TÜPRAŞ: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
(Tüm bekleyen değişiklikleri göster)
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
YBot (mesaj | katkılar)
Botlar
1.764.309 değişiklik
Arşiv bağlantısı eklendi
InternetArchiveBot (mesaj | katkılar)
Botlar
776.779 değişiklik
Rescuing 9 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0
17. satır: 17. satır:
| konum =
| konum =
| hizmet_bölgesi =
| hizmet_bölgesi =
| önemli_kişiler = İbrahim Yelmenoğlu (Genel Müdür)<ref>{{Web kaynağı | başlık = Yöneticiler | url = https://www.tupras.com.tr/yoneticiler | website = tupras.com.tr | yayıncı = TÜPRAŞ | erişimtarihi = 29 Ocak 2020 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20190817045239/http://tupras.com.tr:80/yoneticiler | arşivtarihi = 17 Ağustos 2019}}</ref>
| önemli_kişiler = İbrahim Yelmenoğlu (Genel Müdür)<ref>{{Web kaynağı | başlık = Yöneticiler | url = https://www.tupras.com.tr/yoneticiler | website = tupras.com.tr | yayıncı = TÜPRAŞ | erişimtarihi = 29 Ocak 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20190817045239/http://tupras.com.tr/yoneticiler | arşivtarihi = 17 Ağustos 2019 | ölüurl = no }}</ref>
| alan = [[Petrol endüstrisi]], [[Petrokimya]]
| alan = [[Petrol endüstrisi]], [[Petrokimya]]
| ürün = [[Akaryakıt]], [[Bitüm]], [[Fuel oil]], [[Gaz yağı]], [[LPG]], [[Motor yağı]]<ref>{{Web kaynağı | başlık = Ürünler | url = https://www.tupras.com.tr/urunler | website = tupras.com.tr | yayıncı = TÜPRAŞ | erişimtarihi = 29 Ocak 2020 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20190820022528/http://www.tupras.com.tr:80/urunler | arşivtarihi = 20 Ağustos 2019}}</ref>
| ürün = [[Akaryakıt]], [[Bitüm]], [[Fuel oil]], [[Gaz yağı]], [[LPG]], [[Motor yağı]]<ref>{{Web kaynağı | başlık = Ürünler | url = https://www.tupras.com.tr/urunler | website = tupras.com.tr | yayıncı = TÜPRAŞ | erişimtarihi = 29 Ocak 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20190820022528/http://www.tupras.com.tr/urunler | arşivtarihi = 20 Ağustos 2019 | ölüurl = no }}</ref>
| hizmetleri =
| hizmetleri =
| gelir = {{artış}} 88,5 Milyar [[Türk lirası|₺]] (2018)
| gelir = {{artış}} 88,5 Milyar [[Türk lirası|₺]] (2018)
27. satır: 27. satır:
| toplam_varlıklar =
| toplam_varlıklar =
| özkaynak =
| özkaynak =
| sahibi = [[Koç Holding]]: %51<br> [[BİST|Halka açık]]: %49<ref>{{Web kaynağı | başlık = Kurumsal Yönetim | url = https://www.tupras.com.tr/kurumsal-yonetim | website = tupras.com.tr | yayıncı = TÜPRAŞ | erişimtarihi = 29 Ocak 2020 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20190817152633/http://www.tupras.com.tr:80/kurumsal-yonetim | arşivtarihi = 17 Ağustos 2019}}</ref>
| sahibi = [[Koç Holding]]: %51<br> [[BİST|Halka açık]]: %49<ref>{{Web kaynağı | başlık = Kurumsal Yönetim | url = https://www.tupras.com.tr/kurumsal-yonetim | website = tupras.com.tr | yayıncı = TÜPRAŞ | erişimtarihi = 29 Ocak 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20190817152633/http://www.tupras.com.tr/kurumsal-yonetim | arşivtarihi = 17 Ağustos 2019 | ölüurl = no }}</ref>
| lisans =
| lisans =
| adres =
| adres =
45. satır: 45. satır:
20 Mayıs 1983 tarihinde yayınlanan [[KİT|kamu iktisadî teşebbüsleri]] hakkındaki 60 sayılı [[KHK]] ile ''Türkiye Petrol Kurumu'' (PETKUR) kuruldu. Aynı KHK ile TÜPRAŞ'ın da kurulmasına karar verildi. Böylece TÜPRAŞ, PETKUR'un bağlı ortaklığında bir kamu iktisadî teşebbüsü olarak faaliyetine başladı.<ref>{{Web kaynağı | başlık = İktisadî Devlet Teşekkülleri ve Kamu İktisadî Kuruluşları Hakkında Kanun Hükmünde Kararname | url = https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/18052.pdf | website = resmigazete.gov.tr | sayfa = 26 | tarih = 20 Mayıs 1983 | arşivengelli = evet}}</ref>
20 Mayıs 1983 tarihinde yayınlanan [[KİT|kamu iktisadî teşebbüsleri]] hakkındaki 60 sayılı [[KHK]] ile ''Türkiye Petrol Kurumu'' (PETKUR) kuruldu. Aynı KHK ile TÜPRAŞ'ın da kurulmasına karar verildi. Böylece TÜPRAŞ, PETKUR'un bağlı ortaklığında bir kamu iktisadî teşebbüsü olarak faaliyetine başladı.<ref>{{Web kaynağı | başlık = İktisadî Devlet Teşekkülleri ve Kamu İktisadî Kuruluşları Hakkında Kanun Hükmünde Kararname | url = https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/18052.pdf | website = resmigazete.gov.tr | sayfa = 26 | tarih = 20 Mayıs 1983 | arşivengelli = evet}}</ref>


