Türkiye Cumhuriyeti Devlet Nişanı

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Türkiye Cumhuriyeti Devlet Nişanı


Türkiye Cumhurbaşkanı tarafından verilmektedir
TürDevlet Nişanı
NitelikYabancı devlet başkanları ve cumhurbaşkanları
Gerekçe"Türkiye Cumhuriyeti ile dostane ilişkiler geliştirmeye çalışan kişilere verilir."
DurumVerilmeye devam etmektedir
DerecelerDevlet Nişanı
Altın Yıldız Nişanı
İstatistikler
Kuruluş7 Ağustos 1988
İlk veriliş14 Temmuz 1994
Polonya Lech Wałęsa
Son veriliş16 Ağustos 2022
Malezya II. Abdullah
Toplam veriliş30
Öncelik
Sonraki (üst)Yok (en yüksek)
Sonraki (alt)Türkiye Cumhuriyeti Cumhuriyet Nişanı

Rozet

Birinci Sınıf

İkinci Sınıf

Türkiye Cumhuriyeti Devlet Nişanı, Cumhurbaşkanı'nın tevcihi ile verilen Türkiye'nin en yüksek devlet nişanıdır.

Statüsü[değiştir | kaynağı değiştir]

Cumhurbaşkanı'nın tevcihi ile, Türkiye Cumhuriyeti ile mensup olduğu devlet arasında dostça ilişkilerin geliştirilmesini ve milletlerin birbirlerine yakınlaşmalarını sağlayan ülkelerin devlet başkanları, cumhurbaşkanları ve kraliyet mensuplarına verilen semboldür.[1] Türkiye Cumhuriyeti Devlet Nişanının da yer aldığı 19892 sayılı "Devlet Madalya ve Nişanları Yönetmeliği" 7 Ağustos 1988 tarihinde Resmî Gazete'de yayınlanarak yürürlüğe girdi.[2]

Nitelik[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye Cumhuriyeti Devlet Nişanı'nın çapı 8,9 cm'dir. Kompozisyonu altın ve gümüş olarak hazırlanan nişanın altıgen merkezinde 18 ayar yeşil altın, kırmızı zemininde ay yıldız beyaz mine, etrafında altı adet hilal üzerine kalem uygulaması yer alır. Hilallerin ortasından dışarıya doğru beyaz ve kırmızı mine uygulamalı dört adet uzun ve üç adet kısa olmak üzere toplam yedi adet şimşek kolları ve bu kolların uçlarında yine altı adet beyaz ve kırmızı yıldız mineler bulunmaktadır. Yıldızlarda 18 ayar yeşil altın kullanılmıştır.[1]

Nişana ait rozetin şekli yatay dikdörtgen ve ebatları 3,40 x 1,67 cm'dir. Etrafında 925 ayar gümüş çerçeve kalem uygulaması, zemininde Türk bayrağı motifi ve ortasında beyaz ve kırmızı renklerde ay yıldız minesi rodyum kaplama yöntemi ile işlenmiştir.[1] Nişanın ağırlığı 61.5 gr (925 ayar gümüş) ve 5.4 gr (750 milyem altın)'dan oluşmaktadır. Rozet ağırlığı ise 7.15 gr (925 ayar gümüş)'dür.

Atatürk kabartmasının kaldırılması tartışması ve dava süreci[değiştir | kaynağı değiştir]

1988-2013 yılları arasında verilen Atatürk kabartmalı nişan

5 Kasım 2013 tarihinde Adalet ve Kalkınma Partisi tarafından düzenlenen ve cumhurbaşkanı Abdullah Gül tarafından onaylanarak Resmî Gazete'de yayınlanan yönetmelik ile devlet nişanının ön yüzündeki Mustafa Kemal Atatürk silueti ve arka yüzünde yer alan "T.C. Devlet Nişanı" yazısı çıkarıldı.[3] Türkiye Kamu-Sen düzenlemenin yürütmesinin durdurulması ve iptali talebiyle Danıştay'a dava açtı. Ekim 2016'da Danıştay, Devlet Madalya ve Nişanları Yönetmeliği'nin 6. Maddesinde yer alan devlet nişanına ilişkin kısmında "Atatürk Kabartması'na yer verilmeksizin" eksik düzenleme yapan kısmının iptaline karar verdi.[2][4] Başbakanlık kararı temyize götürdü. 10 Ekim 2018'de Danıştay Dava Daireler Kurulu "Devlet Nişanı'nda kabartmaya yer verilmemesine" ilişkin kısmı için 10. Daire kararında Atatürk'ün ölümsüz önder olduğunu vurgulayan kararı onadı ve Atatürk kabartmasına yer verilmeksizin eksik düzenleme yapan kısmının iptaline oy çokluğuyla karar verdi.[5] Bunun üzerine Cumhurbaşkanlığı karara itiraz ederek temyize gitti. 2019'da Danıştay İdari Daireleri kurumu 10. Daire'nin kararını tek oy farkla yerinde buldu. Mahkeme kararıyla madalyalara konulan Atatürk kabartması, yine mahkeme kararıyla kaldırılmış oldu.[6]

