İçeriğe atla

Özel mülk yazılım

Kontrol Edilmiş
Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Kapalı kaynak sayfasından yönlendirildi)

Özel mülk yazılım ya da sahipli yazılım, yazılımın yaratıcısının, yayıncısının veya diğer hak sahibi ortaklarının fikrî mülkiyet hakkını ve telif hakkını kendi elinde tuttuğu bilgisayar yazılımıdır.[1] Yazılımın alıcılarına, yazılımı özgürce paylaşma veya değiştirme hakkı vermez. Özel mülk yazılımlar, mülk sahipleri tarafından ücretli ya da ücretsiz olarak yayınlanabilir.

Bu terim özgür ve açık kaynaklı yazılımın tersi olarak kullanılır. Özgür Yazılım Vakfı, “özel mülk yazılım” kavramını özgür olmayan yazılımla eş anlamlı olarak kullanmaktadır.[2] Diğer yandan özel mülk yazılım, özgür olmayan yazılımın geniş bir alt kümesi olarak da değerlendirilir; Creative Commons BY-NC gibi ticari kullanıma izin vermeyen lisanslar özgür kabul edilmediği gibi özel mülk de değildir.

Türler ve diğer lisanslarla ilişkisi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Özgür Özgür olmayan
Kamu malı ve eşdeğerleri Hoşgörülü lisans Copyleft (koruyucu lisans) Ticari olmayan lisans Özel mülk yazılım Ticari sır
Yazılım için Kamu malı, Lisanssız, CC0 BSD, MIT, Apache GPL, AGPL JRL, AFPL Özel mülk yazılım Özel, iç kullanıma yönelik yazılım
Diğer yaratıcı çalışmalar için Kamu malı, CC0 CC-BY CC-BY-SA, Özgür Sanat Lisansı CC-BY-NC Telif hakkı, CC-BY-ND Yayınlanmamış

Kökeni

[değiştir | kaynağı değiştir]

1960'ların sonuna kadar bilgisayarlar büyük ve pahalı anaçatı bilgisayarlar, özellikle hava soğutmalı bilgisayar odalarında bulunan makineler müşterilere satılmaktan ziyade kiralanmaktaydı.[3][4] Hizmet ve tüm yazılım ayrı bir ücret olmaksızın, 1969'a kadar çoğunlukla üreticiler tarafından sağlanmaktaydı. Bilgisayar sağlayıcıları, müşterilerine çoğunlukla kurulu yazılım için kaynak kodu sağlamıştır. Yazılım geliştiren müşteriler bunu bazen başkalarına ücret olmadan sunmaktaydı.[5] Kapalı kaynak, kaynak kodu yayımlanmamış bilgisayar programları anlamına gelmektedir. Kaynak kod yalnızca onu geliştiren örgüt tarafından düzenlenmek için uygundur.

1969'da, kendisine karşı rekabet hukuku davaları olan IBM, donanım ve yazılımı birbirinden ayırıp anabilgisayar yazılımını ve hizmetlerini ayrıca ücretlendirmeye başlayarak[6][7] bir endüstri değişimine öncülük etti.[8]

Bill Gates'in 1976'daki "Hobicilere Açık Mektup" başlıklı bildirisi, bilgisayar meraklılarının her yana yayılan yazılımın telif hakkının ihlalini kınamıştır, özellikle Microsoft'un Altair BASIC yorumlayıcısını kullananları. Ayrıca, onların yazılımcılardan çalıyor olması nitelikli yazılım üretme yeteneğini engellediğini anımsatmıştır.[9]

Brewster Kahle'a göre yazılımın yasal karakteristiği ABD 1976 Telif Hakkı Yasası nedeniyle değişmiştir.[10]

Şubat 1983'ten başlayarak IBM, giderek artan yazılımları için "yalnızca nesne kodu" modelini benimsemiş ve kaynak kod sevk etmeyi durdurmuştur.[11][12]

1983'te, "Apple vs. Franklin" mahkeme kararı aracılığıyla ikili yazılım telif hakkıyla korunabilir duruma gelmiştir,[13] bundan önce yalnızca kaynak kod telif hakkıyla korunabiliyordu.[14] Ek olarak, aynı mikroişlemci mimarisini temel alan milyonlarca bilgisayarın artarak kullanılabilir olması ikili dağıtılmış yazılım için ilk defa bir parçalanmamış ve yeteri büyüklükte pazar oluşturmuştur.[14]