18 Haziran 1984 tarihinde yayımlanan 233 sayılı KHK ile PETKUR'nun varlığına son verildi. [[TPAO]], bağlı ortaklık statüsünden yükseltilerek PETKUR'un yerini aldı. Bu sefer TÜPRAŞ, TPAO'nun bağlı ortaklığında bir KİT olarak faaliyetini sürdürdü.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Kamu İktisadî Teşebbüsleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname | url = https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/4.5.233.pdf | website = mevzuat.gov.tr | yayıncı = T.C. Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığı | sayfa = 317 | tarih = 18 Haziran 1984 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20181024174634/http://www.mevzuat.gov.tr:80/MevzuatMetin/4.5.233.pdf | arşivtarihi = 24 Ekim 2018}}</ref>
18 Haziran 1984 tarihinde yayımlanan 233 sayılı KHK ile PETKUR'nun varlığına son verildi. [[TPAO]], bağlı ortaklık statüsünden yükseltilerek PETKUR'un yerini aldı. Bu sefer TÜPRAŞ, TPAO'nun bağlı ortaklığında bir KİT olarak faaliyetini sürdürdü.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Kamu İktisadî Teşebbüsleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname | url = https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/4.5.233.pdf | website = mevzuat.gov.tr | yayıncı = T.C. Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığı | sayfa = 317 | tarih = 18 Haziran 1984 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20181024174634/http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/4.5.233.pdf | arşivtarihi = 24 Ekim 2018 | erişimtarihi = 30 Ocak 2020 | ölüurl = no }}</ref>


TÜPRAŞ, 5 Temmuz 1990 yılında [[Özelleştirme İdaresi Başkanlığı|Kamu Ortaklığı İdaresi Başkanlığı]]'na bağlandı ve böylece [[özelleştirme]]si yolunda ilk adım atıldı.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Petrol Ürünleri Özel İhtisas Komisyonu Raporu | url = http://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/08_PetrolUrunleri.pdf | yayıncı = Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı | sayfa = 12 | tarih = 9 Mart 2000 | arşivengelli = evet}}</ref>
TÜPRAŞ, 5 Temmuz 1990 yılında [[Özelleştirme İdaresi Başkanlığı|Kamu Ortaklığı İdaresi Başkanlığı]]'na bağlandı ve böylece [[özelleştirme]]si yolunda ilk adım atıldı.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Petrol Ürünleri Özel İhtisas Komisyonu Raporu | url = http://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/08_PetrolUrunleri.pdf | yayıncı = Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı | sayfa = 12 | tarih = 9 Mart 2000 | arşivengelli = evet}}</ref>
51. satır: 51. satır:
28 Ekim 1983'de yayınlanan kanunla İPRAŞ, Batman Rafinerisi, İzmir Rafinerisi ve yapımı devam etmekte olan Kırıkkale Rafinerisinin TÜPRAŞ'a bağlanmasına karar verildi. 16 Kasım 1983'de TÜPRAŞ, TPAO'dan ayrılarak Enerji Bakanlığı'na bağlı yarı-özel bir şirket olarak faaliyetine başladı.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Türkiye Petrol Kurumu Kuruluşu Hakkında Kanun Hükmünde Kararname (KHK/98) | url = https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/18205_1.pdf | website = resmigazete.gov.tr | yayıncı = T.C. Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığı | tarih = 28 Ekim 1983 | arşivengelli = evet}}</ref>
28 Ekim 1983'de yayınlanan kanunla İPRAŞ, Batman Rafinerisi, İzmir Rafinerisi ve yapımı devam etmekte olan Kırıkkale Rafinerisinin TÜPRAŞ'a bağlanmasına karar verildi. 16 Kasım 1983'de TÜPRAŞ, TPAO'dan ayrılarak Enerji Bakanlığı'na bağlı yarı-özel bir şirket olarak faaliyetine başladı.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Türkiye Petrol Kurumu Kuruluşu Hakkında Kanun Hükmünde Kararname (KHK/98) | url = https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/18205_1.pdf | website = resmigazete.gov.tr | yayıncı = T.C. Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığı | tarih = 28 Ekim 1983 | arşivengelli = evet}}</ref>


