İkinci Vatikan Konsili

İkinci Vatikan Konsili veya II. Vatikan, Katolik Kilisesi'nin Ekümenik Konsillerindendir. 1962'de Papa XXIII. Ioannes tarafından açılan konsil, 1965'te Papa VI. Paulus tarafından sonlandırılmıştır. 2024 itibarıyla Katolik Kilisesi'nin en son konsilidir.

Temelde kilisenin ana tartışma konusu olduğu konsilde ekümenizm ve diğer dinlerle olan ilişkilere dair de tartışmalar yer almıştır ve konsil bu anlamda büyük bir önem taşımaktadır. Ayrıca Papa XXIII. Ioannes diğer Hristiyan Kiliseleri konsile gözlemci göndermeye davet etmiştir ve bu davet hem Protestan Kilisesi hem de Ortodoks Kilisesi tarafından kabul görmüştür.

Arkaplan

İncil hareketi

Papa XII. Pius'un 1943'te yayımladığı Divino Afflante Spiritu kararnamesi, Katolik İncil çalışmalarına yeni bir ivme kazandırdı ve orijinal dillerden yapılan yeni İncil çevirilerinin üretimini destekledi. Bu kararname, sıradan Katoliklerin İncil'i yeniden keşfetmesi, okuması ve onu bir ruhsal yaşam kaynağına dönüştürmesi için pastoral bir girişimi tetikledi. Ancak bu girişim çok sınırlı çevrelerde karşılık buldu. 1960'ta hareket hâlâ yavaş bir şekilde ilerliyordu.

Ressourcement ve Nouvelle theologie

1930'larda neo-skolastik düşünceye dayalı ana akım teoloji ve Papa ansiklopedileri, bazı teologlar tarafından kuru ve ilham verici olmamaları nedeniyle reddedildi. Dolayısıyla, ressourcement adı verilen bu hareket, kökene dönüşü — yani teolojiyi doğrudan Kutsal Kitap’a ve Kilise Babalarına dayandırmayı — amaçlıyordu. Bunun yanında, bazı teologlar teoloji tarihi, iş teolojisi, ekümenizm, laik teoloji ve “dünyevi gerçekler” teolojisi gibi yeni konular üzerine tartışmaya başladılar.

Yeni stil, la nouvelle théologie (“yeni teoloji”) olan yazılar Roma’nın dikkatini çekti ve 1950 yılında XII. Pius, Humani Generis’i yayımladı; bu, “Katolik doktrininin temellerini tehdit eden bazı yanlış fikirlere ilişkin” bir çalışmaydı. Spesifik kişileri alıntılamadan, yeni teoloji okullarını savunanları eleştirdi. Genelde bu çalışmanın doğrudan nouvelle théologie’ye ve aynı zamanda ekümenizm ile İncil çalışmalarındaki gelişmelere karşı yazıldığı düşünülmektedir. Bazı çalışmalar Index Librorum Prohibitorum’a eklendi ve bazı yazarların öğretmesi veya yayınlaması yasaklandı. En çok acı çekenler, 1958’de XII. Pius’un ölümüne kadar öğretmeleri ve yayınlamaları yasaklanan yazarlar Henri de Lubac SJ ve Yves Congar OP’dir.

Buna ek olarak, Birinci Vatikan Konsili'nin (1869-70) bitmemiş bir işi vardı. İtalya'nın birleşmesinin sonunda, İtalyan Ordusu'nun Roma'ya girişinde konsil erkenden bitirilmek zorunda kaldı. Bu sebeple tartışılabilen tek konular papalık teolojisi ve iman ile mantık arasındaki ilişkiydi; ancak episkopal ve laik teolojiden bahsedilmeden bırakıldı. İkinci Vatikan Konsili'nin, birincisini devam ettirme ve tamamlama görevinden Papa VI. Paulus, Ecclesiam Suam (1964) isimli mektubunda bahsetmiştir.

Aynı zamanda dünya, piskoposlara politik, sosyal, ekonomik ve teknolojik değişimlerle meydan okudu. Bazı piskoposlar ise bu meydan okumalara cevap verebilmek için yeni yollar arıyordu.

Başlangıç

Konsil sırasında bir papalık ayininden önce

Duyuru ve beklentiler

Papa XXIII. Ioannes, 25 Ocak 1959'da, Ekim 1958'de seçilişinden üç aydan daha az bir zaman sonra, evrensel Kilise için bir ekümenik konsil ve Roma için bir diyosesan sinod toplama isteğinden bahsetti. Roma duvarlarının dışında bulunan Aziz Pavlus Bazilikası'na bağlı Benediktin manastırının bölüm salonunda duyuru yaptığında, orada bulunan kardinaller şaşırdılar.

On gün öncesinde Kardinal Devlet Sekreteri Domenico Tardini'ye bu fikrinden bahsetti ve fazlasıyla destek aldı. Sonrasında Papa, fikrin Tardini ile birlikte yaptığı bir sohbet sırasında aniden geldiğini söylese de, iki kardinal bu fikri vermeye zaten çalışıyordu. Bunlar, Ernesto Ruffini ve Alfredo Ottaviani idi; en muhafazakâr iki kardinaldi. XXIII. Ioannes'den önce, 27 Ekim 1958 tarihinde XII. Pius'a da aynı fikri teklif etmişlerdi.

Gelecek üç yıl içerisinde Papa, konsilden beklediği sonuçları betimleyen pek çok açıklama yaptı. Bunlar üç eşmerkezli daire oluşturdular:

1. Katolik Kilisesi için "yeni Pentekost", bir "yeni bahar", bir "çiçek açışı", "Kilise olan Mesih'in Bedeninin daha büyük bir güçle gençleşmesi" olarak tanımladığı bir yenilenme bekliyordu. Bu "çağdaşlaştırma" (aggiornamento) veya yeni durumlara Kilise uygulamalarının "uyarlanması", modern insanla bağ kuracak şekilde inançlarını yeniden açıklamasını kazandırdı.
2. Geniş Hristiyan ailesinde, bütün Hristiyanlarla birleşim konusunda ilerleme istedi.
3. Bütün insanlık ailesi için, savaşlar ve açlık gibi büyük sosyal ve ekonomik sorunlara bir çözüm bulunmasını beklemişti.

Konsilin amacıyla ilgili iki daha az ciddi konu da XXIII. Ioannes'e ithaf edilmiştir. Biri, içeri temiz hava gelmesi için Kilise'nin pencerelerini açmak, diğeri ise Aziz Petrus'un tahtında biriken imparatorluk tozunun silkelenmesidir. İkinci açıklamanın kaynağı Montreal Kardinali Léger'dir. Birinci açıklama ise doğrulanmak için fazla tekrarlanmıştır.

Yönetim ofisindeki yetkililer, Papa'nın yeni konsil açıklamasından doğan şoku atlattıklarında, bunun Kilise'nin Protestanlığa, Aydınlanma felsefesine ve modern dünyanın diğer bütün hatalarına karşı gösterdiği direncin doruğu olabileceğini fark ettiler. Aynı zamanda, Papa'nın çağdaşlaştırma (aggiornamento)'yu unutmaya ikna edilebilmesi koşuluyla, son papaların öğretilerine ve Yönetim ofisi'nin modern dünyada Kilise'nin rolüne ilişkin vizyonuna konsillerin yanılmazlığı damgasını vurmak için bir fırsat olarak da görüldü.

Diğer tarafta, bir şeyler yapmak için yollar bulmaya çalışan teologlar ve piskoposlar vardı; bunlardan bazıları Yönetim ofisi tarafından 1940'lar ve 1950'lerde sessizleştirilmişti. Onlara göre, konsil bir "ilahi sürpriz" olarak gelmişti. Dünya piskoposlarını, modern dünyaya karşı kale benzeri savunmacı davranıştan vazgeçmeleri ve Kilise, laikler, ekümenizm ve litürji reformlarıyla ilgili yenilenmeye doğru yeni bir yön belirlemeleri konusunda ikna etmek için bir fırsat olarak gördüler.

Konsil katılımcıları, resmî olarak 25 Aralık 1961'de, apostolik anayasa Humanae Salutis ile çağrılmıştı.

Hazırlık

Papa XXIII. Ioannes

Konsil hazırlığı, 1959 yazından 1962 sonbaharına kadar üç yıl sürmüştür.

İlk yıl, resmî olarak "Hazırlık öncesi dönemi" olarak bilinir. 17 Mayıs 1959 yılında Papa Ioannes, Hazırlık Öncesi Komisyonu'nu atamıştır. Üç grup danışman atanmıştır: dünya piskoposları, Katolik üniversiteleri ve teoloji bölümleri ile Yönetim ofisi bölümleri. Sonraki yaz, 2049 kişi ve kuruluş, 9438 istekle cevap verdiler. Bazıları eskiden olduğu gibi dogmatik tanımlar ve hatalara lanetlemeler istediler. Diğerleri çağdaşlaştırma (aggiornamento) ruhundaydı; reformlar ve yenilikler istediler.

Sonraki iki yıl (resmî olarak "Hazırlık Dönemi" olarak bilinir), taslakların ve piskoposlara konsilde tartışılmak üzere verilmek için hazırlanan şemaların hazırlığı olduğu için çok yoğun geçecekti. 5 Haziran 1960 tarihinde, on Hazırlık Komisyonu oluşturuldu. 871 piskopos ve uzman katılmıştır. Bütün hazırlık komisyonları, Yönetim ofisi bölümlerinin sorumluluklarının aynısına sahipti ve başlarında, bölüme liderlik eden bir kardinal bulunuyor, onları da o atıyordu. 9438 öneriden bir konular listesi oluşturuldu ve bu konular, yeterlilik alanlarına göre ayrıldılar.

Bazı komisyonlar, tartışılacak konular için ayrı ayrı şemalar hazırladı; diğerleri ise kendilerine verilen tüm konular için tek bir şema hazırladı. İşte hazırlık komisyonları ve hazırladıkları şema sayıları:

Hazırlık Komisyonları	Şemalar
Teoloji	9
Piskoposlar ve Bölgeler	7
Ruhban ve İmanlıların Disiplini	17
Tarikat mensupları	1
Doğu Katolik Kiliseleri	11
Liturji	1
Sakramentlerin disiplinleri	10
Çalışmalar ve Rahiplik Okulları	6
Misyonlar	1
Laiklerin Elçiliği	1

İki sekreterlik de (biri mevcut Vatikan ofisinin bir kolu, diğeri ise yeni bir organ) şemaların hazırlanmasında rol oynadı:

Secretariat	Schemas
İletişimin Modern Yolları	1
Hristiyan Birliğinin Desteklenmesi	5

Şemaların toplam sayısı yetmişti. Bu hazırlık organlarının çoğu muhafazakâr ağırlıklı olduğundan, ortaya koydukları şemalar ancak mütevazı düzeyde bir yenilenme işareti gösteriyordu. Kutsal Ofis’in (inanç konularında öğretisel doğruluğu korumakla görevli kürial daire) yetkililerinin hâkim olduğu ilahiyat hazırlık komisyonu tarafından kaleme alınan şemalar ise hiçbir şekilde çağdaşlaştırma (aggiornamento) (güncelleme, çağın ihtiyaçlarına uyum sağlama) belirtisi taşımıyordu. İki istisna dikkat çekiciydi: Litürji hazırlık komisyonu ile Hristiyan Birliği Sekreterliği. Bu ikisinin hazırladığı şemalar, açık biçimde yenilenme ruhunu taşıyordu.

Bu uzmanlaşmış komisyonlara ve sekreterliklere ek olarak, tüm şemaların nihai onay için sunulması gereken bir Merkezî Hazırlık Komisyonu bulunmaktaydı. Bu komisyon, 57 ülkeden gelen 108 üyeden oluşan büyük bir yapıydı ve üyelerin üçte ikisi kardinaldi. Komisyonun çalışmaları sonucunda, konsey sonrası 1917 tarihli Kilise Hukuku Kodunun revizyonu sırasında ele alınabileceği düşünülen şemalar başta olmak üzere, 22 şema gündemden çıkarıldı. Ayrıca, bazı şemalar birleştirilip sadeleştirildi. Böylece, toplam şema sayısı 70’ten 22’ye düşürülmüş oldu.

Organizasyon

Bu bölümdeki paragraf numaraları, 6 Ağustos 1962 tarihinde yayımlanan Motu Proprio Appropinquante Concilio içerisindeki Konsil düzenlemelerini ifade eder.

Konsil Babaları (§1). Dünyadaki bütün piskoposlar ve bütün tarikatların liderleri "Konsil Babaları" olarak adlandırıldı. Bunlar, konuşma ve oy hakkına sahip tam katılımcılardı. Sayıları 2900 civarındaydı; ancak yaklaşık 500’ü, yaş ve sağlık sorunları ya da ülkelerindeki komünist otoritelerin seyahatlerini yasaklaması sebepleriyle katılamadı. Katılan Konsil Babaları 79 ülkeyi temsil ettiler: %38’i Avrupa’dan, %31’i Amerika kıtalarından, %20’si Asya ve Okyanusya’dan ve %10’u Afrika’dan. (Bir yüzyıl önce yapılan Birinci Vatikan Konsili’ne 737 kişi katılmıştı ve çoğu Avrupalıydı.) İkinci Vatikan’da yaklaşık 250 piskopos Asya ve Afrika doğumluydu; Birinci Vatikan’da ise hiç böyle biri yoktu.

Genel Toplanmalar (§3, 20, 33, 38–39, 52–63). Konsil Babaları, şemaları incelemek ve oylamak üzere “genel toplanmalar” adı verilen günlük oturumlarda buluşuyorlardı. Bu oturumlar, Pazartesi ile Cumartesi arası (Perşembe hariç) her gün sabah başlayıp 13:30’a kadar Aziz Petrus Bazilikası’nda gerçekleşiyordu. Ortalama günlük katılım 2200 civarındaydı. Aziz Petrus’un orta nefinin iki yanında, bütün Konsil Babaları için katmanlı koltuklar yapılmıştı. İlk oturumda, Konsil’e başkanlık eden 10 kardinal, genel meclislere başkanlık etmekle görevliydiler. Bu meclislerin üyeleri, her gün oturum başkanlığını sırayla üstlendiler (§4). Son oturumlarda bu görev, Dört Moderatörden oluşan Konsil'e aitti.

