Dereiçi, Şavşat
| Dereiçi | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Dereiçi Dereiçi'nin Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Şavşat |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 1276 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 157 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08700 |
Dereiçi, Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Dereiçi köyünün eski adı Dasamobi'dir. Gürcüce bir yer adı olan Dasamobi (დასამობი), Dasabami'den (დასაბამი) metatez yoluyla değişime uğramıştır. Dasabami ise, Gürcücede başlangıç, bir şeyin başı anlamına gelir. Nitekim Dasamobi köyü İmerhevi vadisinin başında yer alır.[3][4] Dasamobi, Türkçeye Dasamob veya Dasamop şeklinde girmiştir.[5]
Dasamobi köyü, tarihsel Gürcistan'ın güneybatı kesimini oluşturan bölgelerden biri olan Şavşeti sınırları içindeki İmerhevi vadisinde yer alır. Nitekim Osmanlılar Şavşeti bölgesini 16. yüzyılın ikinci yarısının hemen başında Gürüclerden ele geçirmiştir. Osmanlı idaresinin kurduğu Şavşat sancağının 1554 yılındaki yöneticisi de İosebiti adında bir Gürcü beyi (tavadi) idi.[6] Dasamobi köyünün eski kilisesi Dasamobi Kilisesi de bu dönemden kalmıştır.[7]
Dasamobi köyü,1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından 1878 yılında imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin 1886 tarihli nüfus sayımında Dasamob (Дасомобъ) şeklinde kaydettiği bu yerleşim, Artvin sancağının Şavşet-İmerhevi kazasına bağlı Çihori nahiyesinin sınırları içinde yer alıyordu. Bu nahiyenin idari merkezi olan Çihori köyünün sekiz mahallesinden biriydi. Dasamobi'de sadece 3 hane bulunuyor ve bu nüfusun tamamı Gürcülerden oluşuyordu. Bugün Rabat adıyla Dereiçi köyünün bir mahallesi olan Phikuri ise, bu nüfus sayımında bir köy olarak kaydedilmiştir. Phikuri köyünde 139 kişi yaşıyor ve bu nüfusun tamamı Ermenilerden oluşuyordu.[8]
Nikolay Marr, 1904 yılında Şavşeti ve Klarceti bölgelerine yaptığı araştırma gezisi sırasında Phikuri köyünden Dasamobi köyüne geçmiş, buradaki eski Gürcü kilisesini tanımlamıştır. Büyük ölçüde yıkılmış olan kilisenin taşları, yapının içine ve dışına yığılmıştı. Bu taşların köylüler tarafından alınmamış olması, köylülerce bir söylenceyle açıklanmıştır. Yaşlı bir kadın kilisenin yanında bir bostan yapar, ancak ardından felç olup ölür. Bunu bilen köylüler, korkuyla bu taşlara dokunmuyordu. Köylüler Dasamobi adını da başka bir söylenceyle açıklamışlardır. Buna göre köyünde kuzeyindeki tepede kız ve erkek kardeş yaşıyordu. Oynamak için evden kaçan kız kardeşinin takip eden oğlan, onun dans ettiğini görür ve Gürcüce "da samobs" (და სამობს), yani kız kardeşim dans ediyor der. Bu söylenceye göre Dasamobi adı "Da samobs"tan ortaya çıkmıştır.[9]
Dasamobi köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonlarında Rusların bölgeden çekilmesinin ardıdan bağımsız Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında imzalanan Moskova Antlaşması'yla köy Türkiye'ye bırakıldı.
Dasamobi, 1922 yılında Artvin livasında yapılan nüfus tespiti sırasında ayrı bir köy olarak kaydedilmemiştir. Bu tarihte de Çihori köyünün bir mahallesi olduğu anlaşılmaktadır.[10] Bu tarihten sonra Dasamobi ilk kez "Dereiçi" adıyla 1965 genel nüfus sayımında ayrı bir köy olarak kaydedilmiştir. Bu tarihte Çukur (Çihori) köyünden ayrılmış olan Dereiçi'nde 385 kişi yaşıyor ve bu nüfus içinde 109 kişi okuma yazma biliyordu.[11]
Dasamobi'de köy kilisesi olan Dasamobi Kilisesi, 20. yüzyılın başında tamamen yıkılmıştı. Yapı taşları yapının içine ve dışına saçılmış, üzeri toprak ve bitkilerle kaplanmıştı. Yıkılmış olmasına karşın, kilisenin "Şavşat-İmerhevi" tipi, yuvarlak apsisli, uzun dikdörtgen bir yapı olduğu anlaşılıyordu.[12]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Dereiçi köyü, Artvin il merkezine 65 km, Şavşat ilçe merkezine 20 km uzaklıktadır.[13]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 155[2] |
| 2020 | 157[2] |
| 2019 | 160[2] |
| 2018 | 173[2] |
| 2017 | 129[2] |
| 2016 | 141[2] |
| 2015 | 164[2] |
| 2014 | 154[2] |
| 2013 | 130[2] |
| 2012 | 153[2] |
| 2011 | 166[2] |
| 2010 | 157[2] |
| 2009 | 162[2] |
| 2008 | 158[2] |
| 2007 | 158[2] |
| 2000 | 293[13] |
| 1990 | 471[13] |
| 1985 | 491[13] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Dereici, Turkey Page". Fallingrain.com. 31 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Şavşat Dereiçi Köy Nüfusu". Nufusune.com. 31 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ Niko Mari, Şavşeti ve Klarceti Gezi Günlükleri (შავშეთსა და კლარჯეთში მოგზაურობის დღიურები), Batum, 2015 (Birinci basım: 1911, Petersburg, Rusça), s. 42. 9 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-434-11-2.
- ^ "დასაბამი" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt 17 Mayıs 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5
- ^ Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, İstanbul, 2013, s. 105, ISBN 978-605-5708-85-6.
- ^ Şavşeti (შავშეთი), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikidze, Cemal Karalidze, Batum, 2011, s. 16. 19 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-407-11-6.
- ^ Niko Mari, Şavşeti ve Klarceti Gezi Günlükleri (შავშეთსა და კლარჯეთში მოგზაურობის დღიურები), Batum, 2015 (Birinci basım: 1911, Petersburg, Rusça), s. 156-157. 9 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-434-11-2.
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Batum oblastı" Sıra no: 1476, 1479". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2023.
- ^ Nikolay Marr, Şavşeti ve Klarceti Gezi Günlükleri (შავშეთსა და კლარჯეთში მოგზაურობის დღიურები), Batum, 2015, s. 156-157. 9 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-434-11-2.
- ^ "Nurşen Gök, "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler", Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104" (PDF). 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 23 Temmuz 2021.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 89.
- ^ Niko Mari, Şavşeti ve Klarceti Gezi Günlükleri (Gürcüce), Batum, 2015 (Birinci basım: 1911, Petersburg, Rusça), s. 156-157 9 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-434-11-2.
- ^ a b c d "Dereiçi Köyü". YerelNet.org.tr. 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2014.