Sözcü gazetesi yazarlarından Saygı Öztürk 27 Mart 2021'de Danıştay'ın Atatürk kabartmasının devlet nişanlarından kaldırılması kararını kaleme alan bir yazı yayımladı. Öztürk, yazısında bir yargı mensubunun söz konusu kararın alınma gerekçesiyle ilgili, "Devlet nişanı verilecek Arap liderleri ve iş adamları, Atatürk kabartmalı nişanlardan rahatsız oluyor. Onları rahatlatmak için Atatürk kabartmasının çıkarılması gündeme gelmişti." sözlerini aktardığını öne sürdü.[7]

Nişan töreni[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'e devlet nişanını takdim ederken, 12 Kasım 2013

Türkiye Cumhuriyeti Devlet Nişanı düzenlenen bir törenle Cumhurbaşkanı veya Cumhurbaşkanının görevlendireceği bir kişi tarafından beratı ve rozeti ile birlikte hak kazanana, hak kazananın hayatta olmaması halinde kendisi tarafından mirasçılarından birine bırakılmamış ise, en büyüklerinden başlamak üzere erkek çocuklarına, yoksa kız çocuklarına, çocukları yoksa babasına, o da yoksa annesine, annesi yoksa eşine, eşinin yokluğu halinde Türk Medeni Kanunu hükümlerine göre kanuni mirasçılarına intikal eder.[1]

Cumhurbaşkanı veya Cumhurbaşkanı tarafından görevlendirilecek kişiler tarafından tevcih edilecek olan nişanlar, belli bir protokol ve usullere göre gerçekleştirilir. Törene İstiklâl Marşı ile başlanır ve nişan alacaklar ile ilgili karar okunur. Tevcih edecek kişi nişan alacak kişilerin önlerine giderek bunları takar, rozet ve beratlarını verir, kendilerini kutlar. Nişan alacaklar her madalya ve nişan grubu için ayrı ayrı olarak, sağdan itibaren aralıklı dururlar. Grupların önceliği madalya veya nişanın kanundaki öncelik sırasına, kişilerin önceliği, kamu görevlileri için devlet protokolüne, özel kişiler için soyadlarına göre düzenlenir.

İstatistikler[değiştir | kaynağı değiştir]

1988'de yürürlüğe giren yönetmelik ile verilmeye başlanan nişan, ilk kez 1994 yılında 9. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel tarafından 2. Polonya Cumhurbaşkanı Lech Wałęsa'ya verildi. Demirel görev süresi boyunca 12 ülkenin devlet başkanı ve cumhurbaşkanına devlet nişanı tevcih etti. Sonraki cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer'in cumhurbaşkanlığı döneminde yalnız Çekya'nın 1. Cumhurbaşkanı Václav Havel'e nişan verildi. 2001-2006 yılları arasında hiç verilmeyen nişan, 11. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül'ün göreve gelmesiyle yeniden verilmeye başlandı. 2013'te değiştirilen devlet nişanı ilk kez Norveç Kralı V. Harald'a verildi.[8] 28 Ağustos 2014'te göreve başlayan Recep Tayyip Erdoğan, Belçika Kralı I. Philippe, Suudi Arabistan Kralı Selman bin Abdülaziz, Kuveyt Emiri Sabah el-Ahmed el-Cabir es-Sabah, Tunus Devlet Başkanı El-Beci Kaid es-Sibsi ve Malezya Kralı Abdullah Ri’ayatuddin Al-Mustafa'yı devlet nişanı ile ödüllendirdi. Toplam 30 kişiye verilen devlet nişanını, en çok ikişer ödül ile Azerbaycan, Polonya ve Suudi Arabistan aldı.[9] Ayrıca nişan en çok beş kişi ile 1999 yılında verildi.