Oyların kabul edilmesi için üçte ikilik bir çoğunluk gerekiyordu. Her şema için, ön bir tartışmanın ardından, prensipte kabul edilip edilmeyeceğini belirlemek üzere bir oylama yapıldı. Kabul edilebilir olduğuna karar verilirse, tartışma devam ediyor ve bölüm ile paragraflara ilişkin oylamalar gerçekleştiriliyordu. Piskoposlar kendi değişiklik önerilerini sunuyor, bu öneriler diğer piskoposlar tarafından kabul edilirse şemalara ekleniyordu. Oylamalar, genel kabul sağlanana kadar sürüyor ve bu kabul sağlandıktan sonra belge üzerine son bir oylama yapılıyordu. Ardından, Konsil Babaları halk önünde başka bir seremonik oylama gerçekleştiriyordu ve Papa, yapılan halk oturumunda kabul edilen belgeyi resmi kilise öğretisi olarak ilan ediyordu. Bir belgenin resmi kilise öğretisi sayılması için %90 gibi yüksek bir oy çoğunluğunun sağlanması gerektiğine dair yazılı olmayan bir kural bulunuyordu. Bu durum, birçok uzlaşmaya ve bir konu hakkında zıt düşünen iki tarafın da kabul edebileceği formülasyonlara yol açtı.

Bütün genel toplanmalar kamuya kapalıydı. Konsil Babaları, günlük oturumlarda tartışılan hiçbir şeyi dışarıya sızdırmama yükümlülüğüne sahipti (§26). Ancak gizlilik kısa sürede bozuldu ve genel toplanmalara dair pek çok bilgi gazetelere sızdı.

Papa, genel toplanmalara katılmadı; ancak müzakereleri kapalı devre televizyon sistemi üzerinden takip etti.

Topluluk Oturumları (§2, 44–51). Bunlar, genel toplanmalara benzerdi; ancak televizyon ve basına açıktı ve Papa da bu oturumlarda hazır bulunuyordu. Konsil boyunca toplam 10 toplu oturum düzenlendi: Konsil'in dört bölümünün her birinin açılışı, Papa'nın Konsil belgelerini ilan ettiği beş gün ve Konsil'in son günü.

Komisyonlar (§5–6, 64–70). Konsil’in ayrıntılı çalışmalarının büyük kısmı bu komisyonlarda yürütüldü. Hazırlık dönemindeki komisyonlara benzer şekilde, toplamda on taneydiler. Her biri, Kilise hayatının belirli bir alanını kapsıyor ve bu alanla ilgilenen Yönetim ofisi departmanlarıyla örtüşüyordu. Komisyonlara, ilgili Yönetim ofisi bölümüne başkanlık eden kardinaller liderlik ediyordu:

• İnanç ve Ahlak doktrinleri üzerine komisyon: başkan Kardinal Alfredo Ottaviani;
• Piskoposluk ve Bölgesel Yönetimi üzerine komisyon: başkan Paolo Marella;
• Doğu Kiliseleri üzerine komisyon: başkan Kardinal Amleto Giovanni Cicognani;
• Sakramentlerin Disiplini üzerine komisyon: başkan Kardinal Benedetto Aloisi Masella;
• Ruhbanlar ve Hristiyan halk için komisyon: başkan Kardinal Pietro Ciriaci;
• Tarikat mensupları için komisyon: başkan Kardinal Ildebrando Antoniutti;
• Kutsal Lirürji üzerine komisyon: başkan Kardinal Arcadio Larraona;
• Misyonlar için komisyon: başkan Kardinal Gregorio Pietro XV Agagianian;
• Ruhban okulları, Çalışmalar ve Katolik Eğitimi üzerine komisyon: başkan Kardinal Giuseppe Pizzardo;
• Laik elçilik ve Medya üzerine komisyon: başkan Kardinal Fernando Cento.

Her komisyon, 25 Konsil Babasından oluşuyordu (16’sı Konsil tarafından seçilmiş, 9’u Papa tarafından atanmıştı) ve ayrıca Papa tarafından atanmış resmî danışmanlar (periti) da bulunuyordu. Buna ek olarak, hazırlık döneminde kurulan Hristiyan Birliğini Teşvik Sekreterliği, Konsil’in dört yılı boyunca bir komisyonla eşit yetkiye sahip olarak, Kardinal Augustin Bea başkanlığında faaliyet göstermeye devam etti.

Komisyonların görevi, Konsil Babaları tarafından sunulan değişiklikler doğrultusunda şemaları revize etmekti. Genellikle öğleden sonra veya akşam saatlerinde toplanıyorlardı. Prosedür, genel toplanmalara kıyasla daha az resmîydi: bazen aşırılığa varan spontane tartışmalar yaşanıyordu ve Latince her zaman tek kullanılan dil değildi.

genel toplanmalar gibi, bu toplantılar da halka kapalıydı ve belirli gizlilik kurallarına tabiydi.

Resmi Periti (§9–10). Teoloji, kanon hukuku ve diğer alanlarda uzman olan bu kişiler, Papa tarafından Konsil Babalarına tavsiye vermeleri amacıyla atanmışlardı. Ayrıca, konsil belgelerini yeniden yazma sürecinde önemli bir rol oynamalarına sebep olan komisyon danışmanı görevini üstlendiler. Konsilin başlangıcında 224 resmî perit bulunuyordu, ancak bu sayı 480’e kadar yükseldi. Genel Topluluk tartışmalarına katılabiliyorlardı, ancak konuşma hakları yoktu. 1940’lar ve 1950’lerde sessizleştirilen Yves Congar ve Henri de Lubac gibi teologlar ile 1960’ların başında Roma çevresinde şüphe altında bulunan Karl Rahner ve Hans Küng gibi teologlar, uzmanlık alanlarından dolayı perit olarak atandılar. Atanmaları, kendi fikirlerini haklı çıkarmalarına olanak tanıdı ve görüşlerini geliştirmeleri için onlara bir alan yarattı.

Özel Periti (§11). Her piskoposun, kendi seçtiği bir teolojik danışmanı getirme hakkı vardı. Bunlara "özel periti" deniyordu. Bunlar, resmi Konsil katılımcıları değildi ve genel toplanmalara ya da komisyon toplantılarına girmeleri yasaktı. Ancak resmi peritler gibi, onlar da piskopos gruplarına resmi olmayan öğretimlerde bulunuyor ve piskoposları kendi uzmanlık alanlarıyla ilgili gelişmeler konusunda bilgilendiriyorlardı. Karl Rahner, Joseph Ratzinger ve Hans Küng, başlangıçta bazı piskoposların kişisel teologları olarak görev yapmışlar ve sonrasında resmi perit olarak atanmışlardır. Edward Schillebeeckx gibi bazı dikkate değer teologlar, Konsil boyunca özel perit olarak kalmışlardır.

İzleyiciler (§18). Başka önemli bir yenilik, Papa Ioannes’nın Ortodoks ve Protestan Kiliselerini Konsil'e izleyici göndermeye davet etmesiydi. Dünya Kiliseler Konseyi gibi 21 mezhep Konsil’de bulundu. İzleyiciler, genel oturumların (komisyonların değil) hepsinde oturma hakkına sahipti ve verilen aralarda, Konsil Babalarıyla birlikte bulundukları için, konuşmalar ve şemalarla ilgili fikirlerini onlara iletebiliyorlardı. Papa VI. Paulus, onların katılımını "memnuniyet ve saygı ile" karşıladı. Onların orada bulunması, yüzyıllardır süren güvensizliği yıkmalarına yardımcı oldu.

Laik denetçiler. Resmi düzenlemelerde bulunmuyorlardı, ancak küçük bir laik (ruhban olmayan) insan grubu, İkinci Oturum’un başında "denetçi" olarak katılmaya davet edildiler. Tartışmalara katılmalarına izin verilmemişti, ancak bazılarından konsilde laiklerin endişelerinden bahsetmeleri istendi. İlk denetçilerin hepsi erkekti, ancak üçüncü oturumun başlangıcında birkaç kadın denetçi de onlara katıldı.

Ana toplantılar

Bir Katolik rahip, İkinci Vatikan Konsiline kadar yaygın şekilde kutlanan Geleneksel Latin Ayini (Tridentine ayini) kutluyor.

Konsil işlemlerinin ilk haftalarında, Konsil Babaları arasında iki "eğilim" olduğu katılımcılar tarafından fark edildi. Bunlar, çağdaşlaştırma (aggiornamento) ve yenilenmeyi destekleyenlerle desteklemeyenlerdi. İki eğilim, Konsil’in başlamasından önceki Merkezi Hazırlık Komisyonu tartışmaları sırasında zaten görülmüştü.

Papa XXIII. Ioannes ve Papa VI. Paulus’a ek olarak, konsile katkı bulunanlar:

Konsilde Öne Çıkan Muhafazakar Piskoposlar

• Kardinal Alfredo Ottaviani: Kutsal Makam Sekreterliği
• Kardinal Michael Browne OP: Angelicum profesörü ve Kutsal Makam danışmanı
• Kardinal Giuseppe Siri: Cenova başpiskoposu, İtalyan Piskoposlar Konferansı başkanı
• Kardinal Ernesto Ruffini: Palermo başpiskoposu
• Başpiskopos Marcel Lefebvre CSSp: Kutsal Ruh Cemaati üst yöneticisi, konsilde Coetus Internationalis Patrum ("Uluslararası Pederler Grubu") başkanıdır. Bunlar muhafazakar Konsil Babalarıdır.

Konsilde Öne Çıkan Reformcu Piskoposlar

• Kardinal Augustin Bea SJ: Hristiyan Birliğini Teşvik Sekreterliği başkanı
• Patrik IV. Maximos Sayegh: Melkani Rum Katolik Kilisesi patriği
• Kardinal Achille Liénart: Lille (Fransa) piskoposu, Fransa kıdemli piskoposu
• Kardinal Josef Frings: Cologne (Almanya) başpiskoposu, Almanya kıdemli piskoposu
• Kardinal Bernardus Alfrink: Utrecht (Hollanda) başpiskoposu, kıdemli Hollanda piskoposu
• Kardinal Leo Jozef Suenens: Mechelen-Brussels (Belçika) başpiskoposu, kıdemli Belçika piskoposu
• Kardinal Franz König: Viyana (Avusturya) başpiskoposu, kıdemli Avusturya piskoposu
• Kardinal Giacomo Lercaro: Bologna (İtalya) başpiskoposu
• Kardinal Paul-Émile Léger: Montreal (Kanada) başpiskoposu
• Kardinal Julius Döpfner: Münih ve Freising (Almanya) başpiskoposu
• Başpiskopos Pietro Sfair: Nisibis dei Maroniti (Lübnan) titüler başpiskoposu, Kıdemli Maruni piskoposu

Konsilde Öne Çıkan Reformcu Teologlar

• Marie-Dominique Chenu OP: özel peritus
• Henri de Lubac SJ: resmi peritus
• Yves Congar OP: resmi peritus
• Karl Rahner SJ: resmi peritus
• John Courtney Murray SJ: resmi peritus
• Bernhard Häring CSsR: resmi peritus
• Edward Schillebeeckx OP: özel peritus
• Joseph Ratzinger (sonrasında Papa XVI. Benedictus): resmi peritus
• Hans Küng: resmi peritus

İlk periyod: 11 Ekim – 8 Aralık 1962

Açılış günü

XXIII. Ioannes, Konsili 11 Ekim 1962 tarihinde Aziz Petrus Bazilikası’ndaki halka açık bir törenle başlatmış ve Konsil Babaları ile hükümet veya uluslararası gruplardan gelen 86 temsilcinin huzurunda Gaudet Mater Ecclesia (“Kilise Ana Seviniyor”) isimli açılış konuşmasını yapmıştır. Dünya ve Kilise için “her zaman felaket tellallığı yapan kıyamet kahinleri”ni eleştirmiştir. Kilise ve devletin ayrılmasının avantajlarından, ancak aynı zamanda inancı toplu yaşama entegre etmenin zorluğundan bahsetmiştir.

Komisyonlar

Konsilin ilk oturumu 13 Ekim 1962'de gerçekleşti. O gün, 10 konsil komisyonunun üyeleri seçildi. Her biri, Konsil Babaları tarafından seçilen 16 ve Papa tarafından seçilen 8 — sonrasında 9 — üyeye sahipti. Çoğu piskopos, kendi ülkelerindeki piskoposlar dışında çok az piskoposu tanıyordu ve bu sebeple kime oy vereceklerini bilmiyorlardı. Kendilerine, hazırlık komisyonlarında görev alan piskoposların bir listesi verildi. Sonuç olarak yönetim ofisi, hazırlık döneminde olduğu gibi konsil komisyonlarında da ağır basacaktı.

Konsilden sonra versus populum yaygın bir duruş ve jest haline geldiğinden, modern uygulamada çağdaş bir ayin. Rahip yüzünü cemaate dönerken, giysiler ve sanat eserleri daha az süslüdür.

Oylama başlamak üzereyken, Fransız kıdemli piskopos Kardinal Liénart ayağa kalktı ve farklı ülkelerden gelen piskoposların birbirini tanıyabilmesi için oylamanın ertelenmesini önerdi. Alman kıdemli piskopos Kardinal Frings, onu desteklemek üzere ayağa kalktı. Öneri büyük destek gördü ve kabul edildi. Sadece 15 dakika içerisinde o günün oturumu ertelenmişti.