28 Mayıs 1991'de Tüpraş'ın ilk halka arzı gerçekleşti ve %2,5 oranında hisseyle [[İMKB]]'de işlem görmeye başladı.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Cumhuriyet Arşivi | url = https://www.cumhuriyetarsivi.com/katalog/192/sayfa/1991/5/28/13.xhtml | website = cumhuriyetarsivi.com | yayıncı = Cumhuriyet Gazetesi | tarih = 28 Mayıs 1991 | sayfa = 13 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20200223130712/https://www.cumhuriyetarsivi.com/katalog/192/sayfa/1991/5/28/13.xhtml | arşivtarihi = 23 Şubat 2020}}</ref> 1999'da halka açıklık oranı %3,58'e ulaştı.
28 Mayıs 1991'de Tüpraş'ın ilk halka arzı gerçekleşti ve %2,5 oranında hisseyle [[İMKB]]'de işlem görmeye başladı.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Cumhuriyet Arşivi | url = https://www.cumhuriyetarsivi.com/katalog/192/sayfa/1991/5/28/13.xhtml | website = cumhuriyetarsivi.com | yayıncı = Cumhuriyet Gazetesi | tarih = 28 Mayıs 1991 | sayfa = 13 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200223130712/https://www.cumhuriyetarsivi.com/katalog/192/sayfa/1991/5/28/13.xhtml | arşivtarihi = 23 Şubat 2020 | erişimtarihi = 30 Ocak 2020 | ölüurl = no }}</ref> 1999'da halka açıklık oranı %3,58'e ulaştı.


=== 17 Ağustos depremi yangını ===
=== 17 Ağustos depremi yangını ===
17 Ağustos 1999'da yaşanan [[Gölcük depremi]]nin merkez üssü, TÜPRAŞ'ın İzmit Rafinerisi'nin yakınlarıydı. Deprem sırasında rafinerinin 115 metrelik betonarme [[meşale baca]]sı yıkıldı. Bacanın yıkılmasıya başlayan yangın 7 akaryakıt tankına ve şarj fırınına sıçradı, 63 adet boru hattının ve elektriklerin kopmasına sebep oldu. Yerel itfaiyenin yetersiz kalması üzerine önce çevre illerden destek istendi. Ancak bazı yerlerde söndürülen yangının başka yerlerde yeniden başlaması sebebiyle kontrolü oldukça zorlaştı. Yangının, patlama riski bulunduran [[LPG]] tanklarına ilerlemesi ve rafinerinin hemen yakınlarındaki İGSAŞ ve [[PETKİM]] tesislerine de sıçrama ihtimâli ortaya çıkınca, tesisteki tüm çalışanlar tahliye edildi. Ayrıca [[Derince]] ve [[Körfez, Kocaeli|Körfez]] ilçelerindeki halk da korkudan evlerini terk etti. Patlama riski oluşması üzerine hükûmet uluslararası yardım istedi. Yunanistan başta olmak üzere pek çok yabancı devlet yangın uçakları, gemiler, uzmanlar ve itfaiye ekipleri gönderdi.<ref>{{haber kaynağı |başlık=Tüpraş felakete tüy dikti |url=http://arsiv.sabah.com.tr/1999/08/19/g02.html |yayıncı=Sabah |tarih=19 Ağustos 1999}}</ref><ref>{{Web kaynağı | soyadı1 = Danış | ad1 = Hüsamettin | soyadı2 = Görgün | ad2 = Mustafa | başlık = Marmara Depremi ve Tüpraş Yangını | url = http://kocaeli2007.kocaeli.edu.tr/kocaeli2005/deprem_sempozyumu_kocaeli_2005/7_deprem_ve_cevresel_etkileri/d_45_depremle_olusan_cevre_sorunlari/marmara_depremi_ve_tupras_yangini.pdf | yayıncı = Kocaeli Üniversitesi | sayfalar = 3-4 | tarih = 23 Mart 2005 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20121113090207/http://kocaeli2007.kocaeli.edu.tr/kocaeli2005/deprem_sempozyumu_kocaeli_2005/7_deprem_ve_cevresel_etkileri/d_45_depremle_olusan_cevre_sorunlari/marmara_depremi_ve_tupras_yangini.pdf | arşivtarihi = 13 Kasım 2012}}</ref>
17 Ağustos 1999'da yaşanan [[Gölcük depremi]]nin merkez üssü, TÜPRAŞ'ın İzmit Rafinerisi'nin yakınlarıydı. Deprem sırasında rafinerinin 115 metrelik betonarme [[meşale baca]]sı yıkıldı. Bacanın yıkılmasıya başlayan yangın 7 akaryakıt tankına ve şarj fırınına sıçradı, 63 adet boru hattının ve elektriklerin kopmasına sebep oldu. Yerel itfaiyenin yetersiz kalması üzerine önce çevre illerden destek istendi. Ancak bazı yerlerde söndürülen yangının başka yerlerde yeniden başlaması sebebiyle kontrolü oldukça zorlaştı. Yangının, patlama riski bulunduran [[LPG]] tanklarına ilerlemesi ve rafinerinin hemen yakınlarındaki İGSAŞ ve [[PETKİM]] tesislerine de sıçrama ihtimâli ortaya çıkınca, tesisteki tüm çalışanlar tahliye edildi. Ayrıca [[Derince]] ve [[Körfez, Kocaeli|Körfez]] ilçelerindeki halk da korkudan evlerini terk etti. Patlama riski oluşması üzerine hükûmet uluslararası yardım istedi. Yunanistan başta olmak üzere pek çok yabancı devlet yangın uçakları, gemiler, uzmanlar ve itfaiye ekipleri gönderdi.<ref>{{haber kaynağı |başlık=Tüpraş felakete tüy dikti |url=http://arsiv.sabah.com.tr/1999/08/19/g02.html |yayıncı=Sabah |tarih=19 Ağustos 1999}}</ref><ref>{{Web kaynağı | soyadı1 = Danış | ad1 = Hüsamettin | soyadı2 = Görgün | ad2 = Mustafa | başlık = Marmara Depremi ve Tüpraş Yangını | url = http://kocaeli2007.kocaeli.edu.tr/kocaeli2005/deprem_sempozyumu_kocaeli_2005/7_deprem_ve_cevresel_etkileri/d_45_depremle_olusan_cevre_sorunlari/marmara_depremi_ve_tupras_yangini.pdf | yayıncı = Kocaeli Üniversitesi | sayfalar = 3-4 | tarih = 23 Mart 2005 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20121113090207/http://kocaeli2007.kocaeli.edu.tr/kocaeli2005/deprem_sempozyumu_kocaeli_2005/7_deprem_ve_cevresel_etkileri/d_45_depremle_olusan_cevre_sorunlari/marmara_depremi_ve_tupras_yangini.pdf | arşivtarihi = 13 Kasım 2012 | erişimtarihi = 31 Ocak 2020 | ölüurl = no }}</ref>