Nişan'ın tevcih edildiği kişiler[değiştir | kaynağı değiştir]

Yıl Ülke İsim Görevi Tevcih eden Ref.
1 1994  Polonya Lech Wałęsa Polonya Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel [9]
2 1997  Azerbaycan Haydar Aliyev Azerbaycan Cumhurbaşkanı [9]
3  Bosna-Hersek Aliya İzzetbegoviç Bosna-Hersek Cumhurbaşkanı [9]
4 1998  Mısır Hüsnü Mübarek Mısır Cumhurbaşkanı [9]
5 1999  Hırvatistan Franjo Tuđman Hırvatistan Cumhurbaşkanı [10]
6  Gürcistan Eduard Şevardnadze Gürcistan Cumhurbaşkanı [9]
7  Romanya Emil Constantinescu Romanya Devlet Başkanı [9]
8  ABD Bill Clinton Amerika Birleşik Devletleri Başkanı [11]
9  Finlandiya Martti Ahtisaari Finlandiya Cumhurbaşkanı [12]
10 2000  Almanya Johannes Rau Almanya Cumhurbaşkanı [13][14]
11  Polonya Aleksander Kwaśniewski Polonya Cumhurbaşkanı [9]
12  Çin Jiang Zemin Çin Halk Cumhuriyeti Devlet Başkanı [15][16]
13  Çekya Václav Havel Çek Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer [17][18]
14 2007  Suudi Arabistan Abdullah bin Abdülaziz el-Suud Suudi Arabistan Kralı Abdullah Gül [19]
15 2008  Birleşik Krallık II. Elizabeth Birleşik Krallık Kraliçesi [20][21]
16 2009  Portekiz Aníbal Cavaco Silva Portekiz Cumhurbaşkanı [22][23]
17  Kazakistan Nursultan Nazarbayev Kazakistan Cumhurbaşkanı [24][25]
18  İtalya Giorgio Napolitano İtalya Cumhurbaşkanı [26][27]
19 2011  Pakistan Asıf Ali Zerdari Pakistan Cumhurbaşkanı [28][29]
20 2012  Türkmenistan Kurbankulu Berdimuhammedov Türkmenistan Devlet Başkanı [30]
21  Hollanda Beatrix Hollanda Kraliçesi [31][32]
22 2013  İsveç XVI. Carl Gustaf İsveç Kralı [33][34]
23  Norveç V. Harald Norveç Kralı [35][36]
24  Azerbaycan İlham Aliyev Azerbaycan Cumhurbaşkanı [37]
26 2015  Belçika I. Philippe Belçika Kralı Recep Tayyip Erdoğan [38]
27 2016  Suudi Arabistan Selman bin Abdülaziz Suudi Arabistan Kralı [39][40]
28 2017  Kuveyt Sabah el-Ahmed el-Cabir es-Sabah Kuveyt Emiri [41]
30 2022  Malezya II. Abdullah Malezya Kralı [42]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b c d "Devlet Madalya ve Nişanları Yönetmeliği" (PDF). www.mevzuat.gov.tr. 5 Kasım 2013. 13 Aralık 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2014. 
  2. ^ a b "MAHKEME, "DEVLET NİŞANLARINDA ATATÜRK SİLUETİ OLMALI" DEDİ". Türkiye Kamu-Sen. 20 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2016. 
  3. ^ "Devlet nişanları değişti". Hürriyet. 5 Kasım 2013. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2014. 
  4. ^ Fırat Tur (12 Ekim 2016). "Danıştay: Devlet nişanlarında Atatürk olmalı". Sözcü. 16 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2016. 
  5. ^ "Atatürk, Danıştay kararıyla madalyalara geri dönüyor". Sputnik. 20 Kasım 2018. 20 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2018. 
  6. ^ "Devlet madalyalarından Atatürk kabartması yine çıkarıldı". Sputnik. 13 Mart 2021. 13 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2021. 
  7. ^ Saygı Öztürk (27 Mart 2021). ""Arapları rahatlatmak için Atatürk, madalyadan çıkarıldı"". Sözcü. 28 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2021. 
  8. ^ Duygu Güvenç (6 Kasım 2013). "Kralı Ankara'da 'öldürdüler'". Cumhuriyet. Erişim tarihi: 30 Kasım 2016. 
  9. ^ a b c d e f g h "Dostluk İlişkilerine Katkının Altın Sembolü: Devlet ve Cumhuriyet Nişanları". Haberler.com. 2013. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2014. 
  10. ^ "Cumhurbaşkanı Tudman'a verilen madalya ve ödüller". www.hrt.hr. 21 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2014. 
  11. ^ "Clinton rüzgarı". Türkiye gazetesi. 16 Kasım 1999. 10 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2014. 
  12. ^ "Finlandiya Cumhurbaşkanı Ahtisaari'ye Verilen "Devlet Nişanı" Töreninde Yaptıkları Konuşma". Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı. 20 Kasım 1999. 9 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2014. 
  13. ^ "Almanya Cumhurbaşkanı Sayın Johannes Rau'ya verilecek "Devlet Nişanı" töreninde yaptıkları konuşma". Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı. 6 Nisan 2000. 9 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2014. 
  14. ^ "The ceremony conferred the Order of the State (İngilizce) - Devlet Nişanı Töreni (Fotoğraf)". Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2014. 
  15. ^ "Çin Halk Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Sayın Jiang Zemin'e "Devlet Nişanı" verilmesi Töreni'nde Yaptıkları Konuşma". Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı. 19 Nisan 2000. 9 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2014. 
  16. ^ "The ceremony of Order of the State to Chinese President (İngilizce) - Çin Devlet Başkanı'na verile Devlet Nişanı töreni (Fotoğraf)". Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2014. 