Sonraki birkaç gün içerisinde, Konsil Babaları ulusal gruplar hâlinde bir araya gelip aday listesi oluşturdular. Beş Avrupa ülkesinin (Fransa, Belçika, Hollanda, Almanya ve Avusturya) yenilenme hareketinin öncülüğünü yapan piskoposlar, diğer ülkelerden yenilenme yanlısı piskoposların da eklendiği tek bir liste oluşturmaya karar verdiler; toplamda 109 isim vardı. Oylama, 16 Ekim'de gerçekleşti. Bu 109 kişiden 79'u bir komisyon pozisyonuna seçildi ve en önemli doktrin komisyonlarının %50’sini oluşturuyorlardı. Buna ek olarak, yeni seçilen komisyon üyelerinin %43’ü hazırlık komisyonu üyesi değildi. Bu, yenilik için ilk başarıydı.

Litürji şeması

22 Ekim tarihinde tartışılan ilk şema, litürji için fazlasıyla reformcu olan hazırlık komisyonunun şemasıydı. Sekiz bölümü vardı:

1. Genel Esaslar
2. Efkaristiya Gizemi [Ayin]
3. Sakramentler ve Törenler
4. İlahi Makam [Saatlerin Litürjisi]
5. Litürjik Yıl
6. Litürjik Eşyalar
7. Kutsal Müzik
8. Kutsal Sanat

Pek çok reform önerilmiştir: cemaatin aktif katılımı, toplu ilahi söyleme, Latincenin yerel dillerle kısmen değiştirilmesi, iki tür komünyon, birlikte kutlama, litürjinin yerel kültürlere uyum sağlaması ve ayin yetkisinin ulusal piskoposluk konferanslarına mütevazı bir şekilde dağıtılması bunlara dahildir. Muhafazakârlar bu önerilerin tamamını reddettiler; özellikle Latincenin azaltılmasına karşıydılar. Tartışma on beş gün sürdü. Sonrasında, şemanın prensipte uygun olup olmadığına dair bir oylama yapıldı. Herkesi şaşırtacak şekilde, 2215 oyun yalnızca 46’sı karşıydı. Bu, yenilik için ikinci başarıydı. Şema, önerilen değişikliklerle ilgilenmeleri için litürji komisyonlarına gönderildi.

Vahiy üzerine şema

Hazırlık dönemi teoloji komisyonunun şeması, teologlar tarafından tartışılan bütün sorularda muhafazakâr bir pozisyondaydı. Reformcular iki noktaya karşıydılar: Gelenekte, Kutsal Yazılarda bulunmayan vahyedilmiş doğrulukların varlığı ve Kutsal Kitap'ın her iddiasının hatasız olduğu düşüncesi. Tartışma altı gün sürdü. Prensip olarak kabul edilebilir olduğuna dair çoğunluk, 20 Kasım tarihinde sağlandı. Soru, “Şema reddedilmeli mi?” şeklindeydi. 1360 evet ve 822 hayır oyu alındı. Çoğunluk reddetse de, Konsil düzenlemeleri tarafından gerekli görülen üçte ikilik çoğunluktan 102 oy eksikti ve katılımcıların %62’sinin reddettiği şemayı tartışmaya devam ettiler. Çıkmazın çözümü sonraki gün (21 Kasım) geldi: Papa Ioannes, şemanın Doktrin Komisyonları (muhafazakâr eğilimlileri temsilen) ve Hristiyan Birliği Sekreterliği (yenilikçi eğilimlileri temsilen) üyelerinden oluşan Birleşmiş bir komisyon tarafından revize edileceğini ilan etti. Bu, yenilik için üçüncü bir zafer ve Konsil için hayati bir dönüm noktası olmuştu.

İletişimin Modern Yolları üzerine şema

Bu şema, geçmişte de pek çok kez söylendiği şekliyle iki ana önermeye indirgenebilir: Kilise’nin misyonunu ilerletebilmek için medyanın kullanılması gerektiği ve medya tarafından ortaya çıkarılan ahlaksızlık ile diğer tehlikelere karşı insanların korunması gerektiği. Tartışmayı takip etmek için çok az ilgi vardı. 27 Kasım tarihinde, Konsil şemanın yalnızca önemli prensipleri içermesi gerektiğine karar verdi ve detaylı pratik konuları Konsil'den sonra ele almak üzere bir kenara bıraktı. Şema prensipte kabul edildi ve kısaltılmak üzere komisyona geri gönderildi.

Doğu Ortodoks Kilisesi ile Birlik üzerine şema

Bu şema, Doğu Kiliseleriyle ilgilenen hazırlık komisyonu tarafından hazırlanmıştı ve ekümenizm için hazırlanan üç metinden biriydi. Muhafazakârlar, şemanın Katolikler ile Ortodokslar arasındaki farklılıkları önemsizleştirdiğini düşündüler. Reformcular ise birliğin, Ortodoksların Katolik Kilisesi’ne geri dönüşü olarak algılanmasından şikâyet ettiler. Konsil Babaları bu noktada şema üzerine oylama yapmaktan kaçındılar ve şemanın, Hristiyan birliğiyle ilgili diğer iki belgeyle birleştirilmesi gerektiğine karar verdiler.

Kilise üzerine şema

1 Aralık tarihinde, herkesin beklediği "Kilise üzerine" şema ile ilgili tartışmalar başladı. Birinci Oturum’un planlanan bitiş tarihine yalnızca bir hafta kalmıştı. Bu şema, mevcut teoloji el kitaplarında bulunan Kilise’nin yasalcı görüşünü somutlaştırıyordu. Bazı önemli iddiaları şunlardı: Mesih’in Kilisesi, Roma Katolik Kilisesi ile aynıdır; piskoposların evrensel Kilise üzerinde, Papa’nın evrensel otoritesine katılmadıkları sürece hiçbir otoriteleri yoktur; yalnızca ruhbanlar “uygun bir şekilde çağrıldığı” için imanlıların rahipliği tamamen mecazîdir. Reformcuların eleştirileri amansızdı. Karl Rahner ve Edward Schillebeeckx, Konsil Babaları arasında dolaşan detaylı eleştiriler kaleme aldılar. Önceki şemalar üzerine yapılan oylamalardaki yenilikçi eğilime kıyasla, Kilise üzerine olan bu şema muhtemelen bir yenilgiye doğru gidiyordu. Şemanın prensipte kabulüne dair yapılacak oylama için planlanan tarihten bir gün önce, Papa Ioannes araya girdi ve şemayla ilgili iki temel problem olduğunu belirtti: Şemanın fazla materyal içermesi ve çağdaşlaştırma (aggiornamento) ruhundan yoksun olması. Bu nedenle, tüm şemaların daha az materyal barındıracak ve açılışta vurguladığı vizyonu daha iyi yansıtacak şekilde yeniden yazılması için, süreci denetleyecek yeni bir özel komisyon atadı.

İlk periyodun bitişi

8 Aralık tarihinde, şemalar üzerine çok az ilerleme kaydedilmiş olarak ilk bölüm sona erdi. 22 şemadan yalnızca 5 tanesi incelenmiş ve hiçbiri son onayı almamıştı. Konsilin "prosedürsel yavaşlığı" fark edilse de, katılımcıların çoğunluğunun bir dereceye kadar yenilikçi bir tutum sergilemesi insanları şaşırtmıştı. Yönetim ofisi, piskoposların hazırlıklı bir şekilde bütün şemaları kabul edeceğine ve konsilin birkaç hafta içerisinde sona ereceğine dair öngörüleri yanlış çıkmıştı. Sonuç olarak, hazırlık komisyonlarının işi, Papa'nın beklediği yenilikçi ruhu yansıtacak şekilde yeniden düzenlenmek zorunda kalındı.

Birinci ve ikinci periyodlar arasındaki aralık

Koordinasyon Komisyonu ve şemaların revizyonu

İlk oturumun sonunda, Papa Ioannes şemaları çağdaşlaştırma (aggiornamento)'ya daha açık hale getirmek ve materyalini azaltmak amacıyla revize etmek üzere konsil komisyonlarını denetlemeleri için bir Koordinasyon Komisyonu oluşturdu. Komisyonun 7 üyesi arasında 2 Yönetim ofisi kardinali (Cicognani, dışişleri bakanı ve Confalonieri, Konsolosluk Cemaati) ve 5 Bölgesel piskopos (Kardinaller Mechelen-Brusselsli Suenens, Münihli Döpfner, Lilleli Liénart, New Yorklu Spellman ve Venedikli Urbani) yer alıyordu. Gelecek birkaç ay içinde, şemaların tamamı Koordinasyon Komisyonu denetiminde yeniden yazılacaktı. Sonuç olarak, şemalar 22'den 15'e düştü ve daha yenilikçi hale getirildi.

XXIII. Ioannes'in ölümü ve VI. Paulus'un seçilmesi

Papa VI. Paulus

Papa XXIII. Ioannes, 3 Haziran 1963 tarihinde karın kanserinden hayatını kaybetti ve konsil, sonraki papanın seçilip devam etmeye veya bitirmeye karar vermesine kadar kanon hukukuna göre askıya alındı. İki hafta sonra 82 kardinal, konklav için Roma'da bir araya geldi ve 21 Haziran’da VI. Paulus ismini alan Kardinal Milanolu Giovanni Montini’yi seçtiler. Seçildikten sonraki gün VI. Paulus, konsile devam etmeye karar verdi ve bunun onun "ana çalışması" olacağını söyledi.

Yeniden organizasyon

Yaz bitmeden VI. Paulus, konsilin bazı yapılarını yeniden organize etmeye karar verdi. Başlangıçta geçici olması planlanan Koordinasyon Komisyonu büyütüldü ve konsil komisyonlarının gözetimi göreviyle birlikte kalıcı hale getirildi. Komisyonun dört üyesine - yenilikçi Kardinaller Suenens, Döpfner ve Lercaro ve ılımlı Yönetim ofisinden Kardinal Agagianian - günlük Genel Toplulukların başkanlarını (10 üyelik başkanlar konsili yerine) "Moderatör" unvanıyla görevlendirmelerini söyledi. Diğer komisyonları denetleyen Koordinasyon Komisyonu üyeleri oldukları ve aynı zamanda günlük Genel Toplulukları atadıkları için, üçü hevesli reformcu olan bu dört kardinal, konsilin organizasyonunda kilit adamlar oldular.

Konsilin İkinci Periyodu başlamadan önce Papa Paulus, konsil katılımcılarının yeni bir kategorisini oluşturdu. Bunlar, Genel Topluluklarda oturan, konuşma veya oy verme hakları olmayan laik dinleyicilerdi. Aynı zamanda, Genel Topluluklarla ilgili daha fazla bilginin gazeteye verilmesine izin verdi.

İkinci periyod: 29 Eylül – 4 Aralık 1963

Açılış

Bir saat süren açılış konuşmasında Papa Paulus, Konsil'in Papa Ioannes'in vizyonunu ve çağdaşlaştırmanın (aggiornamento) önemini tekrar vurguladı; ayrıca Konsil'in dört temel görevini özetledi:

• Kilise, dünyaya kendi öz anlayışının bir beyanını sunmalıdır.
• Çağdaşlaştırma (aggiornamento) devam etmeli; ancak bu, gelenekten koparak değil, kusurlardan arınarak gerçekleşmelidir.
• Kilise, tüm Hristiyanlar arasında birliği sağlamak için çalışmalıdır. Papa, bunu söylerken Katolik olmayan dinleyicilere seslenmiş ve Katolik Kilisesi'nin onlara verdiği herhangi bir zarar için özür dilemiştir.
• Kilise'nin dünya ile diyalog hâlinde olması gerekmektedir: "Fethetmek değil, hizmet etmek; küçümsemek değil, takdir etmek; lanetlemek değil, rahatlatmak ve kurtarmak."

İkinci periyotta, birinci periyotta prensipte kabul edilen iki şema dâhil olmak üzere toplam beş şema bulunuyordu.

Kilise üzerine şema

Bu, birinci periyotta tartışılana kıyasla daha yeni bir şemaydı. Artık yasal dilden ziyade İncilî bir imge öne çıkıyordu (inananlar artık “Kilise'nin özneleri” yerine “Tanrı’nın halkı” olarak anılıyordu) ve belge, 11 bölüm yerine 4 bölümden oluşuyordu. Bunlar:

1. Kilise'nin Gizemi
2. Kilise'nin Hiyerarşik Yapısı
3. Tanrı'nın Halkı
4. Kutsallığa Evrensel Çağrı (önceki "Mükemmellik Durumu"nun bir genişletmesi.)
5. İki günlük tartışmanın ardından, 43 ret oyuna karşılık 2231 oyla prensipte kabul edildi.

Kilise'nin Gizemi

Bu bölümdeki en önemli konu, Mesih’in Mistik Beden’i ile Katolik Kilisesi ve diğer Hristiyan mezhepleri arasındaki ilişkilerdi. Şema, Kilise üyeliğinden söz etmek yerine, Kilise ile “komünyon içinde olmak”tan bahsediyordu. Bu sayede, Katolik olmayan Hristiyanların Mesih’in Kilisesi ile “kusurlu bir komünyon” içinde oldukları ifade edilebildi. Çoğu kutsama unsuruna Kilise dışında da erişilebileceği kabul edildi ve Kutsal Ruh’un, vaftizli olan herkesin kutsanmasına vesile olabileceği belirtildi.

Kilise'nin Hiyerarşik Yapısı

Papa ile piskoposlar arasındaki ilişki sorusu, İkinci Oturum'un çekişme noktalarından biriydi. Geleneksel görüş, bütün piskoposların otoritelerinin Papa’nın otoritesinden kaynaklandığı ve ekümenik konsiller dışında kendi diyakozleri dışında bir otoritelerinin bulunmadığıydı. Şema, piskoposların otoritelerinin kendi atamalarından kaynaklandığını, bütün piskoposların bir "meclis" oluşturduğunu ve Papa ile birlikte, özellikle Genel Konsillerde olmak üzere, bütün Kilise üzerinde her zaman otoritelerinin olduğunu belirtiyordu.

Muhafazakârlar, bunun Papa’nın otoritesini zayıflattığını ve Birinci Vatikan Konsili’nin, Papa’nın birinciliğini tanıyan görüşe ters düştüğünü savunuyorlardı. Şema, Kilise’nin Petrus ve havariler üzerine kurulu olduğunu belirtiyordu; ancak muhafazakârlar, Kilise’nin yalnızca Petrus üzerine kurulduğunu iddia ederek buna karşı çıkıyorlardı. Bu sebeple, Kilise otoritesinin kolektif doğasının Kutsal Yazılar’da yeri olmadığını öne sürüyorlardı.