Yangın 21 Ağustos'ta sona erdi. Ancak yangın çıkmayan diğer tanklarda fiziksel hasarlar oluştu; iki soğutma kulesi, damıtım üniteleri, boru hatları ve iki iskele ağır derecede hasar gördü. Patlayan borulardan denize petrol aktı ve 1,5 kilometrekarelik alan kirlendi. Yangının sona ermesinin ardından 600 metreküp atık toplandı.<ref>{{haber kaynağı |başlık=Zarar çok büyük |url=http://www.hurriyet.com.tr/gundem/zarar-cok-buyuk-39097341 |yayıncı=Hürriyet |tarih=21 Temmuz 1999}}</ref>
Yangın 21 Ağustos'ta sona erdi. Ancak yangın çıkmayan diğer tanklarda fiziksel hasarlar oluştu; iki soğutma kulesi, damıtım üniteleri, boru hatları ve iki iskele ağır derecede hasar gördü. Patlayan borulardan denize petrol aktı ve 1,5 kilometrekarelik alan kirlendi. Yangının sona ermesinin ardından 600 metreküp atık toplandı.<ref>{{haber kaynağı |başlık=Zarar çok büyük |url=http://www.hurriyet.com.tr/gundem/zarar-cok-buyuk-39097341 |yayıncı=Hürriyet |tarih=21 Temmuz 1999}}</ref>
70. satır: 70. satır:
1961 tarihinde ise [[Kocaeli]]'nin [[İzmit]] semtinde TPAO ve Amerikan [[:en:Caltex|Caltex]] ortaklığında yılda 1 milyon ton kapasiteyle [[İzmit Rafinerisi]] (İPRAŞ) kuruldu. 1972 yılında Caltex, tüm hisselerini TPAO'ya sattı. Mayıs 1983'te TPAO, PETKUR'a bağlı bir alt şirkete dönüştürülünce İPRAŞ da PETKUR'a bağlanmış oldu. Ancak 28 Ekim 1983'de İPRAŞ feshedildi ve TÜPRAŞ'ın bir parçası hâline geldi.
1961 tarihinde ise [[Kocaeli]]'nin [[İzmit]] semtinde TPAO ve Amerikan [[:en:Caltex|Caltex]] ortaklığında yılda 1 milyon ton kapasiteyle [[İzmit Rafinerisi]] (İPRAŞ) kuruldu. 1972 yılında Caltex, tüm hisselerini TPAO'ya sattı. Mayıs 1983'te TPAO, PETKUR'a bağlı bir alt şirkete dönüştürülünce İPRAŞ da PETKUR'a bağlanmış oldu. Ancak 28 Ekim 1983'de İPRAŞ feshedildi ve TÜPRAŞ'ın bir parçası hâline geldi.