Yasal dayanak

[değiştir | kaynağı değiştir]

Çoğu yazılım; kontrat yasası, patentler ve ticari sırların yanı sıra telif hakkı ile teminat altına alınmıştır. Bunlar, sahibine münhasır haklar kurmak için yasal dayanak sağlar.[15]

Bir yazılım sağlayıcısı belirli kullanım koşullarını bir son kullanıcı lisans anlaşması (EULA) ile tarif eder. Kullanıcı, bu yazılı kontratı ekranda etkileşimli olarak (clickwrap) veya yazılımın olduğu kutuyu açarak (shrink wrap) kabul edebilir. Lisans sözleşmeleri genellikle tartışılabilir değildir.[16] Yazılım patentleri algoritmalara, yazılım özelliklerine veya diğer patentlenebilir meselelere yargı tarafından çeşitlenen kapsamda münhasır haklar verir. Bazen sağlayıcılar, lisans sözleşmelerinde kullanıcıya patent haklarını verir.[17] Yazılımın bir parçası için kaynak kod, düzenli olarak ticari sır olarak ele alınır.[18] Ara sıra yazılımlar lisanslamada veya kaynak kod erişiminde daha az kısıtlamayla hazırlanır, böylesi yazılımlar "özgür" veya "açık kaynak" olarak bilinir.[19]

Kısıtlamalar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Lisans sözleşmeleri yürürlükte bulunan telif hakkı yasası veya kontrat yasasını hükümsüz bırakmadığından, yürürlükte bulunan yasalarla olan çatışmaların icrası mümkün değildir.[20] Bazı yazılımlar, ilk satış doktrini gibi telif hakkı kısıtlamalarını önlemek için satılmaz fakat lisanslanırlar.[21]

Münhasır haklar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Özel mülk yazılımın sahibi, yazılım üzerinde bazı münhasır haklar kullanır. Sahip; kullanımı, kaynak kodu incelemeyi, kaynak kodu değiştirmeyi ve yeniden dağıtmayı kısıtlayabilir.

Yazılımın kullanımı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Sağlayıcılar sıklıkla yazılımın kullanılabileceği bilgisayar sayısını kısıtlar ve kullanıcının yazılımı ek bilgisayarlara kurmasını yasaklar. Kısıtlı kullanım bazen teknik önlem aracılığıyla dayatılır. Bu önlemler ürün etkinleştirme, ürün anahtarı veya seri numarası, donanım anahtarı veya kopya koruması olabilir.

Ayrıca sağlayıcılar belirli özellikleri kaldıran veya ticari olmayan, eğitim ya da kâr amacı gütmeyen gibi yalnızca belirli çalışma alanlarına izin veren sürümler dağıtabilir.

Kullanım kısıtlamaları lisansa göre değişir:

  • Windows Vista Starter, aynı anda 3 uygulama çalıştırabilecek biçimde kısıtlanmıştır.
  • Microsoft Office Ev ve Öğrenci 2007, tek evdeki üç aygıta kadar ticari olmayan kullanıma kısıtlanmıştır.
  • Windows XP, yalnızca tek bilgisayara kurulabilir ve ağdan dosya paylaşımı bağlantı sayısını 10'a sınırlamıştır.[22] Home Edition, Windows XP Professional'da bulunan özellikleri devre dışı bırakır.
  • Geleneksel olarak, Adobe lisansları tek kullanıcıyla sınırlanmıştır, ancak kullanıcıya ev bilgisayarına veya dizüstüne ikinci bir kopyayı kurması için izin verir.[23] Bu, Creative Cloud'a geçişten sonra mümkün değildir.
  • iWork '09, Apple'ın üretkenlik takımı, evdeki beş bilgisayara kadar kurulum için beş kullanıcılı aile paketinde mevcuttur.[24]

Kaynak kodun incelenmesi ve değiştirilmesi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Sağlayıcılar özel mülk yazılımı sıklıkla derlenmiş biçimde, genellikle bilgisayarın merkezi işlem birimi tarafından anlaşılan makine dilinde dağıtırlar. Yazılımın yüksek seviye programlama dilinde yazılmış ve insan tarafından okunabilecek sürümünü veya kaynak kodunu genellikle dışarıya vermezler.[25] Bu şema sık sık kapalı kaynak olarak atfedilir.[26]