Bölümün bir diğer tartışmalı noktası, Diyakozluğun kalıcı bir atanmış görev olarak geri dönmesi ve özellikle evli erkeklere de açık olabilme önerisiydi. Evli atanmış görevlilerin olabileceği beklentisi, bazı muhafazakârları şaşırtmıştı.

2. bölüm üzerine tartışmalar 4 ile 15 Ekim arasında devam etti, çünkü bazı argümanlar tekrar tekrar sunuluyordu. Tartışmanın çıkmaza girdiğini gören moderatörler, önlerindeki yolu tartışmak üzere Papa ile görüştüler. Metinden bir dizi önerge çıkarılması ve “Konsey’in fikrini” tespit etmek amacıyla Konsey Babalarına bu önergeleri oylamaları önerildi. Bu 5 önerge üzerine oylama, 30 Ekim tarihinde gerçekleşti.

1. Piskoposluk ataması, Ruhbanlık Sakramentleri'nin en büyüğüdür. Evet: 2123, Hayır: 34.
2. Birbirleriyle ve Papa ile komünyon içinde bulunan bütün piskoposlar, Piskoposluk Meclisi'ni oluşturur. Evet: 2154, Hayır: 104.
3. Bu Piskoposlar Meclisi, Havariler Meclisi'nin veliahtıdır ve Papa ile komünyonda olarak Evrensel Kilise üzerinde nihai gücü paylaşırlar. Evet: 2148, Hayır: 336.
4. (Papa ile komünyon içerisinde olan) Kardinaller Meclisi'nin otoritesinin kökeni ilahidir. Evet: 2138, Hayır: 408.
5. Diyakonluğun, atanmış hizmetin daimi bir derecesi olarak yeniden tesis edilmesini düşünmek için uygun bir zamandır. Evet: 2120, Hayır: 525.

4. öneriye neredeyse %20, 5. öneriye ise neredeyse %25 hayır oyu verilmiş olsa da, çoğunluğun yenilikten yana olduğu görülmektedir. “Meclis” fikri, pek çok piskoposun daha önce hiç duymadığı bir düşünce olsa da, Konsil sırasında bu yapıyı tecrübe etmiş ve bunun geçerli bir fikir olduğuna ikna olmuşlardır.

Tanrı'nın Halkı

Bölümde gelişen bazı fikirler şunlardı:

• Vaftiz, Hristiyanların Mesih’in rahip, peygamber ve kral olarak misyonuna katılmaları için bir temeldir.
• Sensus fidelium
• Hristiyanların kutsanması, laik yaşamdaki arayışları aracılığıyla da gerçekleşebilir.
• Yanılmazlık, yalnızca piskopos veya Papa'ya değil, bütün Tanrı Halkı'na ait bir niteliktir.

Muhafazakarlar, bu bölümün laikler ve ruhbanlar arasındaki farkı azalttığını ve sadece bir metafor olsa da, Protestanların bütün vaftizlilerin rahipliği fikrini desteklediğini söylüyorlar.

Kutsallığa Evrensel Çağrı

Eski versiyonun aksine, yeni versiyon dini tarikatların üyelerinin kutsallığa çağrısına odaklanmak yerine, bütün Hristiyanların kutsallığa çağırılma fikriyle başlar ve sonrasında dini yaşamı, kutsallığa ulaşmanın yollarından biri olarak tanımlar.

Meryem Ana üzerine Şema

Hazırlık Teoloji Komisyonu tarafından hazırlanan şema, geleneksel Katolik doktrinini yansıtıyordu: (Meryem adanmasının aşırı olduğunu düşünenlere karşı olarak) Meryem’e adanmanın önemini, (bunu sorgulayanlara karşı olarak) sonsuz bakireliğini, (ortak kurtarıcı olduğunu iddia etmeden) onun evrensel aracılık ve kurtuluşumuzdaki merkezi rolünü yeniden onaylıyordu. Reformcular, Meryem üzerine şemanın, Kilise üzerine şemanın bir parçası olması gerektiğini düşündüler. Muhafazakarlar ise onun önemini vurgulamak amacıyla ayrı kalmasını istiyorlardı. 29 Ekim tarihinde yapılan oylamanın sonuçları şaşırtıcı derecede yakındı. Meryem üzerine şemayı, Kilise üzerine şemanın bir parçası yapma fikri, sadece 40 oy sayesinde kabul edildi.

Piskoposlar ve Bölgelerin Yönetimi üzerine Şema

Bu pratik konularla ilgilenen kısa bir belgeydi. Bölgesel piskoposların Yönetim Ofisi, rahipleri ve dini tarikatları ile ilişkisi, yardımcı piskoposların rolü, bölgelerin ayrılması veya birleşmesi, ulusal piskoposluk konferansları gibi konularla ilgileniyordu. Şemanın dayandığı teoloji gelenekseldi: Papa'nın üstünlüğü üzerine odaklanıyordu, episkopal otoritenin Papa'nın imtiyazıyla olduğunu söylüyordu ve tabii ki meclisten bahsetmiyordu. Bu, şemanın yeniden yazılmasını isteyen reformcuların ana argümanı haline geldi. Bazıları, Kilise yönetimi konusunda papaya yardım etmekle görevli, her zaman Roma'da oturumda olan dönüşümlü üyeliğe sahip bir piskoposluk konsilinin oluşturulması üzerine tartışıyordu.

Çoğu tartışma, piskoposlar ile Kilise'nin merkezi yönetimi arasındaki ilişki hakkındaydı. Bu tartışma sürerken, Kardinal Kölnlü Frings, meclise acımasız bir eleştiride bulundu. Kilise'nin merkezi otoritesinin, özellikle Kutsal Ofis'in genel bir reformdan geçmesi gerektiğini savundu. Kardinal Ottaviani, sinirli bir şekilde meclisi ve başkanlık yaptığı departmanı savundu. Bu tutkulu çatışma, ikinci oturumun en dramatik anıydı. Kardinal Frings'in konuşmasının bir kısmı, gelecekte Kutsal Ofis'in başına geçecek olan Joseph Ratzinger tarafından yazılmıştı.

Tartışmalar sırasında konuşulan diğer konular, ulusal episkoposluk konferansları ve piskoposların belirli bir yaşta emekli olma ihtiyaçlarıydı.

Litürji ve İletişimin Modern Yolları üzerine Şema

Konsil, ilk periyotta prensipte onayladığı iki şema üzerinde tartıştı. Litürji üzerine olan şema için konular hızla devam etti ve 22 Kasım tarihinde, Kilise tarihinde gerçekleşen en büyük litürjik reformu harekete geçiren belge, 19 kişiye karşılık 2159 oy ile onaylandı.

Çoğu Konsil Babası, iletişimin modern yolları üzerine olan şemayı sönük buldu. Bazıları bu sebepten şemaya karşı red oyu vermeye karar verdi, ancak diğerleri daha önemli konulara odaklanabilmek için bu şemayı yoldan çekmeye karar verdiler. Dolayısıyla, 25 Kasım tarihinde 503'e karşılık 1598 oy ile kabul edildi. Babaların çeyreği, memnuniyetsizliklerini göstermek için red oyu verdiler.

Ekümenizm üzerine Şema

Ekümenizm üzerine revize edilen şema, 18 Kasım tarihinde konsile sunuldu. Bu, 5 bölümden oluşan hibrit bir belgeydi. Bu bölümlerin üçü ekümenizm, biri Hristiyan olmayan dinler ("özellikle Yahudiler") ve diğeri dini özgürlük üzerineydi. Üç konu da tartışmalıydı.

Ekümenizm üzerine olan üç bölüm, ekümenizmle ilgili çok olumlu bir görüşe sahipti ve daha önce bazı piskoposların hiç duymadığı şeyler içeriyordu:

• Katolikler, konsil öncesinde uygulanan yasakların tersine, ekümenik çabalara dahil olmalıdır.
• Katolikler, geçmişteki hatalarının ayrılığa katkıda bulunduğunu kabul etmelidir.
• Belge, Katolik olmayanlarla ilgili olarak Katolik Kilisesi'ne hiçbir çağrı içermiyordu.
• Üçüncü bölüm, Katolik olmayan Hristiyanların pek çok takdire şayan özelliğini listeliyordu.

Bazı muhafazakarlar, metne karşı olduklarını belirttiler ve Kilise'nin, Katolik olmayanların yanlışta olduğu ve basitçe Kilise'ye dönmeleri gerektiği konusundaki geleneksel duruşunu tekrarladılar. Ancak ekümenizm üzerine bölümler, şaşırtıcı derecede iyi karşılandı ve prensipte geniş bir çoğunluk tarafından kabul edildi; yalnızca 86 muhalif bulunuyordu. Ekümenizm üzerine üç bölüm, ikinci oturumun bitimine kadar olan bütün zamanı aldı ve Hristiyan olmayan dinler ile özgürlük üzerine tartışmaya hiç zaman bırakmadı.

İkinci Periyodun Bitişi

3 Aralık tarihindeki halka açık oturumda, Papa Paulus, Kilise'nin ilk iki belgesini ciddiyetle ilan etti. Bunlar, Kutsal Litürji üzerine kanunlar (Sacrosanctum Concilium) ve Sosyal İletişimin Modern Yolları (Inter mirifica) idi. Konuşmasının sonunda Kutsal Topraklara hac yapacağını ilan ederek Konsil Babalarını şaşırttı. Beş asırdır ilk defa bir Papa, İtalya'yı terk edecekti (Napoleon'un Papayı tutsağı olarak Fransa'ya götürdüğü zaman hariç).

İkinci ve üçüncü periyodlar arasındaki aralık

VI. Paulus, konseyin giriş toplantısına riyaset etmiştir.

Kutsal Topraklara Hac

Ocak ayının başlarında (4-6 Ocak 1964), Papa Paulus Kutsal Topraklara üç günlük bir haca gitti. Orada, Doğu Ortodoks Kiliselerinin ruhani lideri, Konstantinopolis Patriği Athenagoras ile görüştü. Bu, altı asırdır bir Papa ile bir Konstantinopolis Patriği'nin ilk bir araya gelişiydi. Bu, yüzyıllardır süregelen şüphe ve yabancılaşmayı yıktı ve ekümenik harekete büyük bir umut verdi.

Şemaların Revizyonu

Şemaların revizyonu devam etti. Yazın ortalarında, kalan şemaların tamamı, sonraki oturumun son olmasının beklentisiyle Konsil Babalarına gönderildi. Kilise üzerine şema üzerinde yapılan revizyon özellikle zordu. Yazın ortalarında Papa Paulus, şema üzerinde bazı değişiklikler yapmak istediğini belirterek herkesi şaşırttı. Komisyon, istediği bazı değişiklikleri kabul etti, bazılarını ise kabul etmedi ve Papa memnun görünüyordu. Üçüncü oturumdan bir gün önce, Papa 25 kardinal ve 13 erkek dini tarikatlarının genel amirlerinden gizli bir memorandum aldı. Müdahale etmelerini ve meclis doktrininin konseyde kabul edilmesini engellemelerini istediler.

Kilise Üzerine Genelge

Üçüncü Oturumun açılışından beş hafta önce Papa Paulus, ilk genelgesi olan Ecclesiam Suam'ı yayınladı. Bazıları, Papa'nın konsilde tartışılan konular üzerine genelge yayınlamasından rahatsız olmuşlardı.

Kadın Laik Katılımcılar

İkinci oturumun sonunda Kardinal Suenens'in kadınların konseyde yer almadığını söylemesinin ardından, Papa Paulus, üçüncü oturuma 15 kadın katılımcı ekledi. Sonuç olarak, 10'u dini olmak üzere toplamda 23 kadın tartışmalarda resmi katılımcı olarak oturacaklardı. Erkek katılımcıların üçü, Konsil Babalarına laik insanları ilgilendiren konularda soru soracaklardı, ancak hiçbir kadından konuşması istenmeyecekti.

Üçüncü Periyod: 14 Eylül – 21 Kasım 1964

Açılış

Üçüncü oturum, Latin Kilisesi’ndeki insanların çoğunun daha önce hiç deneyimlemediği bir şekilde, ortak kutlama ayiniyle açıldı. Papa, 19 ülkeyi temsil eden 24 piskoposla birlikte bir ayin kutladı. Ayin, Papa’nın uzun bir konuşmasıyla devam etti. Bu konuşmada, Papa ile piskoposlar ofisi arasındaki ilişki belirginleştirildi. Episkopal işlevin önemi vurgulanırken, aynı zamanda papalığın otorite ve ayrıcalıkları savunuldu.

Çoğu Konsil Babası, bunun konsilin son oturumu olmasını istiyordu. Bu istek, 6 şema konsil sürecinden geçmeyi henüz tamamlamadığı ve 8 diğer şema ise inceleme aşamasına bile gelmediği için fazla iyimserdi. Bu şemalardan yedisi, Kilise hayatını birkaç farklı yönden geliştirmek üzere hazırlanmış “pratik” şemalardı. Sekizincisi ise Modern Dünya’da Kilise hakkında önemli bir şemaydı. Sonuç olarak, dördüncü oturumun gerekli olduğu açıkça ortaya çıkacaktı.

Kilise üzerine Şema

Aralık sırasında revize edilen şemanın şimdi 4 yerine 8 bölümü vardı:

1. Kilise'nin Gizemi
2. Tanrı'nın Halkı
3. Hiyerarşik Yapı; özellikle piskoposluk
4. Laikler
5. Kutsallığa Evrensel Çağrı
6. Dini Hayat
7. Hacı Kilise ve Cennetteki Kilise ile birlikteliği
8. Bakire Meryem

Tanrı’nın Halkı hakkında olan bölüm, üçüncü sıradan ikinci sıraya alınmıştı. Dolayısıyla, birleştirici faktör, Ruhbanlar ve Laikler arasındaki ayrıştırıcı faktörden önce gelmişti. Kutsallığa evrensel çağrı bölümünden sonra iki yeni bölüm eklendi: Biri, kendi teolojisiyle birlikte laikler üzerineydi; diğeri ise, dindar hayatın kutsallığa çağrıya cevap vermenin yollarından biri olduğuydu. Cennetteki Kilise hakkında bir bölüm eklendi ve Bakire Meryem hakkındaki şema, 8. bölüm olarak yer aldı.

