İran-Türkiye sınırı

Vikipedi, özgür ansiklopedi
İran-Türkiye sınırını gösteren harita

İran-Türkiye sınırı, İran ile Türkiye arasındaki 534 km'lik kara sınırıdır. Kuzeyde Azerbaycan sınırıyla kesişen noktadan başlar ve güneyde Irak sınırıyla kesişen noktada sona erer. İki ülke sınırı Türkiye'nin en uzun ikinci sınırı iken İran'ın en uzun altıncı sınırıdır.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Tahran Konvansiyonu (1932) sonrasında yapılan Tahran Antlaşması (1937) neticesinde değişen sınırlar

1639 yılında imzalanan Kasr-ı Şirin Antlaşması ile belirlenen sınır, bazı değişiklikler haricinde günümüze kadar gelmiştir. 1878 tarihli Berlin Antlaşması ile Kotur ve çevresinde sınır değişikliği yapılmıştır.[1] 9 Nisan 1929'da İran ve Türkiye arasında Ankara'da imzalanan antlaşmayla iki ülke, kısmen Ağrı ayaklanmaları nedeniyle, sınırlarını belirleme konusunda anlaştı. 1932 Tahran Konvansiyonu ile sonuçlanan bu anlaşma uyarınca Küçükağrı Dağı, Bacergah ve Kotur çevresinde sınır değişiklikleri gerçekleştirilmiştir.[1][2][3][4] Bu sınır belirlemesiyle ilgili son anlaşma 26 Mayıs 1937'de Tahran'da imzalandı.[1]

2017'de Türkiye, yasadışı geçişleri ve kaçakçılığı önlemek amacıyla TOKİ aracılığıyla sınır boyunca 144 km uzunluğunda duvar inşa etmeye başladı.[5] 2020'de tamamlanan duvarın 57,2 km'lik bölümü Iğdır sınırında, 86,8 km'lik bölümü Ağrı sınırında inşa edildi.[6][7] 2018'de Hakkâri sınırında 43 km'lik, 2021'de Van sınırında 64 km'lik duvar yapımına başlandı.[8][9]

Özellikler[değiştir | kaynağı değiştir]

İran-Türkiye sınırında bir yol ve arkasındaki tepeler (Haziran 2011)

İran-Türkiye sınırı 534 km uzunluğundadır. Kuzeyde Azerbaycan'a bağlı Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti sınırının kesiştiği noktadan başlar ve Irak-Türkiye sınırının kesişme noktasında sona erer. İki ülke sınırı Türkiye'nin en uzun ikinci sınırı iken İran'ın en uzun altıncı sınırıdır. 1 Ocak 1985 tarihinde Türkiye tarafından açılan Borualan Sınır Kapısı İran tarafından karşı sınır kapısı açılmaması üzerine süresiz olarak kapatılmıştır.

Henüz standartları yüksek işlek bir yol sisteminin geliştirilmemiş olması İran ile Türkiye ticari ilişkilerini zorlaştırmaktadır. İki ülke ticari ve diplomatik ilişkilerin gelişmesine paralel olarak karayolu ve demiryolu ulaşımı sürekli aktiftir. Türkiye'den karayolu ile İran'a geçişin olduğu yollar; Türkiye sınırları içerisinde Gürbulak, Doğubayazıt'ta bulunan Gürbulak Sınır Kapısı ile son bulan , İran sınırları içerisinde başlayan Karayolu 32 bağlantısı, Türkiye sınırları içerisinde 'ün bittiği Kapıköy Sınır Kapısı, Esendere köyünün sınır olduğu 'ün bittiği Sero Sınır Kapısı ile ulaşım mümkündür. Yine Kapıköy Sınır Kapısı'ndan geçen 1971 yılından bu yana aktif olarak demiryolu ile ulaşım mümkündür.

Sınır güvenliği[değiştir | kaynağı değiştir]

Doğubayazıt'tan sınırın görünümü ve yasak bölge olduğunu belirten uyarı levhası (Haziran 1990)

İki ülke sınırlarının uzunluğundan dolayı sınır hattında kaçakçılık olayları yaygındır.[10] İki ülke sınırları içerisinde saldırılar[11][12] gerçekleştiren Kürdistan Özgür Yaşam Partisi'ne (PJAK) karşı İran ve Türk Silahlı Kuvvetleri mücadele yürütmekte ancak İran'ın Kürdistan İşçi Partisi'ne (PKK) bakış açısı tartışılmaktadır.