Çoğu özel mülk yazılım kaynak kodu olmadan dağıtılırken, bazı sağlayıcılar kaynak kodu müşterilerine sunar. Örneğin, İnternet forum yazılımı vBulletin'i satın alan kullanıcılar, kendi sitelerinin kaynak kodunu değiştirebilirler ancak bunu yeniden dağıtamazlar. Bu, web sunucusu tarafından çalıştırılacağında kaynak kod biçiminde olması gereken birçok web uygulaması için geçerlidir. Gizlilik anlaşması veya lisans ile teminat altına alınmış kaynak kod, örneğin öğrenme ve değişikliğe izin verir ancak yeniden dağıtmaya izin vermez. Metin tabanlı e-posta istemcisi Pine ve Secure Shell'in çeşitli uyarlamaları kaynak kodu bulunabilir kılan özel mülk lisanslarla dağıtılmıştır.

Bazı hükûmetler özel mülk yazılımların hassas bilgileri tehlikeye atabilecek zararlı özellikler veya kusur içerebileceğinden korkmaktadır. 2003'te Microsoft, hükûmetlerin kaynak kodu ve Microsoft güvenlik belgelendirmesini görmesini sağlayan Government Security Program'ı kurmuştur. Bu programın yakın tarihteki katılımcısı Çin hükûmetidir.[27][28] Program, Microsoft'un daha geniş Paylaşımlı Kaynak Girişiminin bir parçasıdır, bu girişim bazı ürünlerin kaynak koduna erişimi sağlamaktadır. The Reference Source License (Ms-RSL) ve Limited Public License (Ms-LPL) kaynak kodu bulunabilir kılan özel mülk yazılım lisanslarıdır.

Ayrıca, hükûmetler yazılımlara zararlı özellikler eklemekle itham edilmektedir. Edward Snowden'ın dağıttığı belgelere göre NSA, yazılım şirketlerinin ticari şifreleme yazılımlarını gizli dinlemelere açık hale getirmeleri veya onlara arka kapı eklemeleri için gizli çözüm ortaklıkları kullanmıştır.[29][30]

Yazılım sağlayıcıları bazen yazılımda tersine mühendislik yapabilecek kullanıcılara engel olmak için şaşırtmalı kodlar kullanır. Bu çeşitli programlama dillerinde oldukça yaygındır. Örneğin, Java'da yazılan programlar için baytkodu kolaylıkla kısmen kullanılabilir koda dönüştürülebilir. PHP veya JavaScript gibi betik dillerinde yazılmış programlar için kaynak kod, işletim aşamasında bulunabilir durumdadır.[31]

Yeniden dağıtım

[değiştir | kaynağı değiştir]

Özel mülk yazılım sağlayıcıları, yazılımı başkalarıyla paylaşamaması için kullanıcıları kısıtlayabilir. Böyle durumlarda yazılımı kullanmak için bir başka eşsiz lisans gerekir.

Kaynak kodu olan özel mülk yazılımlarda sağlayıcı, müşterilerinin kaynak kodda bizzat yaptığı değişiklikleri yeniden dağıtmasını kısıtlayabilir.

Shareware (kısıtlı yazılım), sahibinin yeniden dağıtımda ücret talep etmediği ancak deneme süresinden sonra kullanım için ücret ödenmesi gereken kapalı kaynaklı yazılımdır. Ücret genellikle tekil kullanıcının veya bilgisayarın kullanımına izin verir. Bazı durumlarda yazılım özellikleri deneme süresi boyunca veya sonrasında kısıtlanmıştır, buna crippleware denir.

Yazılım ve donanım ile birlikte işlerlik

[değiştir | kaynağı değiştir]

Özel mülk dosya biçimleri ve iletişim kuralları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Özel mülk yazılımlar sık sık verisini diğer yazılımlarla uyumsuz olan dosya biçimlerinde saklar, ayrıca uyumsuz iletişim kurallarını kullanarak iletişim kurabilirler. Bazı biçimler ve iletişim kuralları ticari sır olarak kısıtlanmış veya patentlere konu olabilir.