3. bölüm hakkında, Babaların isteklerini yakından yansıtması amacıyla bölümün farklı parçaları üzerine 39 ayrı oylama yapılacaktı. Oylama, 21 Eylül ile 30 Eylül arasında, 9 oturum halinde gerçekleşti. Bir tanesi hariç, bütün formülasyonlar (diyakonluğun yeniden kurulması ve evli erkeklerin diyakon olabilmesi dahil pek çok konu) büyük çoğunlukla kabul edildi. Kabul edilmeyen tek şey, evli olmayan kalıcı diyakonların kutsanmalarının ardından evlenebilmeleriydi.

Piskoposlar üzerine Şema

Revize edilmiş piskoposlar üzerine şema, önceki oturumda tartışılan muhafazakâr şemadan oldukça farklıydı. Artık kolektifliği onaylayarak başlıyor ve genel terimlerle, Papa ile düzenli olarak toplanan bir piskoposlar topluluğu oluşturmayı öneriyordu. Aynı zamanda, benzer şekilde genel ifadelerle meclise bir reform önerisinde bulunuyordu.

Dini özgürlük ve Hristiyan olmayan dinler üzerine Şema

23 Eylül tarihinde, Konsil Babaları sonunda, başlangıçta ekümenizm üzerine bulunan ancak şu an ayrı şemalar haline gelen bu iki metin üzerine tartışma fırsatı bulmuşlardı.

Dini özgürlük

Dini özgürlük üzerine metin, herkesin dini özgürlüğe sahip olma hakkından bahsediyordu. Bu, devletten dini inanç ve pratik konusunda zorlama olmadan bir özgürlüktü. Bu beyana, muhtemelen kolektiflikten daha fazla karşı çıkıldığı çok iyi biliniyordu. Basitçe, Katolik Kilisesi'nin yüzyıllardır savunduğu pozisyona aykırıydı.

Kilise geleneğinin pozisyonu, Katoliklerin her yerde özgür olması, ancak Katolik olmayanların Katolik çoğunluklu ülkelerde özgür olmamalarıydı. 20. yüzyılın ortalarında, İspanya ve Latin Amerika ülkelerinde hâlâ Protestanlara karşı kısıtlama kanunları bulunuyordu. Protestanlar, dini özgürlüğe karşı böyle bir kısıtlamayı destekledikleri sürece, Katolik Kilisesi'nin ekümenizminin ciddiye alınamayacağını söylüyorlardı.

II. Vatikan öncesi Kilise'nin görüşü, Katolikliğin tek doğru din olduğu ve "yanlışın haklarının olmadığı" için diğer dinlerden hiçbirinin dini özgürlüğe sahip olamayacağıydı. Eğer bütün dinlere eşit davranılırsa, bu, hepsinin eşit değerde olduğunu ima etmek olurdu; bu pozisyon "dinsel tarafsızlık" olarak adlandırılıyordu. Eğer Konsil dinsel özgürlüğü savunuyorsa, bunu bütün dinlere eşit değer vermediğini ima ederek yapmalıydı. Konsile sunulan metin, dinsel özgürlüğü, kişinin kendi vicdanına itaat etme görevine dayandırarak savundu. Yani yasalar, kişiyi kendi vicdanına karşı hareket etmeye zorlamamalıydı.

Muhafazakarların dini özgürlüğe eleştirileri amansızdı. Başpiskopos Marcel Lefebvre, "Bu Kilise'nin önceki öğretilerini tersine çevirmeyi temsil ediyor... bu dinsel tarafsızlığı büyütüyor... bu modernizm... bu Katolik Kilisesi'nin mahvolmasına yol açacak," diyordu.

Dinsel özgürlüğün en büyük destekçileri, bunun zaten normal devlet anlayışı olduğu ülkelerden gelen piskoposlardı; özellikle İngilizce konuşan ülkelerden ve çoğu Batı Avrupa ülkesinden. Bu noktaya kadar Konsilde büyük bir rol oynamayan Amerikalı piskoposlar, dinsel özgürlüğü "kendi" davaları hâline getirdiler. Dinsel özgürlük aynı zamanda Kilise'ye zulmeden komünist rejimler altında yaşayan piskoposlar tarafından da savunuluyordu. Destekçilere göre, Kilise'nin çifte standardı savunulamazdı: Katolikler, başkalarına reddettikleri özgürlüğü isteyemezlerdi.

Karşı çıkanlardan dolayı, çoğu kişi bu bölümün üçte iki çoğunluğu alıp almayacağını merak ediyordu.

"Yahudiler ve Hristiyan olmayanlar üzerine"

Papa Ioannes, Kilise'nin antisemitizmin her türlüsüne karşı durmasını istiyordu. "Yahudiler üzerine" ilk ifade, ilk oturum için hazırlanmıştı. Ancak sonrasında politik sebeplerle bırakılmıştı. Arap Hristiyanlar, bunun Arap-Yahudi kargaşasında kendi hükümetlerinin Kilise'nin İsrail'i desteklediğini düşüneceklerini ve Hristiyanların bundan dolayı acı çekeceğini söylediler. Yahudiler üzerine yeni bir ifade, şimdi "Yahudiler ve Hristiyanlar olmayanlar üzerine" isimli daha geniş bir şema içerisinde sunuldu.

Amaç, antisemitizme karşı her türlü teolojik dayanağı, özellikle Yahudilerin İncil'i kabul etmeyi reddetmeleri ve İsa Mesih'i öldürmelerinden dolayı lanetlendiklerine dair yüzlerce yıllık iddiayı reddetmekti. Çoğu piskopos bunu destekledi. Dinsel özgürlükten dolayı Amerikalılar fazlasıyla destekçiydi. Ancak bazı muhafazakarlar geleneksel düşünceyi bırakmak konusunda istekli değildiler. Tartışma iki gün sürdü ve 30 Eylül tarihinde bölüm, daha fazla revize edilmek üzere Hristiyan Birliği Sekreterliği'ne gönderildi.

Papa'nın Araya Girmesi

Olayların normal ilerleyişi bir buçuk hafta sonra kesintiye uğradı (19 Ekim). Papa Paulus, açıkça muhafazakarların baskısı altında kalarak, Dinsel Özgürlük ve Hristiyan Olmayan Dinler üzerine metinlerin, Doktrinsel Komisyon üyesi muhafazakarları da içine alan bir ortak komisyon tarafından yeniden yazılacağını duyurdu. Papa büyük tepki aldı ve sonunda geri adım attı.

Vahiy Üzerine Şema

İlk oturumda reddedildikten sonra, Vahiy üzerine şema geri dönmedi. İkinci bir versiyonu 1963 yılında üretildi, ancak fazla yumuşak olduğu düşünüldü; üçüncü versiyonu Konsil Babalarına sunuldu.

Orijinal versiyon, Vahiy'in iki ayrı kaynağı olduğu – Kutsal Yazılar ve Gelenek – ve bazı doğruların yalnızca gelenekte bulunduğunu söylüyordu. Mevcut versiyon, Vahiy'in iki ayrı "kaynağı" olduğu fikrini reddediyordu. Yalnızca tek bir kaynak vardı ve bu kaynak Tanrı'nın kendisini göstermesiydi. Kutsal Yazılar ve Geleneğin "ayrılığı" üzerine odaklanmak yerine, birbirlerine olan yakın bağlılıklarına odaklanıyordu. Ancak en önemlisi, Geleneğin Kutsal Kitap içerisinde bulunmayan vahiysel doğrulara sahip olup olmadığıyla ilgili hiçbir şey söylemiyordu. Muhafazakârlar böyle bir açıklamanın yapılmasında ısrarcı oldular. Ancak reformcular, konunun kapanmaya hazır olmadığını düşünüyorlardı ve teologların daha fazla tartışması için açık bırakmak istiyorlardı.

Geleneğin, Kilise'nin yalnızca öğretilerinde değil, aynı zamanda litürjisinde ve insanların ruhsal deneyimlerinde de bulunduğunu söylüyordu. Muhafazakarlar, bunun fazla öznel olduğunu düşündüler. Şema, Geleneğin "ilerlediğini" söylüyordu. Muhafazakarlar bunu kabul etmezler. Şema, Kutsal Kitap'ın tamamen hatasız olup olmadığını açıkça belirtmiyordu. Muhafazakarlar, metnin bunu açıkça belirtmesi gerektiğinde ısrar ediyorlardı.

Bu itirazlara rağmen, şemanın kayda değer bir destek aldığı açıktı. Tartışmalar 6 Ekim'de bitti, metin daha fazla revize edilmek üzere doktrinsel komisyona gönderildi.

Yedi Yeni Şema

Şemalar, onlarla uğraşmanın üçüncü haftasında çoktan konsil sürecine doğru ilerliyorlardı. Konsil Babaları, henüz görmedikleri şemalara yöneldiler. Haftada yaklaşık bir tane olmak üzere, hızlı bir şekilde arka arkaya tanıtıldılar.

Laik Elçiler üzerine Şema

Laiklerin teolojisi, 4. bölümde Kilise belgelerinde kararlaştırılmıştı. Şimdi, Laik Elçiler üzerine hazırlanan bu beş bölümlük şema, söz konusu teolojinin pratikte uygulanmasını amaçlıyordu. 6 Ekim'de tanıtılan bu şema, laiklerin de Kilise'yi Müjde'ye uygun bir şekilde dönüştürme görevine sahip olduklarını belirtiyordu. Bu misyon, onların vaftizine ve Mesih'in asil rahipliğinin bir parçası olmalarına dayanıyordu. Laikler, bu misyonu ya kişisel hayatlarında Müjde'ye tanıklık ederek ya da Kilise organizasyonları ve hareketlerinde rol alarak yerine getiriyorlardı.

Bunların tamamı nispeten kabul edilebilirdi. Ancak insanları ayıran tek bir konu vardı: Geleneksel görüşe göre, dünya içindeki misyonlarını uygularken laiklerin her zaman ruhbanların kontrolü altında olmaları gerekiyordu. "Modern" görüş ise bunun her zaman böyle olmadığını savunuyordu. Bazı konuşmacılar, şemanın laiklerin rolünün ruhbanların otoritesi altında olduğunu yeterince açıklamadığını düşünürken, diğerleri ise bu konuya fazlasıyla vurgu yapıldığını savunuyordu.

Tartışma 13 Ekim tarihinde sona erdi. Şema, piskoposların yorumlarına uygun şekilde revize edilmeye gönderilmeden önce bir laik, piskoposlara şema hakkında konuşma yaptı. Bu kişi, Dünya Hristiyan İşçiler Federasyonu Başkanı Patrick Keegan’dı. Bu, bir laikin Konsil Babaları tarafından tartışılan bir şema ile ilgili fikirlerini ilk kez belirtmesiydi.

Rahiplerin Görevi ve Hayatı üzerine Şema

13 Ekim tarihinde tanıtılan bu şema, rahiplerin görevi üzerine yenilikçi bir vizyon sundu. Örneğin, rahiplerin laiklere davranışında "sadece çoban ve öğretmen olarak değil, aynı zamanda kardeşleriyle ilgilenen kardeşler" olmaları gerektiğini belirtiyordu. Şema, aynı zamanda bekâret yemininin önemini yineledi. Konsildeki konuşmacıların çoğu konunun etrafından dolanmayı tercih etti; ancak konsil salonunun dışında, ruhban bekâretinin geleceği hakkında yoğun tartışmalar vardı. Bazı konuşmacılar, Latin Amerika'daki rahip eksikliğinden ve İtalya ile Fransa’daki çağrıların azalmasından bahsettiler; ayrıca, bu durumu tersine çevirmek için neler yapılabileceğini sorguladılar.

Doğu Kiliseleri üzerine Şema

Doğu Kiliseleri, Katolikliğin Doğu Avrupa ve Ortadoğu’daki teolojik, kanonik ve litürjik geleneklerini temsil ediyordu. Antik Yunan Hristiyanlığından gelen Maruniler, Melkaniler, Kıptiler ve Ukraynalılar gibi dallara ayrılıyorlardı. Katolik Kilisesi’nin nihai nüfusunun çok küçük bir bölümünü oluşturuyor ve sık sık Latin geleneklerine maruz bırakılıyorlardı. Bu Kiliselerde karar alma süreci genellikle meclisseldi ve en önemlisi, bu Kiliselerin başında birer Patrik bulunuyordu.

15 Ekim’de Konsil’e sunulan şema, onların "Latinize" edilmesine engel olup kendi geleneklerini savunmalarını amaçlıyordu. Bazıları şemanın hâlâ "fazla Batıcı" olduğunu söylese de, Konsil Babaları tarafından genel olarak kabul edildi ve birkaç hafta sonraki son onaya hazır hâle gelebilmesi için yalnızca küçük revizyonlar yapıldı.

Kilise'nin Misyonerlik Aktivitesi üzerine Şema

6 Kasım tarihinde sunulan bu şema, Kilise'nin misyonerlik çalışmalarına yeni bir vizyon kazandırmayı amaçlıyordu. Roma’nın kontrolünü azaltarak yerel kültürlere daha fazla uyum sağlanmasını öngörüyordu. Ancak, fazla yüzeysel olduğu düşünüldü ve genişletilmek üzere komisyona geri gönderildi.

Dinsel Hayatta Yenilik üzerine Şema

Bu şema, dini tarikatların orijinal amaç ve ruhlarına sadık kalarak modern koşullara uyum sağlamasını amaçlıyordu. İki günlük bir tartışmanın ardından, fazla yüzeysel bulundu ve genişletilmek üzere geri gönderildi.