Türkiye-İran sınırı Türkiye'ye düzensiz göçmenlerin giriş yaptığı en önemli göç rotalarından biridir.[13]

Sınır duvarı[değiştir | kaynağı değiştir]

İran-Türkiye sınır duvarı.

2021'de ülkeye başta Afgan göçmen akışını önlemek için Van-İran sınırındaki 295 kilometrelik sınır hattına üç metre yüksekliğinde bir güvenlik duvarı inşa edilmeye başlandı. 243 kilometre olması planlanan beton duvarın etrafının dikenli teller ve hendeklerle çevrili olacağı açıklandı. Proje, ABD'nin Afganistan'dan çekilmeye başlaması üzerine 2021 Taliban saldırılarında Taliban'ın ülke yönetimini ele geçirmesinin yaratacağı göç dalgasına karşı geliştirildi.[13][14]

Türk yetkililer halihazırda inşa edilmiş kısımların izinsiz göçe karşı başarılı olduğunu açıkladı, ancak göçmenlerin yeni rotalar belirlemesi ve duvarın aşılabilirliğinden ötürü duvarın ülkeye göçü azaltacağı ya da engel olacağı tartışmalıdır. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dekanı Orhan Deniz, duvarın fiziksel açıdan göçmenlere engel olmak yerine daha çok psikolojik bir etki yarattığını ve dünyadaki diğer örneklerinde olduğu gibi göçü tamamen engelleyebilmesinin mümkün olmadığını belirtti.[13][14]

Sınır kapıları[değiştir | kaynağı değiştir]

# İsim İl Açılış/Kapanış Bağlandığı Ülke Karşı Kapı Yol Durum
1 Gürbulak Ağrı 04.09.1953  İran Bazargan Açık
2 Kapıköy Van 16.04.2011  İran Razi Geçici Kapalı[15]
3 Esendere Hakkâri 15.09.1964  İran Serow Geçici Kapalı
4 Borualan Iğdır 01.01.1985  İran ? M7 Kapalı

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b c International Boundary Study No. 28 – Iran-Turkey Boundary (PDF), 3 Şubat 1964, 1 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF), erişim tarihi: 5 Nisan 2020 
  2. ^ Burdett, Anita L.P., (Ed.) (1998). "Accord relatif à la fixation de la ligne frontière entre la Perse et la Turquie". Armenia: Political and Ethnic Boundaries, 1878-1948. Cambridge: Cambridge Archive Editions. ss. 959-962. ISBN 978-1852079550. 
  3. ^ Tsutsiev, Arthur (2014). Atlas of the Ethno-Political History of the Caucasus. Nora Seligman Favorov tarafından çevrildi. New Haven: Yale University Press. s. 92. ISBN 978-0300153088. 
  4. ^ Pirouz Mojtahed-Zadeh, Boundary Politics and International Boundaries of Iran: A Study of the Origin, Evolution, and Implications of the Boundaries of Modern Iran with Its 15 Neighbors in the Middle East, the Persian Gulf, the Caucasus, the Caspian Sea, Central Asia, and West Asia by a Number of Renowned Experts in the Field, Universal-Publishers, 2007, 978-1-58112-933-5, s. 142.
  5. ^ "TOKİ'den İran sınırına 144 kilometrelik yeni duvar". NTV. 13 Mayıs 2017. 7 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2017. 
  6. ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2022. 
  7. ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2021. 
  8. ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2021. 
  9. ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2021. 
  10. ^ "Kaçakçı'ların az bilinen zorlu hayatı". dunyabulteni.com. 29 Aralık 2011. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2016. 
  11. ^ "İran'da PJAK'tan karakola saldırı". BBC Türkçe. 7 Ağustos 2015. 5 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2016. 
  12. ^ "İran ordusu ve PJAK, Türkiye sınırında çatıştı". sputniknews.com. 5 Ekim 2015. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2016. 
  13. ^ a b c "Türkiye Göçmenlere Karşı 'Duvarlarını Yükseltiyor'". Amerika'nin Sesi | Voice of America - Turkish. 3 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2021. 
  14. ^ a b Welle (www.dw.com), Deutsche. "Türkiye-İran sınırına duvar: Göçmenler yeni rotalar belirliyor | DW | 20.08.2021". DW.COM. 20 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2021. 
  15. ^ Sadece küçük araçlar için açık, otomobil, pikap vs.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=İran-Türkiye_sınırı&oldid=30818718" sayfasından alınmıştır