Çürgüy-ool Dorju

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Çürgüy-ool Dorju
Чүргүй-оол Михаил оглу Доржу
Doğum16 Ekim 1949(1949-10-16)
Torgalıg, Övür, SSCB Sovyetler Birliği
Ölüm09 Ekim 2018 (68 yaşında)
MeslekYazar, yayıncı ve akademisyen
MilliyetTıva

Çürgüy-ool Dorju (Tıva Türkçesi: Чүргүй-оол Михаил оглу Доржу, Çürgüy-ool Mihail oğlu Dorju; 16 Ekim 1949, Tıva - 9 Ekim 2018, Tuva asıllı yazar, dilbilimci ve yayıncıdır.

Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

Çürgüyoğul Dorju, 16 Ekim 1941'de Tıva Halk Cumhuriyeti'nin Övür kojuun'a bağlı Torgalıg köyünde doğdu[1]. Devlet tarım işçisi bir ailede doğmuştur. 1974 yılında Kızıl Devlet Pedagoji Enstitüsü Filoloji Fakültesi'nden mezun oldu. 1974-1975'te Torgalıg ortaokulunda Ana dil ve edebiyat (Tıva dili ve Edebiyatı) öğretmeni olarak çalıştı, 1976'da Tıva Beşeri Bilimler ve Uygulamalı Sosyo-Ekonomik Araştırma Enstitüsü'nün sözlükler bölümüne genç araştırmacı olarak kabul edildi, 1978'de Moskova'daki SSCB Bilimler Akademisi Dilbilim Enstitüsü'nün yüksek lisansa başladı. 1984'te "Modern Tıva dilinde Eski Uygur Unsurları[2]" konulu doktora tezini savundu. 1985'ten 1986'ya kadar Tıva Beşeri Bilimler ve Uygulamalı Sosyo-Ekonomik Araştırma Enstitüsü'nü ders kitapları bölümünde Müdür Yardımcısı olarak görev yaptı. 1986 yılından itibaren Enstitü'nün Dil ve Yazarlık Bölümünden görevli olmuştur. 1991 yılında SSCB Bilimler Akademisi (Moskova) Dilbilim Enstitüsü'nün doktora programına girip 1994 yılında mezun oldu. Doktora çalışmaları sırasında Ankara Üniversitesi Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü'nde Tıva Türkçesi dersleri verdi. 1994 yılında Tıva Beşeri Bilimler ve Uygulamalı Sosyo-Ekonomik Araştırma Enstitüsü'nün yönetiminde görev aldı. 2000 yılına kadar Enstitü'ye başkanlık etti. 2000-2002 yılları arasında Tıva Devlet Üniversitesi'nde Bölgesel ve Uluslararası İlişkilerden Sorumlu Rektör Yardımcısı olarak çalıştı. 2002-2004 yılları arasında Tıva Cumhuriyeti Hükümeti'nin Tam Yetkili Temsilcisi olarak Hükümet Dairesi'nde çalıştı. 2004-2008 yılları arasında Tıva Üniversitesi Rektör Yardımcısı olarak görev yaptı. 2018 yılında ölmüştür.[3]

Edebi yönü[değiştir | kaynağı değiştir]

Çürgüyoğul, öğrencilik yıllarından beri bilimsel ve pratik konferanslarda aktif rol aldı. İlk bilimsel deneyimi "Tuva Dilinin Taklit Kelimelerinin Fonetik ve Yapısal Özellikleri Üzerine" makalesidir. Çürgüyoğul, Tuva dilinin gelişim tarihini bilimsel araştırmanın ana yönü olarak seçti. Doktora tezi, seçkin oryantalist ve dilbilimci Edhem Tenişevin rehberliğinde yazılmıştır. Tuva ve Eski Uygur dillerinin yanı sıra Sarıg-Uygur ve Salar dillerinin kelime dağarcığını karşılaştıran Çürgüyoğul Dorju, Eski Uygurca, Sarıg-Uygurca ve Tıva Türk dillerinin ses yapısı ve morfolojisinde büyük bir benzerlik olduğunu tespit eder. 40'ı aşan bilimsel çalışmanın yazarıdır. Bunlar arasında kitaplardan «Tıva ulustun huu attarının töögüzü / Тыва улустуң хуу аттарының төөгүзү» («История личных имён в тувинском языке» / Tıva dilinde Kişi Özel Adlarının Tarihi, 2004)[4]. «Niitilel-politiktig terminnerlig Orus-Tıva Slovar / Ниитилел-политиктиг терминнерлиг орус-тыва словарь», «Mooldun Çaşıt Töögüzü/ Моолдуң чажыт төөгүзү» («Moğolların Gizli Tarihi»), «Açıklamalı Tıva Dil Sözlüğü / Tıva dıldın tayılbırlır slovarı / Тыва дылдың тайылбырлыр словары». «Tıvaca Türkçe Konuşma Kılavuzu / Tıva-Türk Çugaa Nomu / Тыва-түрк чугаа ному», «Tıva Kahramanlık Masalları / Tıva maadırlıg toolçurgu çugaalar / Тыва маадырлыг тоолчургу чугаалар», «Tıva Kahramanlık Masalları ve Özellikleri / Tıva maadırlıg toolçurgu çugaalar baza olarnın onzagay çüülü küüsediri / Тыва маадырлыг тоолчургу чугаалар база оларның онзагай чүүлү күүседири», «Tıva Alfabesinin Meseleleri / Tıva alfavittin aytırıgları / Тыва алфавиттиң айтырыглары», «Tıva Dilinin Ünlüleri / Tıva dıldın ajık ünneri / Тыва дылдың ажык үннери». Çalışmalarının bir kısmı Türkçe olarak da yayınlanmıştır. Çürgüyoğul yalnız akademik eserlerle meşgul olmamış bunun yanı sıra şiirler de yazmıştır. Onun şiirler antolojisi «Ay çaazında Yöreel / Ай чаазында йорээл» (1990) de bulunmaktadır.

Ödüller[değiştir | kaynağı değiştir]

Tuva dilinin araştırılması ve kamu ve devlet faaliyetleri alanındaki verimli çalışmaları için,Çürgüyoğul Dorju, çok sayıda çeşitli departman ve bakanlıkların Liyakat Sertifikaları ile ödüllendirildi, 1999 yılında "Tuva Cumhuriyeti'nin Onurlu Bilim Adamı" onursal unvanı verildi.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Dorju Çürgüy-ool Mihayloviç // Tuva Sosyal Araştırmalar Enstitüsü Bilim Adamları: (Enstitünün 60. yıldönümüne): biobibliogr. El kitabı. - Kızıl, 2005. — s.47-48.
  2. ^ Древнеуйгурские элементы в современном тувинском языке Drevneuygurskiye elementı v sovremennom tuvinskom yazıke
  3. ^ "Modern Türklük Araştırmaları Dergisi/Journal of Modern Turkish Studies 15/4 (Aralık/December 2018)". mtad.humanity.ankara.edu.tr. 17 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2024. 
  4. ^ Kungaa, M. Çürgüy-ool Mihayloviç Dorju: 65. doğum günü / M. Kungaa // İnsanlar ve olaylar: takvim-kronograf-2014 / Devlet Bütçe Kurumu “Milli Kütüphane adını almıştır. A. S. Puşkin Temsilcisi. Tıva, Tuv. Enstitü Beşeri araştırmalar ; comp. : L.M. Çadamba, E.M. Ak-kıs, C.E. Monguş. - Kızıl, 2013. - s. 95.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Çürgüy-ool_Dorju&oldid=32620635" sayfasından alınmıştır