Rahiplik Atamaları üzerine Şema

12 Kasım tarihinde sunulan bu şema, eğitimde olan rahipler için yenilenmiş bir vizyon sunuyordu. Birkaç yenilikçi öneri getiriyordu: Rahiplik eğitiminin programı, Roma’nın önerisi gerekli olsa da, Roma yerine her ülkenin kendi piskoposu tarafından belirlenmeliydi. Ayrıca, Kutsal Yazılar üzerine çalışma, seminer eğitiminin temelini oluşturmalıydı. Bazı muhafazakârlar, şemanın müfredatın merkezinde Thomas Aquinas’ın teolojisinin bulunduğunu yeterince vurgulamadığından şikâyetçiydi. Ancak piskoposların görüşü çoğunlukla olumluydu.

Hristiyan Eğitimi üzerine Şema

17 Kasım tarihinde tanıtılan bu şema, oturum bitmeden dört gün önce sunulmuştu ve Kilise’nin Katolik eğitimi hakkındaki görüşlerini büyük ölçüde tekrarlıyordu. Üçüncü Oturum’un son haftasında gündeme gelen bu şema, o hafta yaşanan çalkantılı olayların içinde kaldı. Bu nedenle piskoposlar, süreci hızlandırmak için alelacele bir ön onay verdiler.

Kilise'nin Modern Dünyadaki Yeri üzerine Şema

20 Ekim tarihinde Konsil Babalarına büyük doktrinsel şemalar sunuldu. Uzun bir hazırlık süreci gerektirdiği için bu zamana kadar tamamlanamamıştı. Modern dünyadaki sorunlar ve Kilise’nin bu sorunların çözümünde rol alma isteğini tartışan bir "sosyal" şema fikri, Birinci ve İkinci periyot arasındaki dönemde ortaya çıktı ve Konsil Babaları için hazır hâle gelene kadar birçok değişim geçirdi. Önceki Konsillerin hiçbiri böyle bir projeye kalkışmamıştı. Kilise’nin içsel meseleleriyle ilgilenmek yerine, bu şema ekonomik ve sosyal adalet gibi çağdaş sosyal konuların yanı sıra savaş ve barışla ilgili sorunları ele alıyordu.

Şema, Kilise’nin – ve bireysel olarak Hristiyanların – sosyal meselelere katılımının teolojik temelini ortaya koyan, daha teorik nitelikte dört kısa bölümden ve pratik konuları ele alan beş ekten oluşuyordu.

Tanıtım

1. Bölüm: İnsanın çağrısı üzerine
2. Bölüm: Kilise'nin Tanrı ve insana olan hizmeti üzerine
3. Bölüm: Hristiyanların yaşadıkları Dünyada nasıl davranmaları gerektiği üzerine
4. Bölüm: Günümüz Dünyasında Hristiyanları bazı özel sorumlulukları üzerine

Sonuç

1. Ek: Toplumda kişi üzerine
2. Ek: Evlilik ve aile üzerine
3. Ek: Kültürün teşviki üzerine
4. Ek: Ekonomik ve sosyal sorunlar üzerine
5. Ek: İnsani dayanışma ve barış üzerine

Belgelerin içerisinde bazı temalar bulunabiliyor. Örneğin, kişinin haysiyeti; bütün ırk, etnik, dinî veya sosyoekonomik grupların dayanışma içinde olma ihtiyacı; ve bütün insanların daha adil bir dünya için çalışma yükümlülüğü vb. Şema, Kilise'yi sorunlu bir dünyadaki bir umut ışığı ve iyi niyetli bütün insanlar için bir yardımcı olarak sunuyordu. Kilise'nin dünyaya sunacak spesifik bir mesajı —yani Müjde— olsa da, "hizmetkâr" rolünü oynamak istiyordu ve modern dünya ile çözüm arama "diyaloğu" için hazırdı. Hatta, dünyanın Kilise'ye, onun kendisi olabilmesi için yardım edebileceğini de kabul etti.

Konuşmacıların çoğu şemaya olumlu yaklaştı. Bazıları prensipte kötü bir fikir olduğunu düşünse de, geliştirilmesi için önerilerde bulundular. Muhafazakârlar, Kilise’nin insani işlerle ilgilenmek yerine doğaüstü misyonu üzerine odaklanması gerektiğini ve şemanın Marksizmi açıkça kınaması gerektiğini savunuyorlardı. Reformcular ise şemanın, kadınların toplum içindeki konumunu desteklemesi, ayrıca ırkçılık ve nükleer savaşa karşı güçlü kınamalar içermesi gerektiğini öne sürüyorlardı.

Savaş tartışmasındaki en ilginç sorun bunun reformcu piskoposlar ile teologlar arasında bir ayrılık çıkarmasıydı. Fransızlar belgeyi çok sevdiler, son dönem Fransız teolojisinin tipik kaygılarını yansıtıyordu. Almanlar bunun fazla optimist olduğunu ve dünyanın günahkarlığını yeterince hesaba katmadığını düşünüyorlardı. Congar ve Daniélou ilk görüşü, Rahner ve Ratzinger ise ikinci görüşü destekliyordu.

Evlilik ve aile üzerine yapılan ek tartışmalar bazı muhafazakârları oldukça kızdırdı:

• Metin, evliliğin iki geleneksel sonucunun (çoğalmak ve eşler arasındaki karşılıklı aşk) eşit öneme sahip olduğunu belirtiyordu. Ancak uzun süredir devam eden görüşe göre, çoğalma "ana amaç" olarak kabul ediliyordu.
• Metin, çiftlerin kaç çocuk yapacaklarını seçme sorumluluğuna sahip olduklarını ifade ediyordu.
• Metin, başlangıçta papaların doğum kontrolüne yönelik kınamalarını destekleyen herhangi bir ifadeye yer vermiyordu.

Doğum kontrolü, o günün en önemli konusuydu. 1963 yılında Papa Ioannes, konuyu araştırmak amacıyla bir papalık komisyonu kurmuştu. Konsilin, konu üzerinde tartışmaktan kaçınması ve papalık komisyonunun raporlarını beklemesi gerektiği yönünde genel bir anlayış mevcuttu. Ancak bunu söylemek, uygulamaktan daha kolaydı. Bazı Konsil Babaları, Kilise’nin doğum kontrolü yasağı konusunu yeniden ele alma zamanının geldiğini düşünüyorlardı.

Tartışmadan iki buçuk hafta sonra, şema revize edilmek üzere onu hazırlayan ortak komisyona gönderildi.

"Kara Hafta"

Üçüncü oturumun son haftasının başında, Kilise ve Ekümenizm üzerine hazırlanan şemalar son onayı almaya hazırdı ve Dini Özgürlük üzerine olan da tamamlanmak üzereydi. Ancak Konsil Babaları, tüm konsilin en dramatik ve rahatsız edici haftasını deneyimlemek üzereydi. Reformcular, bu haftayı "Kara Hafta" olarak adlandırdılar.

Bu üç şema, inatçı bir grup muhafazakâr tarafından hâlâ yoğun şekilde eleştiriliyordu. Son onayı engelleyecek kadar oya sahip olmadıkları için yapabilecekleri tek şey, Papa Paulus’u bu şemaların mevcut hâliyle benimsenmemesi yönünde etkilemeye çalışmaktı. Papa üzerindeki baskı amansızdı ve sonunda pes etti.

Dini Özgürlük

Piskoposların oy birliğiyle kabul ettiği Dini Özgürlük üzerine şema, bu oturumun başlarındaki tartışmalardan beri fark edilir şekilde değiştirilmişti. Muhafazakârlar ise şimdi prosedürel bir noktaya dikkat çekiyorlardı: Metin, daha önce tartıştıklarından önemli ölçüde farklıydı ve Konsil Yönetmelikleri, basitçe oylama yapmak yerine bu değiştirilmiş metin üzerine yeni bir tartışma açılmasını gerektiriyordu. Papa, her iki taraftan da baskıya maruz kaldı. Reformcular, oylamanın yapılması gerektiğini savunurken, muhafazakârlar önce tartışma açılması gerektiğini öne sürüyordu. Sonuç olarak, Papa muhafazakârların tarafını tuttu ve Konsil Babalarına, Dini Özgürlük üzerine şemanın Dördüncü Oturuma kadar ertelendiği bildirildi. Çoğu Konsil Babası buna sinirlense de, geçmişe bakınca bu karar şimdi mantıklı görünüyor.

Ekümenizm

Her bir bölümüne verilen oylara bakıldığında, Ekümenizm üzerine olan şemanın fazlasıyla desteklendiği görülüyor. Ancak bazı muhafazakârlar, Papa’yı bazı kelimelerin tehlikeli olduğuna ikna ettiler. 19 Kasım tarihinde, oturumun bitmesinden iki gün önce, Papa Paulus, Konsil Babalarına şemayı yayınlamayı kabul etmeden önce 19 değişiklik yapılmasını istedi. Değişiklikler, şemanın özünde çok küçük değişikliklerdi ve çoğu insan tarafından önemsiz görüldü. Bazıları ise Protestan izleyicileri gücendirmişti. Mesela, Protestanlığın olumlu yönlerini listeleyen bir bölümde, Protestanların Mesih’i kutsal yazılarda “bulduğunu” söyleyen ifade, artık “aradıklarını” şeklinde değiştirilmişti. Bu ültimatomla karşı karşıya kalan Konsil Babaları, değişiklikleri kabul etti ve şema üzerine yapılan son oylama 2054’e karşı 64 oyla kabul edildi.

Kilise

Papa Paulus'un en önemli değişikliği, Kilise üzerine olan şemanın meclisellikten bahseden üçüncü bölümündeydi. Muhafazakârlar, bunun Papa'nın yetkilerini aşağıladığını söylüyorlardı ve Papa Paulus bu konuda ikna olmuştu. Sonuç olarak, şemaya bir Nota explicativa praevia (“Ön Açıklayıcı Not”) eklenmesinde ısrarcı oldu. Bu notta, mecliselliğin Kilise'nin Papa'nın üstünlüğü yönündeki geleneksel öğretisini yok etmediği yazacaktı. Muhafazakârlar, bu not sayesinde mecliselliğin bütün yetkilerinden arındırılacağından memnundu; reformcular ise konsilden sonra mecliselliğin anlaşılma biçimine hiçbir etkisi olmayacağını düşünüyorlardı. Ancak notun iki ani sonucu oldu: Bu son anda gelen tek taraflı ekleme, reformcular arasında kızgınlık yarattı ve onların Papa ile olan ilişkisini zedeledi; fakat aynı zamanda şemayı kabul etmek istemeyenleri ikna etti. Şema üzerine son oylama, 19 Kasım tarihinde yapıldı ve 2134’e karşı 10 oyla kabul edildi.

Vatikan websitesinde ana metin ve son notlar arasında bu açıklayıcı not bulunabilir.

Üçüncü oturumun bitişi

21 Kasım Cumartesi günü, üçüncü oturumun bitiş günüydü. Üç şema artık resmî Konsil belgeleri olmuştu. Bunlar Lumen Gentium (Kilise Üzerine Dogmatik Anayasa), Unitatis Redintegratio (Ekümenizm) ve Orientalium Ecclesiarum (Doğu Kiliseleri) idi.

Kapanış seremonisi sırasında Papa Paulus, üçüncü oturumun sonuçlarından memnun olduğuna dair uzun bir konuşma yaptı. Konuşmanın yarısında Bakire Meryem hakkında konuşmaya başladı ve ikinci yarısının tamamını bu konuya ayırdı. Meryem'e yeni bir unvan, “Kilise'nin Annesi” unvanını verdiğini duyurdu. Bu durum pek çok kişiyi memnuniyetsiz bıraktı: Başlık geleneksel değildi, bu ekümenizme karşı bir engel olarak görülüyordu, ayrıca Meryem’i Kilise'nin “içerisinde” değil, “üzerine” koyuyor gibiydi. Bu hamle, Papa’nın Konsil Babaları ile arasındaki ilişkileri yıpratan bir haftalık girişimlerinin sonu oldu. Çok stresli bir haftanın ardından, herkes eve gitmeye hazırdı.

Üçüncü ve dördüncü periyodlar arasındaki aralık

Katılımcı Kardinallere verilen “Konsil Yüzüğü”

Hindistan'a yolculuk

1964 Aralık ayının başlarında, Papa Paulus Hindistan’ın Bombay şehrine (bugünkü Mumbai) yapılacak bir Uluslararası Efkaristiya Kongresi’ne katılmak üzere yola çıktı. Hristiyan olmayan bir üçüncü dünya ülkesini ziyaret ederek, Konsil’de tartışılan iki konuyu—Kilise’nin Hristiyan olmayan dinlere ve modern dünyanın sorunlarına açıklığını—göstermek istiyordu.

İlk litürjik değişiklikler

Önceki Eylül ayında, Litürji Anayasası’nın uygulanması için Consilium, ayinin kutlanmasıyla ilgili ilk değişiklikleri yayımladı ve bu değişiklikler 7 Mart 1965 tarihinde yürürlüğe girdi. O gün, dünyanın her yanındaki Katolikler, ilk defa kısmen kendi dillerinde ve “halka dönük” ayine tanık oldular. Bu değişikliklere olan desteğini göstermek için Papa Paulus, ayini her pazar Roma’da farklı bir kilisede, yeni kurallara uygun şekilde kutlamaya başladı.

Şemalar üzerine devam eden revizyon

Üçüncü oturumun sonunda, 11 şema tamamlanmayı bekliyordu ve oturumlar arasındaki aralıkta komisyonlar, şemalara son şeklini vermek için çalışıyorlardı. En çok tartışılan şemalar; Vahiy, Dini Özgürlük, Hristiyan Olmayan Dinler ve Modern Dünyada Kilise üzerine olanlardı. Kardinal Ritter, yönetim ofisinde Papa ile iletişim kurma konusunda daha ilerici çoğunluktan daha gayretli olan “çok küçük bir azınlığın geciktirme taktikleri nedeniyle oyalandık” gözleminde bulundu.