Eylül 2014'te İzmit Rafinerisi'nin bulunduğu bölgede ''Fuel Oil Dönüşüm Tesisi'' faliyete geçmiştir.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.hurriyet.com.tr/yerel-haberler/Kocaeli-Haberleri/tupras-fuel-oil-donusum-tesislerinin-acilisi_24317 | başlık = TÜPRAŞ fuel oil dönüşüm tesislerinin açılışı | erişimtarihi = 18 Aralık 2014 | tarih = 15 Aralık 2014 | yayımcı = [[Hürriyet (gazete)|Hürriyet]] | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160304091344/http://www.hurriyet.com.tr/yerel-haberler/Kocaeli-Haberleri/tupras-fuel-oil-donusum-tesislerinin-acilisi_24317 | arşivtarihi = 4 Mart 2016}}</ref> Bu tesiste katma değeri düşük olan [[fuel oil]]in benzin, motorin, LPG gibi değerli akaryakıtlara ve petrokok ile kükürt gibi maddelere dönüşümü sağlanmaktadır.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Fuel Oil Dönüşüm Tesisi | url = https://www.tupras.com.tr/infografik/fuel-oil-donusum-tesisi | website = tupras.com.tr | yayıncı = TÜPRAŞ | erişimtarihi = 30 Ocak 2020 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20190702113031/http://tupras.com.tr:80/infografik/fuel-oil-donusum-tesisi | arşivtarihi = 2 Temmuz 2019}}</ref>
Eylül 2014'te İzmit Rafinerisi'nin bulunduğu bölgede ''Fuel Oil Dönüşüm Tesisi'' faliyete geçmiştir.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.hurriyet.com.tr/yerel-haberler/Kocaeli-Haberleri/tupras-fuel-oil-donusum-tesislerinin-acilisi_24317 | başlık = TÜPRAŞ fuel oil dönüşüm tesislerinin açılışı | erişimtarihi = 18 Aralık 2014 | tarih = 15 Aralık 2014 | yayımcı = [[Hürriyet (gazete)|Hürriyet]] | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160304091344/http://www.hurriyet.com.tr/yerel-haberler/Kocaeli-Haberleri/tupras-fuel-oil-donusum-tesislerinin-acilisi_24317 | arşivtarihi = 4 Mart 2016 | ölüurl = no }}</ref> Bu tesiste katma değeri düşük olan [[fuel oil]]in benzin, motorin, LPG gibi değerli akaryakıtlara ve petrokok ile kükürt gibi maddelere dönüşümü sağlanmaktadır.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Fuel Oil Dönüşüm Tesisi | url = https://www.tupras.com.tr/infografik/fuel-oil-donusum-tesisi | website = tupras.com.tr | yayıncı = TÜPRAŞ | erişimtarihi = 30 Ocak 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20190702113031/http://tupras.com.tr/infografik/fuel-oil-donusum-tesisi | arşivtarihi = 2 Temmuz 2019 | ölüurl = no }}</ref>


=== İzmir Rafinerisi ===
=== İzmir Rafinerisi ===
81. satır: 81. satır:


== Teknik derecelendirmesi ==
== Teknik derecelendirmesi ==
Rafineri teknik derecelendirilmesinde kullanılan [[Nelson Kompleksite Endeksi]]'ne göre Tüpraş'ın mevcut rafineri kompleksite değeri [[Fransa]]'nın Akdeniz kıyılarındaki rafinerilerinin kompleksite değerleri ile eştir. Tüpraş'ın halen 7,25 düzeyinde olan rafineri kompleksitesi, 5,95 olan Akdeniz Rafineri Kompleksitesi ortalaması üzerindedir.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.tupras.com.tr/detailpage.tr.php?lDirectoryID=3 | başlık = Tüpraş hakkında | erişimtarihi = 25 Ağustos 2012 | son = | ilk = | tarih = | yayımcı = TÜPRAŞ resmi internet sitesi | arşivurl = http://web.archive.org/web/20151225152918/http://www.tupras.com.tr:80/detailpage.tr.php?lDirectoryID=3 | arşivtarihi = 25 Aralık 2015}}</ref> Fuel Oil Dönüşüm Tesisi'nin devreye girmesi ile İzmit Rafineris'nin Nelson Kompleksite endeksi 14,5'e yükselirken Tüpraş'ın ortalama kompleksitesi 9,5'a yükseşlmiştir.<ref>http://www.tupras.com.tr/detailpage.tr.php?lDirectoryID=3http://www.tupras.com.tr/uploads/TUP_FRAT_2015.pdf</ref>
Rafineri teknik derecelendirilmesinde kullanılan [[Nelson Kompleksite Endeksi]]'ne göre Tüpraş'ın mevcut rafineri kompleksite değeri [[Fransa]]'nın Akdeniz kıyılarındaki rafinerilerinin kompleksite değerleri ile eştir. Tüpraş'ın halen 7,25 düzeyinde olan rafineri kompleksitesi, 5,95 olan Akdeniz Rafineri Kompleksitesi ortalaması üzerindedir.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.tupras.com.tr/detailpage.tr.php?lDirectoryID=3 | başlık = Tüpraş hakkında | erişimtarihi = 25 Ağustos 2012 | son = | ilk = | tarih = | yayımcı = TÜPRAŞ resmi internet sitesi | arşivurl = https://web.archive.org/web/20151225152918/http://www.tupras.com.tr/detailpage.tr.php?lDirectoryID=3 | arşivtarihi = 25 Aralık 2015 | ölüurl = no }}</ref> Fuel Oil Dönüşüm Tesisi'nin devreye girmesi ile İzmit Rafineris'nin Nelson Kompleksite endeksi 14,5'e yükselirken Tüpraş'ın ortalama kompleksitesi 9,5'a yükseşlmiştir.<ref>http://www.tupras.com.tr/detailpage.tr.php?lDirectoryID=3http://www.tupras.com.tr/uploads/TUP_FRAT_2015.pdf</ref>


{| class="wikitable sortable"
{| class="wikitable sortable"

Sayfanın 14.10, 25 Mart 2020 tarihindeki hâli

Türkiye Petrol Rafinerileri A.Ş.
TipAnonim Şirket
Menkul değer sembolüBİST:TUPRS
Kuruluş20 Mayıs 1983 (40 yıl önce) (1983-05-20)
KurucuTürkiye hükûmeti Bunu Vikiveri'de düzenleyin
Genel merkezi
Körfez, Kocaeli
,
 Türkiye
Önemli kişilerİbrahim Yelmenoğlu (Genel Müdür)[1]
ÜrünAkaryakıt, Bitüm, Fuel oil, Gaz yağı, LPG, Motor yağı[2]
Gelirartış 88,5 Milyar ₺ (2018)
Net gelirartış 3,76 Milyar ₺ (2018)[3]
SahibiKoç Holding: %51
Halka açık: %49[4]
Çalışan sayısı5.952 (2018)
Web sitesitupras.com.tr

Türkiye Petrol Rafinerileri veya kısaca TÜPRAŞ, 1983'te Batman, İzmir, İzmit ve Kırıkkale'deki devlete ait 4 petrol rafinerisinin birleştirilmesiyle çatı şirket olarak kurulan ve 2006'da özelleştirilerek Koç Holding'e devredilen anonim şirket. Akaryakıt ürünleri, bitüm, fuel oil, jet yakıtı, gaz yağı, LPG, motor yağı gibi petrol türevlerini üretir.

Tarihçe

20 Mayıs 1983 tarihinde yayınlanan kamu iktisadî teşebbüsleri hakkındaki 60 sayılı KHK ile Türkiye Petrol Kurumu (PETKUR) kuruldu. Aynı KHK ile TÜPRAŞ'ın da kurulmasına karar verildi. Böylece TÜPRAŞ, PETKUR'un bağlı ortaklığında bir kamu iktisadî teşebbüsü olarak faaliyetine başladı.[5]

18 Haziran 1984 tarihinde yayımlanan 233 sayılı KHK ile PETKUR'nun varlığına son verildi. TPAO, bağlı ortaklık statüsünden yükseltilerek PETKUR'un yerini aldı. Bu sefer TÜPRAŞ, TPAO'nun bağlı ortaklığında bir KİT olarak faaliyetini sürdürdü.[6]

TÜPRAŞ, 5 Temmuz 1990 yılında Kamu Ortaklığı İdaresi Başkanlığı'na bağlandı ve böylece özelleştirmesi yolunda ilk adım atıldı.[7]

28 Ekim 1983'de yayınlanan kanunla İPRAŞ, Batman Rafinerisi, İzmir Rafinerisi ve yapımı devam etmekte olan Kırıkkale Rafinerisinin TÜPRAŞ'a bağlanmasına karar verildi. 16 Kasım 1983'de TÜPRAŞ, TPAO'dan ayrılarak Enerji Bakanlığı'na bağlı yarı-özel bir şirket olarak faaliyetine başladı.[8]

28 Mayıs 1991'de Tüpraş'ın ilk halka arzı gerçekleşti ve %2,5 oranında hisseyle İMKB'de işlem görmeye başladı.[9] 1999'da halka açıklık oranı %3,58'e ulaştı.

