Aksum Krallığı: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Yzkoc (mesaj | katkılar)
Devriyeler
128.980 değişiklik
düzeltme
k düz.
104. satır: 104. satır:
|dipnotlar =
|dipnotlar =
}}
}}
'''Aksum Krallığı''' ({{Dil-ti|መንግስቲ ኣኽሱም}}, ayrıca '''Aksumite İmparatorluğu''' olarak da bilinir), Günümüzde kuzey [[Etiyopya]] ve [[Eritre]]'de [[Tigray Bölgesi]]'nde yer alan kadim [[krallık]]tır.<ref name="britishmuseum.org">[https://www.britishmuseum.org/pdf/KingdomOfAksum_TeachersNotes.pdf The wealth of Africa - The kingdom of Aksum - Teachers’ notes] britishmuseum.org</ref><ref>{{cite journal|jstor= 280596|title=Rise and Fall of Axum, Ethiopia: A Geo-Archaeological Interpretation |journal=American Antiquity |volume=46 |issue=3 |pages=471–495 |author=Butzer, Karl W. |publisher= Cambridge University Press|year=1981|doi=10.2307/280596 }}</ref>. Aksum imparatorlar, güçlü krallıklardı ve kendilerini kralların kralı, Aksum, Himyar, Raydan, Saba, Salhen, Tsiyamo, Beja ve Kush'un kralı haline getirdiler.<ref>Dr. Stuart Munro-Hay, [https://web.archive.org/web/20060220055737/http://users.vnet.net/alight/aksum/mhak4.html#c11-5-marib] Aksum: An African Civilisation of Late Antiquity. Chap. 11, Inscription DAE 8</ref> Aksumitler tarafından yönetim M.S. 100 ile M.S. 940 yılları arasındaydı. Siyaset, Aksum kentinde yoğunlaşmıştı ve M.Ö. 4. yüzyılda ön-Aksumit [[Demir Çağı]] döneminden başlayarak büyüdü, M.S. 1. yüzyılda öne çıktı. Aksum, [[Roma İmparatorluğu]] ile Kadim Hindistan arasındaki ticari rotada önemli bir oyuncu oldu. Aksumit hükümdarlarının kendi Aksumit para birimlerini bastırmaları azalan [[Kush Krallığı]] üzerindeki [[hegemonya]]larını belirlemeleri yanında ticareti de kolaylaştırdı. Ayrıca [[Arap Yarımadası]]'ndaki krallık siyasetine düzenli olarak müdahil oldular ve nihayetinde bölge üzerindeki yönetimi [[Himyar Krallığı]]'nın fethi ile genişlettiler. [[Maniheizm]] peygamberi [[Mani (peygamber)|Mani]] (ö. MS 274) Aksum'u Pers, Roma ve Çin yanında zamanının dört [[Büyük güç|büyük gücünden]] biri olarak görüyordu.<ref name="britishmuseum.org"/><ref name="Daily Life in Aksum">[https://www.eduplace.com/kids/socsci/ca/books/bkf3/writing/03_aksum.pdf Daily Life in Aksum] eduplace.com</ref>
'''Aksum Krallığı''' ({{Dil|ti|መንግስቲ ኣኽሱም|dil_adı=e}}, ayrıca '''Aksumite İmparatorluğu''' olarak da bilinir), Günümüzde kuzey [[Etiyopya]] ve [[Eritre]]'de [[Tigray Bölgesi]]'nde yer alan kadim [[Monarşi|krallıktır]].<ref name="britishmuseum.org">[https://www.britishmuseum.org/pdf/KingdomOfAksum_TeachersNotes.pdf The wealth of Africa - The kingdom of Aksum - Teachers’ notes] britishmuseum.org</ref><ref>{{cite journal|jstor= 280596|title=Rise and Fall of Axum, Ethiopia: A Geo-Archaeological Interpretation |journal=American Antiquity |volume=46 |issue=3 |pages=471–495 |author=Butzer, Karl W. |publisher= Cambridge University Press|year=1981|doi=10.2307/280596 }}</ref>. Aksum imparatorlar, güçlü krallıklardı ve kendilerini kralların kralı, Aksum, Himyar, Raydan, Saba, Salhen, Tsiyamo, Beja ve Kush'un kralı haline getirdiler.<ref>Dr. Stuart Munro-Hay, [https://web.archive.org/web/20060220055737/http://users.vnet.net/alight/aksum/mhak4.html#c11-5-marib] Aksum: An African Civilisation of Late Antiquity. Chap. 11, Inscription DAE 8</ref> Aksumitler tarafından yönetim M.S. 100 ile M.S. 940 yılları arasındaydı. Siyaset, Aksum kentinde yoğunlaşmıştı ve M.Ö. 4. yüzyılda ön-Aksumit [[Demir Çağı]] döneminden başlayarak büyüdü, M.S. 1. yüzyılda öne çıktı. Aksum, [[Roma İmparatorluğu]] ile Kadim Hindistan arasındaki ticari rotada önemli bir oyuncu oldu. Aksumit hükümdarlarının kendi Aksumit para birimlerini bastırmaları azalan [[Kush Krallığı]] üzerindeki [[hegemonya]]larını belirlemeleri yanında ticareti de kolaylaştırdı. Ayrıca [[Arap Yarımadası]]'ndaki krallık siyasetine düzenli olarak müdahil oldular ve nihayetinde bölge üzerindeki yönetimi [[Himyar Krallığı]]'nın fethi ile genişlettiler. [[Maniheizm]] peygamberi [[Mani (peygamber)|Mani]] (ö. MS 274) Aksum'u Pers, Roma ve Çin yanında zamanının dört [[Büyük güç|büyük gücünden]] biri olarak görüyordu.<ref name="britishmuseum.org"/><ref name="Daily Life in Aksum">[https://www.eduplace.com/kids/socsci/ca/books/bkf3/writing/03_aksum.pdf Daily Life in Aksum] eduplace.com</ref>


