41 |sayfa= 89-104" (PDF). 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 26 Aralık 2020. 
  16. ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 2010 (Birinci basım 1927), s. 189, ISBN 978-9944-197-52-6
  17. ^ Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (1944). "1940 Genel Nüfus Sayımı: Vilâyetler, Kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 
  18. ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1968). "1965 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 
  19. ^ a b c d "Yağlı Köyü". YerelNet.org.tr. 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2014. 

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Yağlı,_Şavşat&oldid=32374317" sayfasından alınmıştır