17 Ağustos depremi yangını

17 Ağustos 1999'da yaşanan Gölcük depreminin merkez üssü, TÜPRAŞ'ın İzmit Rafinerisi'nin yakınlarıydı. Deprem sırasında rafinerinin 115 metrelik betonarme meşale bacası yıkıldı. Bacanın yıkılmasıya başlayan yangın 7 akaryakıt tankına ve şarj fırınına sıçradı, 63 adet boru hattının ve elektriklerin kopmasına sebep oldu. Yerel itfaiyenin yetersiz kalması üzerine önce çevre illerden destek istendi. Ancak bazı yerlerde söndürülen yangının başka yerlerde yeniden başlaması sebebiyle kontrolü oldukça zorlaştı. Yangının, patlama riski bulunduran LPG tanklarına ilerlemesi ve rafinerinin hemen yakınlarındaki İGSAŞ ve PETKİM tesislerine de sıçrama ihtimâli ortaya çıkınca, tesisteki tüm çalışanlar tahliye edildi. Ayrıca Derince ve Körfez ilçelerindeki halk da korkudan evlerini terk etti. Patlama riski oluşması üzerine hükûmet uluslararası yardım istedi. Yunanistan başta olmak üzere pek çok yabancı devlet yangın uçakları, gemiler, uzmanlar ve itfaiye ekipleri gönderdi.[10][11]

Yangın 21 Ağustos'ta sona erdi. Ancak yangın çıkmayan diğer tanklarda fiziksel hasarlar oluştu; iki soğutma kulesi, damıtım üniteleri, boru hatları ve iki iskele ağır derecede hasar gördü. Patlayan borulardan denize petrol aktı ve 1,5 kilometrekarelik alan kirlendi. Yangının sona ermesinin ardından 600 metreküp atık toplandı.[12]

Özelleştirilmesi

13 Ocak 2004'te yapılan özelleştirme ihalesini Tatneft - Zorlu Grubu 1,3 milyar dolarla kazandı, ancak Petrol-İş Sendikası'nın açtığı iptal davası Danıştay'ca onaylandı ve satış iptal edildi. 12 Eylül 2005'te yapılan ikinci ihalede 4,14 milyar Dolar ile en yüksek teklifi veren Koç-Shell Grubu, ihaleyi kazandı. 26 Ocak 2006'da TÜPRAŞ yönetimi Koç-Shell ortaklığına devredildi.

Kasım 2005'te, özelleştirme tamamlanmadan önce Shell'in payının %10'dan %2'ye düşeceği açıklandı.[13] Koç Holding, Aralık 2013'te Shell'in geri kalan %2 hissesini de satın alarak halka kapalı kısmının tek başına sahibi hâline geldi.[14]

Tesisler

Batman Rafinerisi

Türkiye'nin ilk petrol rafinerisi olan Batman Rafinerisi, TPAO tarafından 1955 yılında yıllık 330 bin ton ham petrol damıtma kapasitesiyle Batman'da kuruldu. 1983'de TÜPRAŞ'ın parçası hâline geldi.

İzmit Rafinerisi

1961 tarihinde ise Kocaeli'nin İzmit semtinde TPAO ve Amerikan Caltex ortaklığında yılda 1 milyon ton kapasiteyle İzmit Rafinerisi (İPRAŞ) kuruldu. 1972 yılında Caltex, tüm hisselerini TPAO'ya sattı. Mayıs 1983'te TPAO, PETKUR'a bağlı bir alt şirkete dönüştürülünce İPRAŞ da PETKUR'a bağlanmış oldu. Ancak 28 Ekim 1983'de İPRAŞ feshedildi ve TÜPRAŞ'ın bir parçası hâline geldi.

Eylül 2014'te İzmit Rafinerisi'nin bulunduğu bölgede Fuel Oil Dönüşüm Tesisi faliyete geçmiştir.[15] Bu tesiste katma değeri düşük olan fuel oilin benzin, motorin, LPG gibi değerli akaryakıtlara ve petrokok ile kükürt gibi maddelere dönüşümü sağlanmaktadır.[16]

İzmir Rafinerisi

1972'de yıllık 3 milyon ton kapasiteli İzmir Rafinerisi açıldı.

Kırıkkale Rafinerisi

1986 yılında yıllık 5 milyon ton kapasiteli Kırıkkale Rafinerisi açıldı.