Aksumitler, [[Hristiyanlık]] öncesi zamanlar dini amaçlara hizmet eden anıtsal [[stel]]ler dikmişlerdir. Bu granit sütünlardan biri yaklaşık 27 metre ile bu şekildeki yapılar arasında dünyanın en büyüğüdür.<ref name="Eospvo">{{cite book|url=https://www.google.com/books?id=JkSk4euA-TEC|title=Encyclopedia of Sacred Places, Volume 1|last=Brockman|first=Norbert|publisher=ABC-CLIO|year=2011|isbn=978-1598846546|page=30}}</ref> Ezana hükümdarlığında Aksum Hristiyanlığı kabul etmiştir. 7. yüzyılda [[Mekke]]'den erken dönem [[Müslüman]]lar [[Kureyş]] kabilesinin zulmünden kaçarak bu krallığa iltica etmişlerdir, bu seyahat [[İslam tarihi]]nde ''ilk hicret'' olarak bilinir.<ref>{{cite web |url=http://hornofafrica.newark.rutgers.edu/downloads/aksum.pdf |title=Archived copy |accessdate=2017-01-06 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170107100939/http://hornofafrica.newark.rutgers.edu/downloads/aksum.pdf |archivedate=2017-01-07 |df= }}</ref><ref name="goblues.org">http://goblues.org/faculty/weekse/files/2012/08/axum-and-the-solomonic-dynasty.pdf</ref>
Aksumitler, [[Hristiyanlık]] öncesi zamanlar dini amaçlara hizmet eden anıtsal [[stel]]ler dikmişlerdir. Bu granit sütünlardan biri yaklaşık 27 metre ile bu şekildeki yapılar arasında dünyanın en büyüğüdür.<ref name="Eospvo">{{cite book|url=https://www.google.com/books?id=JkSk4euA-TEC|title=Encyclopedia of Sacred Places, Volume 1|last=Brockman|first=Norbert|publisher=ABC-CLIO|year=2011|isbn=978-1598846546|page=30}}</ref> Ezana hükümdarlığında Aksum Hristiyanlığı kabul etmiştir. 7. yüzyılda [[Mekke]]'den erken dönem [[Müslüman]]lar [[Kureyş]] kabilesinin zulmünden kaçarak bu krallığa iltica etmişlerdir, bu seyahat [[İslam tarihi]]nde ''ilk hicret'' olarak bilinir.<ref>{{cite web |url=http://hornofafrica.newark.rutgers.edu/downloads/aksum.pdf |title=Archived copy |accessdate=2017-01-06 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170107100939/http://hornofafrica.newark.rutgers.edu/downloads/aksum.pdf |archivedate=2017-01-07 |df= }}</ref><ref name="goblues.org">http://goblues.org/faculty/weekse/files/2012/08/axum-and-the-solomonic-dynasty.pdf</ref>
145. satır: 145. satır:
* [[Mifsas Bahri]]
* [[Mifsas Bahri]]
-->
-->
== Notlar ==
{{Notelist}}