Dördüncü periyod: 14 Eylül – 8 Aralık 1965

Konsilin son dönemi 14 Eylül 1965 tarihinde açıldı. Hâlâ konsilsel ilerlemeye dahil olan 11 şema bulunuyordu. Şema sayısına bakıldığında, oturumun 12 hafta sürmesi bekleniyordu ve bu, diğer oturumlara kıyasla 2 hafta daha uzundu.

Açılış

Papa Paulus uzun bir açılış konuşması yaptı, Konsili Kilise'nin hayatındaki büyük olaylardan biri olarak yüceltti ve Kilise'nin dünyanın kaderiyle ilgili endişesine destek verdiğini gösterdi.

Sonrasında iki önemli açıklama yaptı. Birincisi, kendisiyle düzenli olarak görüşecek ve tüm Kilise için kolektif sorumluluklarını yerine getirecek bir piskoposlar kurulu oluşturdu; bu karar büyük memnuniyetle karşılandı. İkincisi, Kilise'nin "adalet, kardeşçe sevgi ve tüm insanlık arasında barış"ı teşvik etmeye olan ilgisini vurgulamak için Birleşmiş Milletler'de bir konuşma yapmak üzere New York'a gideceğini duyurdu. Bu açıklama daha büyük bir memnuniyetle karşılandı. Bu iki gelişme, uzun ve zor olması beklenen dördüncü oturumla ilgili Konsil Babalarının moralini yükseltti.

Hemen ertesi gün Papa, Piskoposlar Sinodu'nu oluşturan motu proprio olan Apostolica sollicitudo'yu yayınladı. Sinod'un tamamen Papa'nın yetkisi altında bir danışma organı olacağı netleşince coşku azaldı. Piskoposlar Sinodu'nun bir gün Curia üzerinde güç kullanabileceğini düşünenler hayal kırıklığına uğradı. Bazıları bu ani duyurunun, konsilin daha güçlü bir piskoposluk organı lehine yapacağı herhangi bir oylamanın önünü kesmek için yapılmış bir hamle olduğuna inanıyordu.

Şemalar: Dini Özgürlük, Vahiy

Dini Özgürlük

Önceki oturumun sonunda yapılan bir usul manevrası, şemaya ilişkin tartışmayı uzatmayı başarmış olsa da, yeni hiçbir şey söylenmiyordu. Aynı argümanlar, aynı kişiler tarafından, aynı kişilere karşı kullanılıyordu. Üç gün süren tekrarlanan tartışmanın ardından, şemaların prensipte kabul edilebilir olup olmadığına dair oylama 21 Eylül tarihinde gerçekleşti. 1997 kişi kabul etti, 224 kişi ise reddetti. Konsil Babalarının %10'u karşı çıkıyordu, ancak bu, korkulandan çok daha azdı.

Vahiy

Vahiy şeması konsil salonuna geri döndü; önceki oturuma göre biraz değiştirilmişti. Hâlâ muhafazakârların istediği doğrultuda değildi ve gelenek, Kutsal Yazılar’da yer almayan doğrular içeriyordu. Bunun yerine, daha uzlaşmacı bir pozisyondaydı. "Katolik doktrinin tamamı yalnızca Kutsal Yazılar ile kanıtlanamaz," diyordu. Bu, muhafazakârlar için yeterli değildi. Ancak tartışma süresi sona ermişti ve şema oylama için yeniden konsil salonuna döndü. 22 Eylül’de tamamlanan birden fazla oylama yapıldı. Şema kolayca kabul edildi, ancak 1498 değişiklik önerildi. Bu nedenle, şema Doktrinsel Komisyona gönderildi.

Muhafazakârlar, konsil salonunda kazanamayacaklarını fark edince Papa’ya gittiler. İki gün sonra, Doktrinsel Komisyon Başkanı Kardinal Ottaviani, Papa Paulus’tan, şemanın geleneğin bir "vahiy kaynağı" olduğunu ifade edecek şekilde olması gerektiğini belirten bir mektup aldı. Bu, komisyon içinde ayrılığa sebep oldu; çünkü bazıları bu görüşe tamamen karşıydı, ancak diğerleri Papa’ya karşı durmak istemiyorlardı. Günler süren tartışmaların ardından, komisyon sonunda şu ifadeye karar kıldı: "Kilise, vahyedilmiş tüm gerçeklere ilişkin kesinliğini yalnızca Kutsal Yazılardan almaz." Bu, Papa’yı memnun etmiş görünüyordu. Komisyon, Konsil Babaları tarafından talep edilen tüm değişiklikleri yaptıktan sonra, oturumun sonunda son oylama yapılmak üzere şema geri dönecekti.

Modern Dünya'da Kilise üzerine Şema

21 Eylül tarihinde Konsil Babaları, "Modern Dünyada Kilise" üzerine hazırlanan şema ile ilgili tartışmalara başladılar. Önceki oturumda sunulan ilk metin üzerinde birçok değişiklik yapılmıştı, ancak bunlar genellikle sadece detaylara yönelikti. Önceki versiyonda yer alan beş ek, bağımsız bölümlere dönüştürüldü ve böylece şema artık iki ana bölümden oluşuyordu. Bunlardan birincisi daha teorik olup, insanın çağrısı ve Kilise'nin insanlığın iyiliği için hizmet etme rolü üzerine dört bölümden oluşuyordu. İkinci bölüm ise daha pratik konulara odaklanıyor ve evlilik, kültür, sosyal adalet, savaş ve barış gibi konular üzerine tartışmalar içeren beş bölümden meydana geliyordu.

Şema önemli bir belgeydi ve konsil tarihinde eşsizdi. Kilise’nin kendisini tüm insanlıkla işbirliği ve diyalog ortağı olarak gördüğü söyleniyordu. İnsanlık ailesinin tüm üyeleri, daha insancıl bir dünya için birlikte çalışmalıydı. Hristiyanlar için, "Gerçek anlamda insana dair hiçbir şey kalplerinde yankı bulmadan geçip gitmez." Metin, Kilise’nin laik dünyadan öğrenebileceği şeyler olduğunu ifade edecek kadar ileri gidiyordu. Bu, Kilise bildirilerinin tipik bir özelliği olan dünya hatalarının kınanmasından çok farklıydı.

Şemayla ilgili ortaya çıkan problemlerden biri, Almanların şemayı fazla iyimser bulmasıydı. Fransız ve Alman piskoposlar ortak bir anlayışa ulaşmaya çalıştılar. Sonunda, Alman piskoposlar isteksiz bir şekilde bu şemayı, hiç yoktan iyi olarak kabul ettiler.

Muhafazakârlar, şemaya karşı çıktılar ve Kilise’nin doğaüstü misyonunun unutulduğunu savundular. Bazı Konsil Babaları, bunun bir anayasa olmaya layık olup olmadığını ya da dünya için bir mektup veya mesaj olarak mı kalması gerektiğini tartıştılar. Ancak üç gün süren görüşmelerin ardından Babalar, onu prensipte kabul etme yönünde oy kullandılar ve tüm bölümlerini incelemeye başladılar.

Şemanın teorik kısmı genel olarak olumlu karşılandı. Ancak bazı piskoposlar özellikle komünizmin açıkça lanetlenmesini talep etti. Uzlaşma olarak şema, geçmiş papaların lanetlemelerini tekrarladı, ancak kendine özgü bir kınama getirmedi.

Evlilik ve aile ile ilgili bölüm hâlâ çoğalmanın evliliğin temel amacı olduğunu belirtmiyordu. Çoğu piskopos, Melkani Başpiskoposu’nun, Kilise’nin terk edilen eşlerin yeniden evlenmesini sağlayacak bir çözüm bulması gerektiğini söylediğinde şaşkınlık yaşadı.

Çoğu piskopos, kültürle ilgili bölümü olumlu değerlendirdi. Başpiskopos Turinli Pellegrino tarafından yapılan dikkat çekici bir konuşmada, Kilise içinde araştırma özgürlüğünün artırılması ve Kilise otoritelerinin daha az cezalandırıcı bir tutum sergilemesi gerektiği vurgulandı.

Sosyal ve ekonomik konulara odaklanan bir sonraki bölüm, papa genelgelerinde ele alınan konuları kapsıyor ve Kilise’nin Sosyal Doktrini olarak bilinen ilkelerden bahsediyordu. Bazı Konsil Babaları, böyle bir bölümün gerekliliğini sorguladı; çünkü papalık genelgelerinin zaten söylenmesi gereken her şeyi ifade ettiğini düşündüler. Ancak çoğu Baba, bu bölümü olumlu karşıladı.

Son bölüm savaş ve barış hakkındaydı. Ana konu, nükleer silahlara erişimin adil ve adaletsiz savaş arasındaki geleneksel ayrımı ortadan kaldırıp kaldırmadığıydı. Çoğu konuşmacı bu görüşü paylaşıyordu; nükleer silah kullanılan hiçbir savaş adil olamazdı. Bununla ilgili bir başka tartışma ise nükleer silah bulundurmanın meşru olup olmadığıydı. Çoğu kişi, caydırıcı amaçla bulundurmanın meşru olduğunu, ancak kullanmanın meşru olmadığını düşündü. Bazı Amerikalı piskoposlar, ülkelerinin nükleer silah bulundurmasını savunmak amacıyla Konsil Babalarının şemanın nükleer silahlarla ilgili tutumuna karşı oy vermeleri için bir kampanya düzenlediler; ancak bu girişim başarısız oldu.

Tartışma, 13 günün ardından 8 Ekim tarihinde sona erdi. Şema, revize edilmek üzere geldiği komisyona gönderildi. 400 sayfalık değişiklik önerisi vardı ve asıl soru, komisyonun bunları eleyip oturum bitmeden şemayı kabul edilebilir bir hâle getirip getiremeyeceğiydi.

Birleşmiş Milletler'de Papa Paulus

Modern Dünyadaki Kilise üzerine tartışma sırasında, Konsil Babaları dikkatlerini Kuzey Amerika’ya çevirdi; çünkü 4 Ekim’de Papa Paulus, Birleşmiş Milletler’de bir konuşma yapmak üzere New York’a gitmişti. Bu, bir Papa’nın Batı Yarımküre’yi ilk kez ziyaret edişiydi. Yolculuk, dünya çapında büyük ilgi uyandırmıştı. BM'deki—Fransızca—konuşmasında üç noktaya değinmişti:

• Katolik Kilisesi’nin BM’ye ve milletler arasındaki barışçıl anlaşmaların aracı olma rolüne desteğini, kuruluşunun 20. yıldönümünde vurgulamak istiyordu.
• İnsan haklarının ve tüm insanların haysiyetinin önemini ilan etti ve özellikle dini özgürlüğe dikkat çekti (bu, Roma’da dini özgürlük üzerine şemayı engellemeye çalışanlara yönelik bir mesajdı).
• Dünya barışının gerekliliği ve savaşların korkunçluğu hakkında konuştu. Konuşmadaki en etkileyici bölüm, "Artık savaş yok! Tekrar savaş olmasın!" şeklindeki sözleriydi.

Şemalar: Misyonlar, Eğitim, Hristiyan olmayan dinler, Rahipler

Kilise'nin misyonerlik aktivitesi

8 Ekim tarihinde Konsil Babaları, misyon üzerine son oturumdan sonra tamamen baştan yazılmış şema üzerinde tartışmaya başladılar. Bu şema, kolonyalizm sonrası dönemde yerel kültürlerle uyum sağlamanın öneminden bahsediyordu. Temel soru şuydu: Batılı olmadan nasıl Katolik olunur? Bazı Afrikalı piskoposlar, Roma gözetiminden daha fazla bağımsızlık istiyorlardı. Şema çok iyi karşılandı ve tartışma sadece üç buçuk gün sürdü.

Hristiyan eğitimi

İki gün boyunca (13-14 Ekim) Konsil Babaları, Hristiyan eğitimi üzerine olan şemayı tartıştı. Yeni olan çok az şey söylüyordu. Kilise otoriteleri tarafından yayımlanan çoğu belge gibi, bu da Katolik okullarının önemine vurgu yapıyordu. Katolik okulların durumu ülkeden ülkeye değişiyordu; bazıları devlet destekliydi, bazıları değildi. Dolayısıyla hepsini yansıtan bir şey söyleyebilmek zordu. Çoğu piskopos, şemanın yeniden yazılmasını istiyordu, ancak yeni bir metin için zaman olmadığını öğrendiler. İki günlük tartışmanın ardından şema, fazla heyecan yaratmadan kabul edildi. Çağdaşlaştırma (aggiornamento) eksikliğinden dolayı memnuniyetsizliklerini belirtmek için piskoposların %10’u ret oyu verdi. Bu, iletişimin modern yollarıyla ilgili belgeyle birlikte, İkinci Vatikan Konsili'nin başarısızlık olarak görülen iki belgesinden biridir. Son dakikada bile metinle ilgili memnuniyetsizlik yaygındı.

Hristiyan olmayan dinler

Bu şemaya karşı olunmasının sebebi, başlangıçta "Yahudiler" ile ilgiliydi. Genelde teolojik olarak muhafazakâr olanlarla, hükümetlerinden baskı görmelerine sebep olacağını düşünen Arap piskoposlardı. Hristiyan Birliği Sekreterliği, Arap piskoposları kazanmak istedi ve 3. ile 4. oturumlar arasındaki aralıkta metin üzerinde pek çok değişiklik yaparak bunu başardı. Ayrıca, Ortadoğu’nun Müslüman çoğunluklu ülkelerine de şemanın sadece Yahudilerle ilgili olmadığını, İslam hakkında da olumlu şeyler söylediğini göstererek diplomatik bir savunma yapıldı.

Revize edilmiş şema hakkında farklı oylamalar 14 ve 15 Ekim tarihleri arasında yapıldı. Son oylamada 1763 kişi kabul, 250 kişi ret oyu verdi. Bu, önceki yıl hayal bile edilemeyecek kadar iyi bir sonuçtu.

Rahiplerin hayatı ve hizmeti

Şemaların sonuncusu, Konsil Babalarının önüne 14 Ekim tarihinde geldi.

