1929 Suşehri depremi
| UTC zamanı | 1929-05-18 06:37:39 |
|---|---|
| Yerel tarih | 18 Mayıs 1929 |
| Yerel saat | 08:37:39 (TSİ) |
| Büyüklük | 6.1 Mw (USGS) 6.4 Ms (IISEE)[1] |
| Derinlik | 10 km (6.2 mil) 13 km (8.07 mil) (IISEE) |
| Merkez üs | 40°12′00″N 37°54′00″E / 40.200°K 37.900°D Suşehri, Sivas |
| Fay | Kuzey Anadolu Fay Hattı |
| Maks. şiddet | VIII (Yıkıcı) |
| Etkilenen ülkeler/bölgeler |  Türkiye |
| Kayıplar | 64 ölü, 72+ yaralı 1357 hane yıkıldı, 300+ fazla hane ağır hasar aldı |
1929 Suşehri depremi, 18 Mayıs 1929 tarihinde merkez üssü Sivas'ın Suşehri ilçesi olan, yerin 10 km derinliğinde richter ölçeği'ne göre 6.1 Mw büyüklüğünde meydana gelen deprem. Farklı kaynaklara göre deprem sonucunda Suşehri, Koyulhisar ve Şebinkarahisar ilçelerinde toplam 64 kişi öldü, 72'den fazla kişi ise yaralandı. Ayrıca 1357 hane tamamen yıkılırken, 364 hane ise ağır hasar aldı.
Jeolojik ve tektonik arka plan
[değiştir | kaynağı değiştir]Dünyanın ve Türkiye'nin en aktif fay hatlarından birisi olarak kabul edilen Kuzey Anadolu Fay Hattı, batıda Ege Denizi'nden başlayıp doğuda İran-Türkiye sınırına kadar 1500 km uzunlukta sağ-yanal atılımlı olarak uzanmaktadır. KAF tarihte ve günümüzde birçok can kaybı ve maddi kayıp ile sonuçlanan yıkıcı depremler üretmiştir. KAF'ın doğuda Erzincan ile batıda Koyulhisar arasında yaklaşık 155 km uzunlukta ve K70B doğrultulu bölümü Erzincan-Koyulhisar bölümü adı altında incelenmiştir. Bu bölümde fay yer yer 5 km genişliklere ulaşır ve birkaç yerde sıçramalar yapar. Suşehri ovasında fay belirgin olup, ovanın ortasından geçmektedir. Suşehri'nin yakın doğusunda ise, Karaağaç köyünün güneyinde, Küçükgüzel köyünün doğusunda ve batısında, Akıncılar'ın Yağlıçayır köyünün kuzeyinde fayın kuzey bloğu güneyine göre 1–2 m jeomorfolojik olarak yüksekte bulunmaktadır. İlçe bu nedenle I. Derece yüksek riskli deprem bölgesi içerisinde konumlanmıştır.[2]
9 Şubat 1909'da Osmanlı İmparatorluğu'nun Sivas Vilayeti'ne bağlı, günümüzdeki adı Zara olan Koçgiri Kazasında yerin 15 km altında 6.3 Mw büyüklüğünde bir deprem meydana geldi.[3] Merkez üssü Suşehri'nin yaklaşık 56 km güneyi, Zara'nın Söğütözü köyü yakınları olan deprem sonucunda 100'den fazla kişi öldü. 1929 Suşehri depreminden 10 yıl sonra 27 Aralık 1939'da ise, aynı hattın doğu ucundaki Erzincan'da meydana gelen 7.9 Mw büyüklüğündeki Türkiye tarihinin kaydedilmiş en büyük ikinci depreminde 32.000'den fazla kişi hayatını kaybetmiştir.[4]
Deprem
[değiştir | kaynağı değiştir]Deprem 18 Mayıs 1929 Cumartesi günü Türkiye saati ile sabah 08:37'de, merkez üssü Sivas İlinin Suşehri ilçesinin batısında meydana geldi.[5][6] Depremin yüzey dalgası büyüklüğü 6.2 Ms olarak belirlenirken, richter ölçeği'ne göre aletsel büyüklüğü 6.1 Mw olarak kaydedildi.[2] Deprem yüzeyin 10 km (6.2 mil) altında gerçekleşti ve dış merkezinde en büyük şiddet mercalli ölçeğine göre VIII (yıkıcı) olarak belirlendi. Japonya merkezli Uluslararası Sismoloji ve Deprem Mühendisliği Enstitüsü (IISEE) depremin büyüklüğünü richter ölçeğine göre 6.4 Ms, derinliğini ise 13 km (8.07 mil) olarak tespit etti.[1][7] Deprem Kelkit Vadisi ve Karadeniz kıyısı boyunca şiddetli olarak hissedildi.[2]
Kayıplar ve hasar
[değiştir | kaynağı değiştir].jpg)
Deprem sonucunda 64 kişi hayatını kaybederken, 70'ten fazla kişi yaralandı.[8] Ovacık, Şebinkarahisar ve Suşehri arasında yer alan bölgede 20 köy harabe haline geldi. Depremin ilkbahar mevsiminde meydana gelmesi ve halkın çoğunluğunun yaylacılık için yüksek meralara çıkması nedeniyle can kaybı daha az oldu. Suşehri, Şebinkarahisar ve Koyulhisar ilçelerinde toplam 1357 hane yıkıldı, 364 hane ise ağır hasar aldı.[9] Suşehri'ndeki tüm kamu binaları ve evlerin birçoğu oturulamaz halde hasar gördü.[2]