== Kaynakça ==
== Kaynakça ==
{{Kaynakça|30em}}
{{Kaynakça|2}}


== İleri okuma ==
== İleri okuma ==
159. satır: 157. satır:
{{commons category|Kingdom of Aksum}}
{{commons category|Kingdom of Aksum}}
*[https://www.ancient.eu/Kingdom_of_Axum/ Ancient History Encyclopedia - Kingdom of Axum]
*[https://www.ancient.eu/Kingdom_of_Axum/ Ancient History Encyclopedia - Kingdom of Axum]
* {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070222011511/http://jwsr.ucr.edu/archive/vol12/number2/pdf/jwsr-v12n2-tah.pdf|date=February 22, 2007|title=East-West Orientation of Historical Empires and Modern States}}
* {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070222011511/http://jwsr.ucr.edu/archive/vol12/number2/pdf/jwsr-v12n2-tah.pdf|date=22 Şubat 2007|title=East-West Orientation of Historical Empires and Modern States}}
* [http://www.ethiopiantreasures.co.uk/pages/aksum.htm Ethiopian Treasures - Queen of Sheba, Aksumite Kingdom - Aksum]
* [http://www.ethiopiantreasures.co.uk/pages/aksum.htm Ethiopian Treasures - Queen of Sheba, Aksumite Kingdom - Aksum]
* [http://www.fordham.edu/halsall/ancient/nubia1.html Ancient History Sourcebook: Accounts of Meröe, Kush, and Axum]
* [http://www.fordham.edu/halsall/ancient/nubia1.html Ancient History Sourcebook: Accounts of Meröe, Kush, and Axum]
171. satır: 169. satır:
[[Kategori:Aksum Krallığı| ]]
[[Kategori:Aksum Krallığı| ]]
[[Kategori:Afrika'daki eski imparatorluklar]]
[[Kategori:Afrika'daki eski imparatorluklar]]
[[Kategori:Afrika'daki eski monarşiler]]
<!--
<!--
[[Category:Political history of Eritrea|Aksum]]
[[Kategori:Political history of Eritrea|Aksum]]
-->
-->
[[Kategori:Etiyopya tarihi]]
[[Kategori:Etiyopya tarihi]]
<!--
<!--
[[Category:Countries in ancient Africa]]
[[Kategori:Countries in ancient Africa]]
-->
-->
[[Kategori:Orta Çağ'da Afrika devletleri]]
[[Kategori:Orta Çağ'da Afrika devletleri]]
183. satır: 180. satır:
[[Kategori:100'lerde kurulan oluşumlar]]
[[Kategori:100'lerde kurulan oluşumlar]]
<!--
<!--
[[Category:States and territories disestablished in the 940s]]
[[Kategori:States and territories disestablished in the 940s]]
-->
-->

Sayfanın 14.52, 13 Haziran 2019 tarihindeki hâli

Aksum
Axum
Mangiśta Aksum
Aksum Krallığı
100-960
BaşkentAksum
Yaygın dil(ler)Geez dili
HükûmetMutlak Monarşi
Kral (Negüs) 
Tarihçe 
• Kuruluşu
100
• Dağılışı
960
Yüzölçümü
• Toplam
1250000 km2
Günümüzdeki durumu
Eritre Eritre
Etiyopya Etiyopya
Sudan Sudan

MısırMısır
CibutiCibuti
Yemen Yemen
Suudi Arabistan Suudi Arabistan
Somali Somali

Aksum Krallığı (Tigrinya dili: መንግስቲ ኣኽሱም, ayrıca Aksumite İmparatorluğu olarak da bilinir), Günümüzde kuzey Etiyopya ve Eritre'de Tigray Bölgesi'nde yer alan kadim krallıktır.[2][3]. Aksum imparatorlar, güçlü krallıklardı ve kendilerini kralların kralı, Aksum, Himyar, Raydan, Saba, Salhen, Tsiyamo, Beja ve Kush'un kralı haline getirdiler.[4] Aksumitler tarafından yönetim M.S. 100 ile M.S. 940 yılları arasındaydı. Siyaset, Aksum kentinde yoğunlaşmıştı ve M.Ö. 4. yüzyılda ön-Aksumit Demir Çağı döneminden başlayarak büyüdü, M.S. 1. yüzyılda öne çıktı. Aksum, Roma İmparatorluğu ile Kadim Hindistan arasındaki ticari rotada önemli bir oyuncu oldu. Aksumit hükümdarlarının kendi Aksumit para birimlerini bastırmaları azalan Kush Krallığı üzerindeki hegemonyalarını belirlemeleri yanında ticareti de kolaylaştırdı. Ayrıca Arap Yarımadası'ndaki krallık siyasetine düzenli olarak müdahil oldular ve nihayetinde bölge üzerindeki yönetimi Himyar Krallığı'nın fethi ile genişlettiler. Maniheizm peygamberi Mani (ö. MS 274) Aksum'u Pers, Roma ve Çin yanında zamanının dört büyük gücünden biri olarak görüyordu.[2][5]