Özel mülk UPA'lar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Özel mülk uygulama programlama arayüzü, "bir aygıta veya büyük olasılıkla belirli bir üreticinin ürün gamı içerisindeki bir dizi aygıta yönelik olan"[32] yazılım kütüphanesi arayüzüdür. Özel mülk UPA kullanmanın nedeni satıcıya olan bağımlılık veya standart UPA'ların aygıtın işlevselliğini desteklememesi olabilir.[32]

Avrupa Komisyonu; Microsoft'un iş uygulaması üzerindeki 24 Mart 2004 tarihli kararında,[33] Microsoft'un C++ geliştirme biriminin genel yöneticisi Aaron Contorer'in 21 Şubat 1997'de Bill Gates için kaleme aldığı kurum içi notta belirttiklerini 463. paragrafta alıntılamıştır:

Windows UPA'sı o kadar geniş, o kadar derin ve o kadar işlevsel ki çoğu bağımsız yazılım sağlayıcısının onu kullanmaması için deli olması gerekir. Ve Windows yerine başka işletim sistemi kullanmak için büyük bir masraf çıkartacak biçimde, birçok Windows uygulamasının kaynak koduna derinlemesine gömülmüştür.

iPhone SDK'in ilk sürümleri gizlilik anlaşması ile korunmuştur. Anlaşma; bağımsız geliştiricilerin, arayüz içeriklerini tartışmasını yasaklamıştır. Apple, Ekim 2008'de gizlilik anlaşmasını sonlandırmıştır.[34]

Satıcıya bağımlılık

[değiştir | kaynağı değiştir]

Özel mülk yazılım paketinin gelecek sürümlerine veya yükseltmelerine olan bağımlılık satıcıya bağımlılık yaratabilir, tekel konumunu sağlamlaştırabilir.[35]

Çeşitli donanım yapılandırmalarıyla kısıtlanmış yazılım

[değiştir | kaynağı değiştir]

Özel mülk yazılım, yazılımın kullanımını belirli bir donanım takımına kısıtlayan lisans koşullarına sahip olabilir. Apple, Mac OS X için böyle bir lisanslama modeline sahiptir. Mac OS X, hem lisanslama hem de çeşitli tasarım kararlarıyla Apple donanımına kısıtlanmış bir işletim sistemidir. Bu lisanslama modeli Amerika Birleşik Devletleri temyiz mahkemeleri tarafından onaylanmıştır.[36]

Sahipler tarafından terk edilme

[değiştir | kaynağı değiştir]

Satıcısı tarafından artık satılmayan, desteklenmeyen, pazarlanmayan özel mülk yazılıma abandonware (terk edilmiş yazılım) denir. Bu, öksüz eserin sayısal biçimidir. Eğer bir yazılım paketinin sahibi var olmaya devam etmez, özel mülk yazılım paketinin üretimini sınırlamaya veya durdurmaya veya desteğini kesmeye karar verirse, paketin kullanıcıları veya alıcıları yazılımla ilgili bir sorun olduğunda başvuracak bir yer bulamayabilir. Sahipler, iş sorunları nedeniyle yazılımı desteklemekte veya geliştirmekte başarısız olabilir.[37] Yazılım paketinin eski veya var olan sürümlerine olan destek sonlandırılarak kullanıcılar yeni sürüme yükseltmeye ve para ödemeye zorlanabilir[38] (planlı eskime). Bazen yazılımın diğer bir sağlayıcısı veya yazılım topluluğunun kendisi yazılım için destek sağlayabilir veya kullanıcılar daha uzun destek döngüsü olan rakip sistemlere veya FOSS tabanlı sistemlerden birine göç edebilir.[39]

Bazı kapalı kaynak yazılımlar ömrünü tamamladıklarında, desteklenmeyen ve kullanım dışı olmamaları için sahipleri tarafından açık kaynak veya kaynağı elde edilebilir olarak yayımlanabilir.[40][41][42] 3D Realms ve id Software, kapalı kaynak yazılımı sonrasında açık kaynak olarak dağıtmasıyla tanınmıştır. Bu türden bazıları ücretsiz indirme (ücretsiz yazılım) bazılarıysa ticari olarak hala satılmaktadır (örneğin Arx Fatalis).