2001'de iş çeşitlemesi kapsamında satın alınan İzmit Rafinerisinin bitişiğindeki Petkim Yarımca Tesisleri'nin bulunduğu bulunduğu alanda, rafinerilerin ülke motorin açığını optimum düzeyde karşılamasını sağlamak üzere, en gelişmiş rafinaj teknolojileri kullanılarak tasarlanan 3 milyar dolarlık Fuel Oil Dönüşüm Tesisi tamamlanarak üretime başlamıştır.

Teknik derecelendirmesi

Rafineri teknik derecelendirilmesinde kullanılan Nelson Kompleksite Endeksi'ne göre Tüpraş'ın mevcut rafineri kompleksite değeri Fransa'nın Akdeniz kıyılarındaki rafinerilerinin kompleksite değerleri ile eştir. Tüpraş'ın halen 7,25 düzeyinde olan rafineri kompleksitesi, 5,95 olan Akdeniz Rafineri Kompleksitesi ortalaması üzerindedir.[17] Fuel Oil Dönüşüm Tesisi'nin devreye girmesi ile İzmit Rafineris'nin Nelson Kompleksite endeksi 14,5'e yükselirken Tüpraş'ın ortalama kompleksitesi 9,5'a yükseşlmiştir.[18]

Rafineri Adı Üretim Depolama Kapasitesi Nelson Kompleksitesi Personel Sayısı
Batman Rafinerisi 1,4 Milyon Ton 268 Bin m3 1,83 510
İzmir Rafinerisi 11,9 Milyon Ton 2,5 Milyon m3 7,66 1.437
İzmit Rafineri 11,3 Milyon Ton 3 Milyon m3 14,5 2.100
Kırıkkale Rafinerisi 5,4 Milyon Ton 1,3 Milyon m3 6,32 969
Toplam 30 Milyon Ton 7,068 Milyon m3 - 5.016

Üyelik

  • TÜMAKÜDER Tüm Akü İthalatçıları ve Üreticileri Derneği

Kaynakça

  1. ^ "Yöneticiler". tupras.com.tr. TÜPRAŞ. 17 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2020. 
  2. ^ "Ürünler". tupras.com.tr. TÜPRAŞ. 20 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2020. 
  3. ^ "2018 Konsolide Finansal Tablolar" (PDF). TÜPRAŞ. Erişim tarihi: 29 Ocak 2020. 
  4. ^ "Kurumsal Yönetim". tupras.com.tr. TÜPRAŞ. 17 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2020. 
  5. ^ "İktisadî Devlet Teşekkülleri ve Kamu İktisadî Kuruluşları Hakkında Kanun Hükmünde Kararname" (PDF). resmigazete.gov.tr. 20 Mayıs 1983. s. 26. 
  6. ^ "Kamu İktisadî Teşebbüsleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname" (PDF). mevzuat.gov.tr. T.C. Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığı. 18 Haziran 1984. s. 317. 24 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Ocak 2020. 
  7. ^ "Petrol Ürünleri Özel İhtisas Komisyonu Raporu" (PDF). Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. 9 Mart 2000. s. 12. 
  8. ^ "Türkiye Petrol Kurumu Kuruluşu Hakkında Kanun Hükmünde Kararname (KHK/98)" (PDF). resmigazete.gov.tr. T.C. Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığı. 28 Ekim 1983. 
  9. ^ "Cumhuriyet Arşivi". cumhuriyetarsivi.com. Cumhuriyet Gazetesi. 28 Mayıs 1991. s. 13. 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2020. 
  10. ^ "Tüpraş felakete tüy dikti". Sabah. 19 Ağustos 1999. 
  11. ^ Danış, Hüsamettin; Görgün, Mustafa (23 Mart 2005). "Marmara Depremi ve Tüpraş Yangını" (PDF). Kocaeli Üniversitesi. ss. 3-4. 13 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 31 Ocak 2020. 
  12. ^ "Zarar çok büyük". Hürriyet. 21 Temmuz 1999. 
  13. ^ "Tüpraş'ta Koç'un payı yüzde 98'e çıktı". Hürriyet. Erişim tarihi: 30 Kasım 2005. 
  14. ^ "Koç, Tüpraş'taki payını artırdı". Dünya. Erişim tarihi: 24 Aralık 2013. 
  15. ^ "TÜPRAŞ fuel oil dönüşüm tesislerinin açılışı". Hürriyet. 15 Aralık 2014. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2014. 
  16. ^ "Fuel Oil Dönüşüm Tesisi". tupras.com.tr. TÜPRAŞ. 2 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2020. 
  17. ^ "Tüpraş hakkında". TÜPRAŞ resmi internet sitesi. 25 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2012. 
  18. ^ http://www.tupras.com.tr/detailpage.tr.php?lDirectoryID=3http://www.tupras.com.tr/uploads/TUP_FRAT_2015.pdf

Dış bağlantılar

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=TÜPRAŞ&oldid=21829588" sayfasından alınmıştır