Aksumitler, Hristiyanlık öncesi zamanlar dini amaçlara hizmet eden anıtsal steller dikmişlerdir. Bu granit sütünlardan biri yaklaşık 27 metre ile bu şekildeki yapılar arasında dünyanın en büyüğüdür.[6] Ezana hükümdarlığında Aksum Hristiyanlığı kabul etmiştir. 7. yüzyılda Mekke'den erken dönem Müslümanlar Kureyş kabilesinin zulmünden kaçarak bu krallığa iltica etmişlerdir, bu seyahat İslam tarihinde ilk hicret olarak bilinir.[7][8]

Krallığın kadim başkenti Aksum günümüzde kuzey Etiyopya'nın Tigray Bölgesi'nde bir kasabadır. Krallık, "Etiyopya" adını 4. yüzyılın başlarında kullandı.[9][10] Gelenek, Ahit Sandığı'nın bulunduğu ve Saba Melikesi Belkıs'ın ise yaşadığı yerin Aksum olduğunu iddia eder.[11]

Tarihi

Meroe'nin rakibi olan Aksum Krallığı'nın kökenleri Afrika kıtasında değil, Arabistan'dadır. MÖ 1000 yıllarında Yemen'de küçük fakat zengin devletler kurulmuştu. Bunlardan biri de, sanıldığına göre, Kral Süleyman dönemindeki Saba devletiydi. MÖ 7. yüzyılda Sami dilini konuşan bazı topluluklar nüfus artışı yüzünden Yemen'i terk edip Kızıl Deniz'in karşı kıyısına geçtiler ve Etiyopya yaylasının kuzeydoğu ucuna yerleştiler. Tarımla uğraşan bu toplumlar gelişerek yerli halkı egemenlikleri altına almayı başardılar. Yerli halk, yeni gelenlerin kültürünü ve dilini benimsedi.

Arabistan'dan gelen bu göçmenler zaman içerisinde güçlenerek, MS 100 yılı dolaylarında Eritre ve Etiyopya'nın kuzeyini kapsayan bölgede başkenti Aksum olan bir krallık kurmuştur. İlerleyen yıllarda doğuda Kızıldeniz limanlarını ve Güneybatı Arabistan’ı, kuzeyde de Nubiya topraklarını ele geçirerek geniş bir coğrafya da hakimiyet kurdular. Hellenistik Mısır'ın Aksum kralları üstünde büyük etkisi vardı. Bu bağıntı onların Hristiyanlığı kabul etmesinde rol oynadı. Din değişiminde baş rolü ise, MS 4. yüzyıl da, Frumentius (y. 300-380) adlı bir Suriyeli oynadı. İskenderiye patriği, Frumentius'u Aksum piskoposu görevine atamış, Aksum Kralı Ezana'nın 330 yılında Hristiyan dinine geçmesiyle Hristiyanlık ülkede kök salmaya başlamıştı. Bu nedenle Aksum Krallığı dünyadaki ilk Hristiyan devletlerden birisi olmuştur. Hristiyan Aksum yöneticileri Güney Arabistan'ın bazı bölgelerini 4. yüzyılda ele geçirdiler ise de daha sonra Persler tarafından geri püskürtüldüler. Bundan sonra Aksum devleti gerilemeye başladı. Mısır'ın Müslüman Araplar'ın eline geçmesiyle Kızıldeniz'den geçen ticaret yolları tıkandı. Krallık, göçebelerin saldırıları karşısında daha fazla dayanamadı ve çöktü. Ancak, siyasal, dinsel ve kültürel gelenekleri halk arasında devam etti ve Orta Çağ'da Etiyopya'nın iç bölgelerinde, yeniden canlılık kazandı.