Önceden açık kaynak olan yazılım

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bazen ticarileşme, bazense güvenlik veya anti-hile nedenleri için önceden açık kaynak olan bazı yazılımlar sonradan özel mülk yapılmıştır. Bunun en ünlü örneği Doom kaynağından türetilen ve nişan robotu kullanan hilecilere yatkın olan ZDaemon'dur.[43]

Fiyatlama ve ekonomi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Özel mülk yazılım ticari yazılımla eş anlamlı değildir,[44][45] buna rağmen bazen özgür yazılım hakkındaki makalelerde bu iki terim eş anlamlı kullanılmaktadır.[46][47] Özel mülk yazılım bedelsiz veya ücret karşılığı dağıtılabilir, özgür yazılım da bedelsiz veya ücret karşılığı dağıtılabilir.[48] Buradaki ayrım, özel mülk yazılımın dağıtılıp dağıtılamayacağı ve ücretinin ne olacağı mülk sahibinin takdirinde olmasıdır. Özgür yazılımda kopyanın sahibi olan herkes ne olacağına ve bir kopyanın veya ilintili hizmetin neyle ücretlendirileceğine karar verebilir.[49]

Bedelsiz olan özel mülk yazılım, ücretsiz yazılım (freeware) olarak adlandırılır.

Ticari özel mülk yazılımın yandaşları, yazılımın araştırma ve geliştirmesi için mevcut zamanı ve fonlamayı artıran bir ürün olduğundan dolayı kullanıcıların yazılım için ödeme yapması gerektiğini savunur. Örneğin Microsoft, kopya başı ücretin yazılım geliştirmenin kârlılığını yükselttiğini söyler.[50]

Özel mülk yazılımlar, özellikle pazar gelirleri göz önüne alındığında genellikle özgür yazılımdan daha büyük ticari etkinlik yaratır.[51]

Örnekler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Microsoft Windows, Adobe Flash Player, PS3 işletim sistemi, iTunes, Adobe Photoshop, Google Earth, macOS (önceden Mac OS X ve OS X), Skype, WinRAR, Java'nın Oracle sürümü ve Unix'in bazı sürümleri özel mülk yazılıma örnek olarak verilebilir.

Özel mülk sayılan yazılım dağıtımları, özgür olan ve olmayan yazılımı aynı dağıtım içinde "karışık kaynak" modeliyle bünyesinde toplayabilir.[52] Özel mülk denilen UNIX dağıtımlarının tümü olmasa da çoğu karışık kaynak yazılımdır. Bu dağıtımlar BIND, Sendmail, X Pencere Sistemi, DHCP ve diğer açık kaynak bileşenleri tam olarak özel mülk çekirdek ve sistem araçlarıyla bir araya getirir.[53][54]

Bazı özgür yazılım paketleri eş zamanlı olarak özel mülk koşullarda bulunabilir. Örneğin MySQL, Sendmail ve ssh gibi. Özgür yazılımdaki işinin telif hakkını elinde bulunduranlar, bir copyleft özgür yazılım dahi olsa, kendilerinin veya diğerlerinin özel mülk sürümleri yeniden dağıtması için çift lisanslamayı kullanabilir. Copyleft olmayan özgür yazılımlar (örn. aşırı hoşgörülü özgür yazılım lisansı altında dağıtılmış veya kamuya mal edilmiş yazılımlar) herkesin özel mülk yeniden dağıtım yapmasına izin verir.[55][56] Özel mülk yazılıma bağımlı olan özgür yazılım, Özgür Yazılım Vakfı tarafından "tuzağa düşmüş" olarak nitelenmiştir. Bunlara yalnızca Microsoft Windows için yazılmış[57] veya (Java'nın kendisi özgür olmadan önce) Java üzerinde çalışan yazılımlar dahildir.[58]