  17. ^ "Çek Cumhurbaşkanı Vaclav Havel'e verilen "Devlet Nişanı" töreninde yaptıkları konuşma". Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı. 10 Ekim 2000. 9 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2014. 
  18. ^ "Václav Havel'ın Ankara Ziyareti (Fotoğraf)". Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı. 10 Ekim 2000. 13 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2014. 
  19. ^ "Kral Abdullah'a Devlet Nişanı". www.yenimesaj.com.tr. 11 Kasım 2007. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2014. 
  20. ^ "Abdullah Gül ve Kraliçe II. Elizabeth Buckingham Sarayında (Fotoğraf)". Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı. 20 Kasım 2011. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2014. 
  21. ^ "İngiltere: Kraliçe II. Elizabeth". Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı. 13 Mayıs 2008. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2014. 
  22. ^ "Portekiz". Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı. 12 Mayıs 2009. 2 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2014. 
  23. ^ "Abdullah Gül ve Portekiz Cumhurbaşkanı Aníbal Cavaco Silva Çankaya Köşkünde (Fotoğraf)". Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı. 5 Mayıs 2009. 13 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2014. 
  24. ^ "Kazakistan". Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı. 22 Ekim 2009. 22 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2014. 
  25. ^ "Fotoğraf". Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı. 22 Ekim 2009. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2014. 
  26. ^ "Giorgio Napolitano'nun Türkiye Ziyareti". Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı. 16 Kasım 2009. 22 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2014. 
  27. ^ "Fotoğraf". Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı. 17 Kasım 2009. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2014. 
  28. ^ "Gül'den Zardari'ye 'devlet nişanı'". İhlas Haber Ajansı. 13 Nisan 2011. 22 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2014. 
  29. ^ "Pakistan Cumhurbaşkanı Zardari'ye Devlet Nişanı (Fotoğraf)". Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı. 13 Nisan 2011. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2014. 
  30. ^ "Cumhurbaşkanı Gül'den Türkmenistan Devlet Başkanı'na Devlet Nişanı". Zaman. 29 Şubat 2012. 9 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2014. 
  31. ^ "Abdullah Gül Devlet Nişanını Hollanda Kraliçesine takdim ederken (Fotoğraf)". Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı. 16 Nisan 2012. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2014. 
  32. ^ "Gül'e 'Hollanda Aslanı Büyük Şövalye Nişanı' verildi". Cumhuriyet Gazetesi. 17 Nisan 2012. 9 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2014. 
  33. ^ "Cumhurbaşkanı Gül, İsveç Kraliyet Sarayı'nda". Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı. 11 Mart 2013. 9 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2014. 
  34. ^ "İsveç Ziyareti (Fotoğraf)". Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı. 11 Mart 2013. 3 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2014. 
  35. ^ "T.C.'siz ve Atatürk'süz İlk Nişan Norveç Kralı'na Verildi". Haberler.com. 5 Kasım 2013. 9 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2014. 
  36. ^ "Fotoğraf". Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı. 5 Kasım 2013. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2014. 
  37. ^ "Gül'den, Aliyev'e devlet nişanı!". Haber7.com. 12 Kasım 2013. 10 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2014. 
  38. ^ "Belçika Kralı Philippe'den Cumhurbaşkanı Erdoğan'a Kral Leopold Nişanı". Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı. 5 Ekim 2015. 18 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2016. 
  39. ^ "Suudi Arabistan Kralı Selman'a Devlet Nişanı Verildi". Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı. 12 Nisan 2016. 23 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2016. 
  40. ^ "Kral Selman'a devlet nişanı verildi". Sözcü. 12 Nisan 2016. 27 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2016. 
  41. ^ "Cumhurbaşkanı Erdoğan Kuveyt Emiri'ne devlet nişanı takdim etti". Hürriyet. Doğan Haber Ajansı. 21 Mart 2017. 22 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2017. 
  42. ^ "30 yıl sonra kritik ziyaret! Erdoğan'dan Malezya Kralı'na devlet nişanı!". Milliyet. 16 Ağustos 2022. 18 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2022. 

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]