Galeri

  • Dungur'un yeniden oluşturması.
    Dungur'un yeniden oluşturması.
  • En büyük Aksum dikili taşı, kırıldığı için devrilmiştir..
    En büyük Aksum dikili taşı, kırıldığı için devrilmiştir..
  • Aksum-dönemi Asmara'dan amfora.
    Aksum-dönemi Asmara'dan amfora.
  • Etiyopya'ya döndükten sonra Aksum Steli.
    Etiyopya'ya döndükten sonra Aksum Steli.
  • Ta'akha Maryam sarayının modeli.
    Ta'akha Maryam sarayının modeli.
  • Aslan kafası şeklinde Aksum su başlıkları.
    Aslan kafası şeklinde Aksum su başlıkları.
  • Figür başlı Aksum kavanozları.
    Figür başlı Aksum kavanozları.
  • Stel arazisinin altında bulunan mezarlar.
    Stel arazisinin altında bulunan mezarlar.
  • Kör Kapı mezarının girişi.
    Kör Kapı mezarının girişi.
  • Aksum'da Stelae Park.
    Aksum'da Stelae Park.
  • Gudit Stelae arazisinde küçük steller.
    Gudit Stelae arazisinde küçük steller.
  • Aksum'da bir başka stelae arazisi.
    Aksum'da bir başka stelae arazisi.
  • Lalibela'da açık Aksum stilinde inşa edilmiş bir Zagwe kilisesi.
    Lalibela'da açık Aksum stilinde inşa edilmiş bir Zagwe kilisesi.
  • Aksum altın sikkeleri.
    Aksum altın sikkeleri.
  • Aksum Steli ve harabeleri.
    Aksum Steli ve harabeleri.
  • Çölde Aksum Steli.
    Çölde Aksum Steli.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Turchin, Peter and Jonathan M. Adams and Thomas D. Hall: "East-West Orientation of Historical Empires and Modern States", p. 222. Journal of World-Systems Research, Vol. XII, No. II, 2006
  2. ^ a b The wealth of Africa - The kingdom of Aksum - Teachers’ notes britishmuseum.org
  3. ^ Butzer, Karl W. (1981). "Rise and Fall of Axum, Ethiopia: A Geo-Archaeological Interpretation". American Antiquity. Cambridge University Press. 46 (3): 471–495. doi:10.2307/280596. JSTOR 280596. 
  4. ^ Dr. Stuart Munro-Hay, [1] Aksum: An African Civilisation of Late Antiquity. Chap. 11, Inscription DAE 8
  5. ^ Daily Life in Aksum eduplace.com
  6. ^ Brockman, Norbert (2011). Encyclopedia of Sacred Places, Volume 1. ABC-CLIO. s. 30. ISBN 978-1598846546. 
  7. ^ "Archived copy" (PDF). 2017-01-07 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2017-01-06. 
  8. ^ http://goblues.org/faculty/weekse/files/2012/08/axum-and-the-solomonic-dynasty.pdf
  9. ^ Stuart Munro-Hay (1991). Aksum: An African Civilization of Late Antiquity (PDF). Edinburgh: University Press. s. 57. Erişim tarihi: February 1, 2013. 
  10. ^ Paul B. Henze, Layers of Time: A History of Ethiopia, 2005.
  11. ^ Raffaele, Paul (December 2007). "Keepers of the Lost Ark?". Smithsonian Magazine. Erişim tarihi: 5 April 2011. 

İleri okuma

  • Bausi, Alessandro (2018). "Translations in Late Antique Ethiopia" (PDF). Egitto Crocevia di Traduzioni. EUT Edizioni Università di Trieste. 1: 69–100. ISBN 978-88-8303-937-9. 
  • Phillipson, David W. (1998). Ancient Ethiopia. Aksum: Its Antecedents and Successors. The British Museum Press. ISBN 978-0-7141-2763-7. 
  • Yule (ed.), Paul A. (2013). Late Antique Arabia Ẓafār, Capital of Ḥimyar, Rehabilitation of a 'Decadent' Society, Excavations of the Ruprecht-Karls-Universität Heidelberg 1998–2010 in the Highlands of the Yemen. Abhandlungen Deutsche Orient-Gesellschaft, vol. 29, Wiesbaden, pp. 251-4. ISBN 978-3-447-06935-9. 

Dış bağlantılar


"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Aksum_Krallığı&oldid=20696934" sayfasından alınmıştır