Hindistan'da bir buçuk milyon dizüstü bilgisayar, siyasi bakan Mulayam Singh Yadav'ın bulunduğu ekran koruyucular ile önyüklenmiştir. Bu bilgisayarın yazılımlarını yazan kişi(ler), dizüstü bilgisayarın sahibi ekran koruyucu yazılımı değiştirmeye veya kaldırmaya çalışırsa bilgisayarın çökmesine neden olan zararlı bir özellik eklemiştir.[59]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ AUUG, Inc. (Mart 2003). "Chapter 1. Definitions". AUUGN. AUUG, Inc. s. 51. 16 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2017. 
  2. ^ "Özgür Olan ve Özgür Olmayan Yazılım Kategorileri / Özel mülk yazılım". FSF. 18 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2024. 
  3. ^ Ceruzzi, Paul E. (2003). A History of Modern Computing. Cambridge, MA: MIT Press. s. 128. ISBN 0-262-53203-4. Although IBM agreed to sell its machines as part of a Consent Decree effective January 1956, leasing continued to be its preferred way of doing business 
  4. ^ "The History of Equipment Leasing", Lease Genie, n.d., 11 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 12 Kasım 2010, In the 1960s, IBM and Xerox recognized that substantial sums could be made from the financing of their equipment. The leasing of computer and office equipment that occurred then was a significant contribution to leasings [sic] growth, since many companies were exposed to equipment leasing for the first time when they leased such equipment. 
  5. ^ "Overview of the GNU System". GNU Operating System. Free Software Foundation. 16 Haziran 2016. 23 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2017. 
  6. ^ Pugh, Emerson W. (2002). Origins of Software Bundling. IEEE Annals of the History of Computing. 24. ss. 57-58. 
  7. ^ Hamilton, Thomas W. (1969). IBM's Unbundling Decision: Consequences for Users and the Industry. Programming Sciences Corporation. 
  8. ^ IBM (n.d.). "Chronological History of IBM: 1960s". 18 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2016. Rather than offer hardware, services and software exclusively in packages, marketers 'unbundled' the components and offered them for sale individually. Unbundling gave birth to the multibillion-dollar software and services industries, of which IBM is today a world leader. 
  9. ^ Gates, Bill (3 Şubat 1976). "An Open Letter to Hobbyists". 7 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2016. 
  10. ^ Robert X. Cringely's interview with Brewster Kahle 18 Ocak 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 46th minute
  11. ^ Cantrill, Bryan (17 Eylül 2014). "Corporate Open Source Anti-patterns" (video). youtube.com. 15 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2015. [at 3:15] 
  12. ^ Gallant, John (18 Mart 1985). "IBM policy draws fire - Users say source code rules hamper change". Computerworld. 18 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2015. While IBM's policy of withholding source code for selected software products has already marked its second anniversary, users are only now beginning to cope with the impact of that decision. But whether or not the advent of object-code-only products has affected their day-to-day DP operations, some users remain angry about IBM's decision. Announced in February 1983, IBM's object-code-only policy has been applied to a growing list of Big Blue system software products 
  13. ^ "Impact of Apple vs. Franklin Decision". 24 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2018. 
  14. ^ a b Landley, Rob (23 Mayıs 2009). "23-05-2009". landley.net. 7 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2015. So if open source used to be the norm back in the 1960's and 70's, how did this _change_? Where did proprietary software come from, and when, and how? How did Richard Stallman's little utopia at the MIT AI lab crumble and force him out into the wilderness to try to rebuild it? Two things changed in the early 80's: the exponentially growing installed base of microcomputer hardware reached critical mass around 1980, and a legal decision altered copyright law to cover binaries in 1983. Increasing volume: The microprocessor creates millions of identical computers 
  15. ^ Liberman, Michael (1995). "Overreaching Provisions in Software License Agreements". Richmond Journal of Law and Technology. Cilt 1. s. 4. 11 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2011. 
  16. ^ Limitations and Exceptions to Copyright and Neighbouring Rights in the Digital Environment: An International Library Perspective (2004) 10 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. IFLA (2013-01-22). Retrieved on 2013-06-16.
  17. ^ Daniel A. Tysver (23 Kasım 2008). "Why Protect Software Through Patents". Bitlaw.com. 17 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2009. In connection with software, an issued patent may prevent others from utilizing a certain algorithm (such as the GIF image compression algorithm) without permission, or may prevent others from creating software programs that perform a function in a certain way. In connection with computer software, copyright law can be used to prevent the total duplication of a software program, as well as the copying of a portion of software code. 
  18. ^ Donovan, S. (1994). "Patent, copyright and trade secret protection for software". Potentials, IEEE. 13 (3). s. 20. doi:10.1109/45.310923. Essentially there are only three ways to protect computer software under the law: patent it, register a copyright for it, or keep it as a trade secret. 