1929 yılında dönemin İçişleri Bakanı Şükrü Kaya'nın Anadolu seyahatı kapsamında, 1933 yılına kadar vilayet statüsünde bulunan Şebinkarahisar'ı ziyareti sırasında kapsamlı bir rapor hazırlandı ve Başbakan İsmet İnönü'ye gönderildi. Raporda; deprem sonucu Suşehri'nde 56 kişinin öldüğü, 62'sinin ise yaralandığı bildirildi. Ayrıca, tamamen yıkılan bina sayısının 993 olduğu, kısmen yıkılan hane sayısının 313 olduğu rapor edildi. Bunun yanında, Koyulhisar kazasında 8 kişinin öldüğü, 10 kişinin enkaz altından yaralı olarak çıkarıldığı ve 364 hanenin tamamen yıkıldığı belirtildi.[10] Şükrü Kaya raporuna, enkaz altından eşya ve malzemelerin çıkarılmaya devam edildiğini, depremzedelerin yeme-içme konusunda bir sıkıntılarının bulunmadığını fakat çadır sayısı konusunda problemler olduğunu ekledi.[10] Türkiye Hilal-i Ahmer Cemiyeti telgraf havalesi ile iki bin lira gönderdi ve bölgeye 100 çadır sevk etti.[11]
Anadolu Ajansı kaynaklı Cumhuriyet gazetesi, Şebinkarahisar'ın köylerinde 14 kişinin öldüğünü, 6 kişinin ise ağır yaralandığını bildirdi. Suşehri'nde depremin şiddetinin daha fazla hissedildiği; 18 evin tamamen yıkıldığını, 252 evin oturulmayacak derecede kısmen hasar aldığını ve hükûmet konağı, okul ve PTT binalarının bunlar arasında olduğunu yazdı. Suşehri'nde 39 kişinin öldüğü, hafif ve ağır yaralı sayısının ise 39 olduğu tespit edildi. Ayrıca, ilçedeki 19 köyde 543 hanenin tamamen yıkıldığı, 13 hanenin ağır hasar aldığı rapor edildi.[12]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Bikçe, M. (14-16 Ekim 2015). "TÜRKİYE'DE HASARA VE CAN KAYBINA NEDEN OLAN DEPREM LİSTESİ (1900-2014)" (PDF). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir: Türkiye Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı. s. 4. 10 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2021.
- ^ a b c d Ramazan Demirtaş (Mart 2019). "Kuzey Anadolu Fay Sistemi Diri Fayları ve Deprem Etkinlikleri Paleosismolojik Çalışmalar ve Gelecek Deprem Potansiyelleri" (PDF). ResearchGate. s. 76. doi:10.13140/RG.2.2.36608.69125. 9 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2021.
- ^ "M 6.3 - eastern Turkey". Amerika Birleşik Devletleri Jeoloji Araştırmaları Kurumu. 9 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2021.
- ^ Barış Yalçınkaya (27 Aralık 2019). "Binlerce kişinin öldüğü Erzincan depremi 80 yıldır unutulmuyor". Erzincan: Anadolu Ajansı. 10 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2021.
- ^ "Büyük Depremler: 1929 Suşehri depremi". Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü. 13 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2021.
- ^ "Significant Earthquake". Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi. 8 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2021.
- ^ William H.K. Lee; Paul Jennings; Carl Kisslinger; Hiroo Kanamori (2002). International Handbook of Earthquake & Engineering Seismology, Part A (İngilizce). Elsevier. s. 704. ISBN 9780080489223. 10 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2021.
- ^ "64 ARE REPORTED DEAD IN QUAKE IN TURKEY; Seventy-two Are Hurt and 1,357 Houses Are Ruined Near Sivas, Angora Says" (İngilizce). The New York Times. 27 Mayıs 1929. 9 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2021.
- ^ "1900 Sonrası Türkiye'deki Depremler" (PDF). Makina Mühendisleri Odası. s. 2. 13 Aralık 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2021.
- ^ a b Doç. Dr. Muzaffer Başkaya (22 Aralık 2020). "Dahiliye Vekili Şükrü Kaya'nın Gözünden 1929 Yılında Şebinkarahisar" (PDF). Trabzon Üniversitesi: Smart Journal. s. 2601. doi:10.31576/smryj.713. 19 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Mayıs 2021.
- ^ "28 Mayıs 1929 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 2". Akşam. www.gastearsivi.com. 28 Mayıs 1929. s. 2. 22 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023.
- ^ Selda Yağız (Şubat 1994). "15 Mart 1992 Pülümür Depremi ve Tektonik Önemi" (PDF). İstanbul Üniversitesi. s. 29. 8 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2021.