Tartışmada, rahiplerin rolüyle ilgili iki konsept ele alınıyordu. Daha geleneksel olanı, rahibin özel güçleri olan sakramental görevli olmasıydı. Bunlar özellikle ayinde ekmek ve şarabı kutsamak ve tövbekârların günahlarını affetmekti. Bu anlayış aynı zamanda otoriteyle de ilgiliydi: Rahip, laikler üzerinde otoriteye sahipti; tıpkı piskoposun rahipler üzerinde otoriteye sahip olması gibi. Bu şemada sunulan daha yeni anlayış ise rahibin, Kilisesi’ne ve topluma liderliği aracılığıyla hizmet ettiğiydi. Bu görüşte rahip ile hizmet ettikleri arasındaki ilişki, bir arkadaşlığa daha yakındır ("iyi çoban") ve aynısı rahip ile piskoposlar için de geçerlidir.

İlk anlayışta "rahip" kelimesi, kutsanmış görevli tarafından uygulanan daha kültik bir görevi açıklar. İkinci anlayışta ise tercih edilen terim "presbiter"dir. Bu terim, erken Kilise'de kullanılmıştır; çünkü "rahip" kelimesinin verdiğinden daha sakramental bir anlam taşır. Presbiter, Mesih'in üçlü görevini paylaşır: Bir peygamberdir (Tanrı Sözü'nü vaaz eder), rahiptir (sakramentlerle görevlidir) ve kraldır (topluluğun lideridir). Geleneksel anlayıştaki gibi ana görevi ve amacı ayin kutlayıp itiraf dinlemek olmak yerine, Müjde’yi herkese yaymaktır.

Şemada bahsedilmeyen asıl soru, Latin Kiliselerindeki rahiplerin bekâret yemini etme zorunluluğuydu. 11 Ekim tarihinde, şemanın tartışılmasından iki gün önce, bekâret konusunu konsil takviminden çıkaracağını duyurarak tartışmayı engelledi. Bu konuda konuşmak isteyen piskoposlar, yorumlarını ona yazarak bildirebilirlerdi. Papa’nın bu konuyu özel bir komiteye havale etmesi bekleniyordu. Ancak böyle bir komite kurulmadı ve 1967 yılında Papa Paulus, Sacerdotalis Caelibatus isimli, Latin rahiplerinin bekâr kalmasıyla ilgili bir belge yayınladı.

Şema, 16 Ekim tarihinde prensipte onaylandı ve değişiklikler üzerine daha fazla oylama yapıldı. 12 Kasım tarihinde son oylama gerçekleştirildi.

Hızda bir değişiklik

16 Ekim Cumartesi tarihinde oturumun beşinci haftasının sonu gelmişti. Beş şema son onay almıştı ve kalanların hepsi prensipte kabul edilmişti. İşler beklenenden hızlı ilerliyordu. Babalar ise Konsil yorgunluğu yaşıyordu. Oturumun altıncı haftası (17 - 24 Ekim) konsilsel işe tatil ilan edildi ve herkes dinlenebildi. Babalar 25 Ekim'de geri döndüklerinde tartışmalar bitmişti: Kalan bütün şemalar prensipte kabul edilmişti. Genel Topluluklara kalan tek iş, şemalar kendi komisyonlarına dönerken değişiklikler üzerine oylama yapmaktı.

28 Ekim tarihinde halka açık bir oturum yapıldı, İkinci Vatikan’ın resmî belgeleri olarak beş şema onaylandı. Bunlar Perfectae Caritatis (Kusursuz Sevgi), Gravissimum Educationis (Eğitimin Büyük Önemi), Christus Dominus (Rab Mesih), Optatam Totius (Tüm Kilisenin Eğitimi) ve Nostra Aetate (Çağımızda) idi.

Takip eden haftada (31 Ekim – 7 Kasım) bir Genel Toplantı yapılmadı çünkü önerilen değişiklikleri yazmakta ve şemaları revize edip Konsil Babalarına göndermekte tahmin edilenden daha yavaştılar. Dolayısıyla Dördüncü Oturum’un sekizinci haftası özel olarak komisyon işlerine adandı.

Son şemalar üzerine oylama

Konsil Babaları, bir haftalık aradan sonra kalan altı şema üzerine üç buçuk hafta boyunca durmadan oy verdiler. Her biri için önce öneriler, sonra bölümler ve son olarak bütün şemalar üzerine birkaç oylama yapıldı. Bu haftalar içerisinde kalan altı şema da son onayını aldı.

Son dakika hamleleri bazen muhaliflere karşı zafer kazanılmasını sağlıyor, bazen sağlamıyordu. Dini özgürlük üzerine Papa, Hristiyan Birliği Sekreterliğinden muhaliflerin isteklerini de dinlemesini istedi. Böylece son oy neredeyse tamamen oy birliğiyle sonuçlanabilirdi. Sekreterlik bazı değişiklikler yaptı, ancak muhalifler bundan etkilenmedi ve Babaların %11’i şemaya karşı oy kullandı. Gelenek konusunda, Vahiy üzerine olan şemada muhafazakârlar, uzlaşma formülünden daha iyisini yapamayacaklarını fark ettiler. Bu formül şöyleydi: “Kilise, vahyedilmiş tüm gerçeklere ilişkin kesinliğini yalnızca Kutsal Yazılardan almaz.” Sonuç olarak, çoğu şemayı kabul etmeyi seçti. Şemanın son onay oylamasında sadece 27 olumsuz oy vardı. Laik elçiler üzerine olan şema için Papa, şemadan sorumlu komisyonlara 12 değişiklik isteği gönderdi. Bunlar basitçe ifade meseleleriydi. Komisyonlar bazılarını kabul etti, bazılarını bıraktı ve şema sadece iki olumsuz oyla kabul edildi.

Modern Dünya’da Kilise üzerine olan şema, doğum kontrolü üzerine bir şey söylemekten kaçınıyordu (çünkü papalık komisyonu bu konu üzerine çalışıyordu). Bazı muhafazakârlar, bu konuya müdahil olması için Papa’yı lobilemeye başladılar. 24 Kasım tarihinde Kardinal Ottaviani, Papa VI. Paulus’tan şemanın doğum kontrolünü lanetlemesini isteyen bir mektup aldı. Doktrinsel Komisyon, şemaya önceki papaların doğum kontrolüne karşı olmalarıyla ilgili alıntılar ekledi; ancak şemanın kendine ait bir lanetlemesi yoktu. Papa bu çözümden memnundu. Son onaya gelindiğinde, muhalefet hâlâ sağlam duruyordu: Konsil Babalarının %11’i şemayı reddetti.

Tüm bu oylamaların ortasında, 18 Kasım’da halka açık bir oturum daha yapıldı ve kalan şemalardan ikisi İlahi Vahiy Üzerine Dogmatik Anayasa Dei Verbum ve Laikliğin Havariliği Üzerine Kararname Apostolicam Actuositatem oldu.

Endüljanslar

Bazı piskoposların konsilde tartışmak istediği konulardan biri de endüljanslardı, ancak bu konu hiçbir zaman konsil takvimine giremedi. 1963 yılının yazında Papa olarak seçilmesinden bir ay sonra Papa VI. Paulus, konuyu çalışması için bir komisyon kurdu. Komisyon, endüljans uygulamasıyla ilgili hafif modernleşme içeren bir rapor üretti ama hiçbir önemli değişiklik yapılmadı.

Dördüncü oturumun iş yükü beklenenden daha az olduğu kesinleşince Papa, mevcut zamanın bir kısmını ulusal piskopos gruplarına rapor hakkındaki düşüncelerini sormak için kullanmaya karar verdi. On bir ulusal grup konsil salonunda sesli cevaplar verdi ve diğer 12'si yazılı cevap veriyordu. İtalyan ve İspanyol piskoposların görüşü olumluydu, ancak çoğu fazlasıyla eleştiriciydi. Endüljansların teolojik temeline dair şüpheleri vardı ve sisteme tam bir reform istiyorlardı; hatta bazıları, tamamen kaldırılmalarını talep ediyordu. Patrik IV. Maximos, ilk bin yıldan endüljanslara dair bir kanıt olmadığı yönünde ısrar etti. Sunumlar iki gün sonra kısa kesildi. İki yıl sonra Papa Paulus, endüljans sistemi üzerine küçük reformlar getirdi; ancak sistemin önemi konusunda ısrarcıydı.

Son Günler

4 Aralık'ta Papa Paulus, Surdışı St. Paul Bazilikası'nda, yüzlerce Katolik olmayan izleyicinin bulunduğu ekümenik bir dua servisine katılmıştı. Bu, bir Papa’nın Katolik olmayanlarla açık bir şekilde yaptığı ilk duaydı; birkaç yıl öncesi için düşünülemez bir şeydi.

6 Aralık tarihinde, Aziz Petrus’ta konsile katılan herkese bir teşekkür konuşması yapıldı. Her Konsil Babası, bu tarihî olay için hatıra olarak bir altın yüzük aldı. Papa, 8 Aralık ile 1966 Pentekostu arasını, bütün Katoliklerin konsil kararları üzerine çalışma yapmaları, bunları kabul etmeleri ve ruhsal yenilenme için kendi hayatlarında uygulamaları amacıyla bir jübile ilan etti (sonrasında bu süre 8 Aralık 1966’ya kadar uzatılmıştır). Aynı zamanda, Kutsal Ofis’i reforme edecek bir motu proprio yayımladı. Reform çok küçüktü: Ofis’in ismi İnanç Doktrini Cemaati olarak değiştirilecekti ve Kilise öğretisinden sapmakla suçlanan teologlara karşı herhangi bir harekette bulunulmadan önce uyulması gereken prosedürler eklenecekti (bu koruyucu prosedürler, bu noktaya kadar mevcut değildi).

7 Aralık, kalan dört şemanın yayımlandığı gündü. Bunlar: Gaudium et Spes (Sevinç ve Umut), Presbyterorum Ordinis (Ruhbanların Düzeni), Ad Gentes (Uluslara) ve Dignitatis Humanae (İnsan Haysiyeti) idi.

Yayınlamadan önce Konsil Babaları, Hristiyanlık tarihinde hareketli bir ana tanık oldular. Papa Paulus ve Konstantinopolis Patriği Athenagoras tarafından okunan ortak bir bildirge ile Katolik ve Doğu Ortodoks Kiliseleri arasında 1054'te yaşanan Büyük Ayrılık’ta gerçekleşmiş olan karşılıklı aforozlardan üzüntü duyduklarını bildirdiler. Bunu takiben Papa’nın Havarisel Mektubu ile Katolik Kilisesi'nin Ortodokslar üzerine 1054'te yaptığı aforozun kaldırıldığı bildirildi. Aynı zamanda İstanbul’daki patriksel katedralde ortak bildirge Yunanca okundu ve Katolikler üzerine aforoz kaldırıldı.

8 Aralık’ta konsilin son günü geldi. 300.000 kişilik büyük bir kalabalık, Aziz Petrus Meydanı’na konsilin kapanış ayinine katıldı. Ayin radyo ve televizyonlarda canlı yayınlandı. Papa’nın vaazı bütün insanlığa yönelikti çünkü Kilise için “hiç kimse yabancı değil, hiç kimse dışarda değil ve hiç kimse uzak değil”.

Ayini, hükümet başkanları, kadınlar, işçiler, gençler, yoksullar ve hastalar da dahil olmak üzere çeşitli insan kategorilerine yönelik bir dizi mesaj (Fransızca) izledi. Daha sonra Konsil Genel Sekreteri, Konsil’in sona erdiğini ilan eden ve “Konsil’in kararlaştırdığı her şeyin tüm inananlar tarafından dinsel ve içtenlikle yerine getirilmesi” talimatını veren Apostolik Mektup’u okudu. Papa, hazır bulunan herkesi kutsadı ve onları azletti: “Rabbimiz İsa Mesih adına, huzur içinde gidin.” Herkes buna coşkuyla (ve muhtemelen rahatlayarak) karşılık verdi: “Tanrı’ya şükürler olsun!”

Konsilin içeriği

Konsilin kendi metninde konsil içeriği hakkında şu paragraf bulunmaktadır;

Bu Kutsal Konsil, birkaç amacı göz önünde bulundurmaktadır: İmanlı Hristiyan yaşamına artan bir güç vermek, değişmekte olan günümüz kuruluşlarının ihtiyaçlarını uygun bir şekilde adapte etmek; Mesih İsa’ya inananlar arasında birliği teşvik edebilecek her şeyi cesaretlendirmek, tüm insanlığı Kilise’nin ev halkı olmaya çağırmaya yardım edebilecek her şeyi güçlendirmek, bu Konsil’in arzusudur. Bu nedenle Litürjiyi teşvik etmek ve yeni bir biçim vermek görevini üstlenmek için Konsil özel ikna edici nedenler görmektedir.

Konsil metni şu bölümleri içerir;

1. Sacrosanctum Concilium (Kutsal Konsil)
2. Lumen Gentium (İnsanların Işığı)
3. Dei Verbum (Tanrı'nın sözü)
4. Gaudium et Spes (Sevinç ve umut)
5. Gravissimum Educationis (Eğitimin Büyük Önemi)
6. Nostra Aetate (Çağımızda)
7. Dignitatis Humanae (İnsan Haysiyeti)
8. Inter Mirifica (Harikalar Arasında)
9. Orientalium Ecclesiarum (Doğu Kiliseleri)
10. Unitatis Redintegratio (Birliğin Sağlanması)
11. Christus Dominus (Rab Mesih)
12. Perfectae Caritatis (Kusursuz Sevgi)
13. Optatam Totius (Tüm Kilisenin Eğitimi)
14. Apostolicam Actuositatem (Havarisel Etkinlik)
15. Ad Gentes (Uluslara)
16. Presbyterorum Ordinis (Ruhbanların Düzeni)

Fotoğraflar

• 
  İkinci Vatikan Konsili sırasında Aziz Petrus Bazilikası
• 
  İkinci Vatikan Konsili'nin ikinci oturumunun açılışı
• 
  İkinci Vatikan Konsili katılımcıları