  19. ^ Eben Moglen (12 Şubat 2005). "Why the FSF gets copyright assignments from contributors". 1 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2009. Under US copyright law, which is the law under which most free software programs have historically been first published, [...] only the copyright holder or someone having assignment of the copyright can enforce the license. 
  20. ^ White, Aoife (3 Temmuz 2012). "Oracle Can't Stop Software License Resales, EU Court Says". Bloomberg. 10 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2018. 
  21. ^ Microsoft Corporation (1 Nisan 2005). "End-User License Agreement for Microsoft Software: Microsoft Windows XP Professional Edition Service Pack 2" (PDF). s. Page 3. 10 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2009. 
  22. ^ Microsoft Corporation (1 Nisan 2005). "End-User License Agreement for Microsoft Software: Microsoft Windows XP Professional Edition Service Pack 2" (PDF). s. Page 1. 10 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2009. You may install, use, access, display and run one copy of the Software on a single computer, such as a workstation, terminal or other device (“Workstation Computer”). The Software may not be used by more than two (2) processors at any one time on any single Workstation Computer. ... You may permit a maximum of ten (10) computers or other electronic devices (each a 'Device') to connect to the Workstation Computer to utilize one or more of the following services of the Software: File Services, Print Services, Internet Information Services, Internet Connection Sharing and telephony services. 
  23. ^ Adobe Systems, Adobe Software License Agreement (PDF), 1 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF), erişim tarihi: 9 Haziran 2010 
  24. ^ iWork '09 Family Pack Specs (complete package) - Presentation - CNET Reviews 8 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Reviews.cnet.com. Retrieved on 2013-06-16.
  25. ^ Heffan, Ira V. (1997). "Copyleft: Licensing Collaborative Works in the Digital Age" (PDF). Stanford Law Review. Cilt 49. s. 1490. 14 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2018. Under the proprietary software model, most software developers withhold their source code from users. 
  26. ^ David A. Wheeler (3 Şubat 2009). "Free-Libre / Open Source Software (FLOSS) is Commercial Software". 3 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2009. 
  27. ^ Shankland, Stephen. "Governments to see Windows code". CNET. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2018. 
  28. ^ Gao, Ken. "China to view Windows code". CNET. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2018. 
  29. ^ James Ball, Julian Borger and Glenn Greenwald (6 Eylül 2013). "US and UK spy agencies defeat privacy and security on the internet". The Guardian. 18 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2018. 
  30. ^ Bruce Schneier (6 Eylül 2013). "How to remain secure against NSA surveillance". The Guardian. 28 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2018. 
  31. ^ Tony Patton (21 Kasım 2008). "Protect your JavaScript with obfuscation". 15 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2009. While the Web promotes the sharing of such code, there are times when you or a client may not want to share their JavaScript code. This may be due to the sensitive nature of data within the code, proprietary calculations, or any other scenario. 
  32. ^ a b APIs: What they are, and what they're for - Feature - Techworld.com 5 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Features.techworld.com. Retrieved on 2013-06-16.
  33. ^ "Commission Decision of 24.03.2004 relating to a proceeding under Article 82 of the EC Treaty (Case COMP/C-3/37.792 Microsoft)" (PDF). European Commission. 24 Mart 2004. 28 Ekim 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2009. 
  34. ^ Wilson, Ben (1 Ekim 2008). "Apple Drops NDA for Released iPhone Software". CNET Reviews. 8 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2010. 
  35. ^ The Linux Information Project (29 Nisan 2006). "Vendor Lock-in Definition". 10 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2009. Vendor lock-in, or just lock-in, is the situation in which customers are dependent on a single manufacturer or supplier for some product [...] This dependency is typically a result of standards that are controlled by the vendor [...] It can grant the vendor some extent of monopoly power [...] The best way for an organization to avoid becoming a victim of vendor lock-in is to use products that conform to free, industry-wide standards. Free standards are those that can be used by anyone and are not controlled by a single company. In the case of computers, this can usually be accomplished by using free software rather than proprietary software (i.e., commercial software). 
  36. ^ Apple wins key battle against Psystar over Mac clones (29 Eylül 2011). "Apple court victory over Pystar". 14 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Eylül 2011. 
  37. ^ "What happens when a proprietary software company dies?". NewsForge. Ekim 2003. 23 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2007. 
