Demirdöver, Posof
| Demirdöver | |
|---|---|
 | |
 Ardahan'ın konumu | |
  Demirdöver Demirdöver'in Ardahan'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Ardahan |
| İlçe | Posof |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| Rakım | 1824 m |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 84 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0478 |
| İl plaka kodu | 75 |
| Posta kodu | 75800 |
Demirdöver, Ardahan ilinin Posof ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Demirdöver köyünün eski adı Varzna'dır. Bu yer adı Gürcüce Vardzna'dan (ვარძნა) olduğu gibi Türkçeye girmiştir. 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde de köyün adı Varzna (وازنە) biçiminde kaydedilmiştir.[3] Vardzna, Gürcistan'daki Vardzia ile aynı kökten türemiş olabilir. Köyün adı daha geç tarihte Türkçe kaynaklarda Varzina biçiminde yazılmıştır.[4]
Vardzna, Orta Çağ'da Gürcistan'ın güneybatı bölümünü oluşturan bölgelerden biri olan Samtshe'nin bir köyüydü. Osmanlılar bu köyü 16. yüzyılın ortasında, birleşik Gürcistan Krallığı'ından sonra bu bölgeye hakim olan Samtshe Atabeyliği'nden (1268-1625) ele geçirdi. 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde yer alması, Vardzna'nın eski bir yerleşme olduğunu göstermektedir. Bu tarihte köy Poshov livasının Güney nahiyesine bağlıydı. Nüfusu 10 haneden oluşuyordu. Osmanlı idaresinin Müslüman olmayan köylülerden aldığı ispenç vergisi veren bu hane reisleri Demetre, İason, Papuna, Gabriela, Mahara, Badura, Enuka, Laşkara, İna gibi adlarla kaydedilmiştir. Bu erkek adları o tarihte Vardzna'nın Hristiyan bir Gürcü köyü olduğunu göstermektedir.[5]
Vardzna, uzun süre Osmanlı hakimiyetinde kaldıktan sonra, 93 Harbi'inde (1877-1878) Rusların eline geçti. Rus idaresinin de Vardzna (Вардзна) olarak kaydettiği köy, Ardahan sancağının (okrug) Poshov kazasına (uçastok) bağlıydı. 1886 yılı tespitine göre köyün nüfusu 142 kişiden oluşuyordu. Nüfusun tamamının "Türk" olarak kaydedilmiş olması, demografik yapının değişmesi veya Hristiyan Gürcülerin Müslüman olduktan sonra asimile olmasıyla açıklanabilir.[6] Nitekim Birinci Dünya Savaşı sırasında Ardahan bölgesini dolaşan Gürcü araştırmacı Konstantine Martvileli Vardzna'da 20 hanede 250 Müslüman Gürcünün yaşadığını yazmıştır.[7]
Vardzna, Birinci Dünya Savaşı sonuna doğru bölgede Rus idaresinin sona ermesinin ardından Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti sınırları içinde kaldı. Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Ankara Hükümeti'nin verdiği ültimatom üzerine Gürcü askerlerinin Ardahan bölgesinen çekilmesiyle köy fiilen Türkiye'ye katıldı. 16 Mart 1921'de, Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında imzalanan Moskova Antlaşması'yla da Vardzna Türkiye'ye bırakıldı.[8] 1928 tarihli Osmanlıca köy listesine Varzna (وارزنا) olarak kaydedilmiş olan köy, Kars vilayetinin Poshof kazadının merkez nahiyesine bağlıydı.[9] 1935 nüfus sayımı sırasında da aynı idari konuma sahipti ve köyde 679 kişi yaşıyordu.[10] Vardzna ya da Varzna, "yabancı kökten geldiği" için 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Demirdöver olarak değiştirilmiştir.[11] Bununla birlikte köyün eski adı yeni adıyla birlikte "Demirdöver (Varzina)" biçiminde resmî kayıtlarda kullanılmıştır.[12]
Vardzna'da bir köy kilisesi bulunuyordu. Bu kilise tamamen yıkılmış, yapı taşları köyün değişik yerlerine dağılmıştır.[13]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Köy, Ardahan il merkezine 108 km, Posof ilçe merkezine 27 km uzaklıktadır.[14]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 84[2] |
| 2021 | 82[2] |
| 2020 | 93[2] |
| 2019 | 87[2] |
| 2018 | 88[2] |
| 2017 | 89[2] |
| 2016 | 91[2] |
| 2015 | 99[2] |
| 2014 | 100[2] |
| 2013 | 104[2] |
| 2012 | 110[2] |
| 2011 | 122[2] |
| 2010 | 133[2] |
| 2009 | 138[2] |
| 2008 | 155[2] |
| 2007 | 150[2] |
| 2000 | 232[14] |
| 1990 | 391[15] |
| 1985 | 427[16] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Demirdover, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 16 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Ardahan Posof Demirdöver Köy Nüfusu". Nufusune.com. 17 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2020.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; I. cilt (1947), s. 305, II. cilt (1941), s. 298, III. cilt (1958), 437". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2021.
- ^ "1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1944, s. 354" (PDF). 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Mart 2022.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; I. cilt (1947), s. 305, II. cilt (1941), s. 298". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2021.
- ^ ""Poshov kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 26 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2021.
- ^ "Konstantine Martvileli, "Ardahan Bölgesinde", Sakartvelo gazetesi, 7 Ekim 1917, sayı 220". 12 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2021.
- ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 3 cilt; 2. cilt, s. 41.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 761.
- ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 379" (PDF). 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Nisan 2021.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 777". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2021.
- ^ "1980 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1981" (PDF). 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Nisan 2021.
- ^ 2013-2014 Yılları Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2019, s. 9 17 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9639-0-2
- ^ a b "Demirdöver Köyü". YerelNet.org.tr. 3 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.