  38. ^ "Microsoft Turns Up The Heat On Windows 2000 Users". InformationWeek. Aralık 2006. 23 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2008. 
  39. ^ Cassia, Fernando (28 Mart 2007). "Open Source, the only weapon against 'planned obsolescence'". The Inquirer. 3 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2012. 
  40. ^ Bell, John (1 Ekim 2009). "Opening the Source of Art". Technology Innovation Management Review. 30 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2012. [...]that no further patches to the title would be forthcoming. The community was predictably upset. Instead of giving up on the game, users decided that if Activision wasn't going to fix the bugs, they would. They wanted to save the game by getting Activision to open the source so it could be kept alive beyond the point where Activision lost interest. With some help from members of the development team that were active on fan forums, they were eventually able to convince Activision to release Call to Power II's source code in October of 2003. 
  41. ^ Wen, Howard (10 Haziran 2004). "Keeping the Myths Alive". linuxdevcenter.com. 6 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2012. [...]fans of the Myth trilogy have taken this idea a step further: they have official access to the source code for the Myth games. Organized under the name MythDevelopers, this all-volunteer group of programmers, artists, and other talented people devote their time to improving and supporting further development of the Myth game series. 
  42. ^ Largent, Andy (8 Ekim 2003). "Homeworld Source Code Released". www.insidemacgames.com. 12 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2012. With the release of Homeworld 2 for the PC, Relic Entertainment has decided to give back to their impressive fan community by releasing the source code to the original Homeworld. 
  43. ^ ZDaemon 27 Mart 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Starting with the 1.07 release in July 2005, the ZDaemon project does not make the source code available anymore and has remained closed source from that point forward
  44. ^ Rosen, Lawrence (2004). Open Source Licensing. Upper Saddle River: Prentice Hall. ss. 52, 255, 259. ISBN 978-0-13-148787-1. 29 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2018. 
  45. ^ Havoc Pennington (2 Mart 2008). "Debian Tutorial". 29 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2009. It is important to distinguish commercial software from proprietary software. Proprietary software is non-free software, while commercial software is software sold for money. 
  46. ^ Russell McOrmond (4 Ocak 2000). "What is "Commercial Software"?". 28 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2009. 
  47. ^ Michael K. Johnson (1 Eylül 1996). "Licenses and Copyright". 13 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2009. If you program for Linux, you do need to understand licensing, no matter if you are writing free software or commercial software. 
  48. ^ Eric S. Raymond (29 Aralık 2003). "Proprietary, Jargon File". 15 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2009. Proprietary software should be distinguished from commercial software. It is possible for software to be commercial [...] without being proprietary. The reverse is also possible, for example in binary-only freeware. 
  49. ^ Free Software Foundation (31 Aralık 2008). "Selling Free Software". 7 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2009. 
  50. ^ "The Commercial Software Model". Microsoft. Mayıs 2001. 2 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2007. 
  51. ^ "Open Source Versus Commercial Software: Why Proprietary Software is Here to Stay". Sams Publishing. Ekim 2005. 24 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2007. 
  52. ^ Engelfriet, Arnoud (Ağustos–Eylül 2006). "The best of both worlds". Intellectual Asset Management (IAM), 19. New Hibernia House, Winchester Walk, London Bridge, London SE1 9AG, United Kingdom: Gavin Stewart. 14 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2008. 
  53. ^ Loftus, Jack (19 Şubat 2007). "LinuxWorld: Managing mixed source software stacks". SearchEnterpriseLinux.com. 3 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  54. ^ Tan, Aaron (28 Aralık 2006). "Novell: We're a 'mixed-source' company". CNET Networks, Inc. 18 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  55. ^ Rosenberg, Donald (2000). Open Source: The Unauthorized White Papers. Foster City: IDG. s. 109. ISBN 0-7645-4660-0. 6 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2018. 
  56. ^ "Categories of Free and Non-Free Software - Free Software Foundation". 1 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2018. 
  57. ^ Free Software Foundation (5 Mayıs 2009). "Frequently Asked Questions about the GNU Licenses". 12 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2009. 
  58. ^ Richard Stallman (12 Nisan 2004). "Free But Shackled - The Java Trap". 11 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2009. 
  59. ^ Nelson, David (15 Mart 2013). "Indian laptops that crash if users try to remove pictures of minister". Telegraph. Londra. 19 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2018. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Özel_mülk_yazılım&oldid=33096225" sayfasından alınmıştır