İçeriğe atla

Kayseri

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Bu madde şehir hakkındadır. İl için Kayseri (il) sayfasına bakınız. Başlığın diğer anlamları için Kayseri (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Koordinatlar: 38°43′N, 35°29′E

Kayseri
Şehir
Erciyes Dağı
Kadir Has Şehir Stadyumu
Bürüngüz Camii
Kayseri tramvayı
Sivas Caddesi
Kayseri Kalesi
Hunad Hatun Külliyesi
Kayseri'nin Türkiye'deki konumu
Kayseri'nin Türkiye'deki konumu

Kayseri'nin ilçeleri
Türkiye üzerinde Kayseri
Kayseri
Kayseri
Avrupa üzerinde Kayseri
Kayseri
Kayseri
Kayseri (Avrupa)
Asya üzerinde Kayseri
Kayseri
Kayseri
Kayseri (Asya)
Dünya üzerinde Kayseri
Kayseri
Kayseri
Kayseri (Dünya)
Koordinatlar: 38°43′21″K 35°29′15″D / 38.72250°K 35.48750°D / 38.72250; 35.48750
ÜlkeTürkiye
İlKayseri
İdare
 • ValiGökmen Çiçek
 • Büyükşehir Belediye BaşkanıMemduh Büyükkılıç[1] (AK Parti)
Rakım1054 m
Zaman dilimiUTC+03.00 (TRS)
Alan kodu352
Plaka kodu38

Kayseri, Türkiye'nin Kayseri ilinin merkezi olan şehirdir. Türkiye'nin İç Anadolu bölgesindeki şehirlerden birisidir. Nevşehir iline Kapadokya sınırı ile birleşir. Yılkı atlarının olduğu Hörmetçi/Hürmetçi Sazlığı vardır. Kapusbaşı Şelalesi ile de ünlüdür. Mantı, yağlama gibi yemekleri de yöreseldir.

Etimoloji

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kayseri kentinin adı Latince Caesarea, Kaysaria (Yunanca: καισαρεία, romanize: kaysaria) adı Arapça biçiminden Türkçeleştirilmiştir. Tarihi kayıtlarda ismi Mazaka, (Ermenice: Մաժաք, romanize: Mažak) olarak da geçmektedir.

"Kayser" veya "kaysar" (Arapça: قيصر), Roma ve Doğu Roma (Bizans) imparatorlarına verilen Caesar (Yunanca: καισαρ, romanize: kaisar) unvanının İslam ülkelerinde kullanılan biçimidir. Osmanlı sultanları II. Mehmed'ten başlayarak resmî sıfatları arasında Kayser-i Rum unvanını da kullanmışlardır.

Caesar asıl olarak Romalı devlet adamı Julius Caesar'ın (MÖ 100-44) lakabıdır (cognomen). Sezar'ın manevi oğlu olan ilk Roma imparatoru Gaius Julius Caesar Octavianus, onursal bir unvan olarak Caesar lakabını benimsemiştir. Daha sonraki Roma imparatorları da Caesar ve Augustus unvanlarını bir arada kullanmışlardır.

Rus hükümdarları, Caesar adının Rusça biçimi olan çar (Rusça: цар, romanize: tsar) unvanını 1453'te İstanbul'un Türkler tarafından fethinden kısa bir süre sonra benimsemişlerdir. Adlandırmanın amacı, Osmanlı sultanlarının Rum kayserliğine varis olma iddiasına karşı koymak ve Bizans tahtının mirasında hak iddia etmektir.

Kutsal Roma Germen İmparatorluğu (961-1804), Avusturya İmparatorluğu (1806-1918) ve Alman İmparatorluğu (1871-1918) da Latince Caesar ve Almanca Kaiser unvanlarını kullanmıştır. Özellikle son Alman imparatoru II. Wilhelm (1888-1918), Kaiser unvanını ön plana çıkarmıştır. Türkçe kullanımda Alman imparatorunun lakabı çoğu zaman kayzer, eski Rum ve Osmanlı hükümdarlarının lakabı ise kayser imlasıyla yazılır. Ayrıca Yılanlı Dağ'ın zirvesinde dönemin en büyük Kapadokya kralına ait olan mezar kabri keşfedilmiş, çevresinde çok eski tarihî bir kale ve kale ortasında bir darphane de bulunmuştur. Kale içindeki kazılarda ele geçen bir tablete göre bu dağ üzerinde gizli bir yerde yer altı şehri ve hazineler bulunmakta olduğu iddia edilmektedir.[kaynak belirtilmeli]

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dünyanın en eski şehirlerinden biri olan Kayseri, klasik çağlarda Kapadokya adı verilen bölgededir. Kızılırmak'ın güneyinde bulunan bu bölge, Tuz Gölü'nden Fırat Nehri' ne kadar uzanır. İpek Yolu buradan geçer. Bölge, pek çok uygarlığın beşiği olmuştur.

Hititler dönemi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kayseri, MÖ 4000 ile MS 2000 olmak üzere 6000 yıllık bir tarihe sahiptir. MÖ 2000 yıllarında Anadolu'ya gelen Hititler, Kayseri'ye 22 km uzaklıkta bulunan Kültepe (Kaniş) şehrini kurmuşlardır. Kültepe, Kayseri ovasının en büyük şehri ve Anadolu'nun en büyük höyüklerinden biridir. Kültepe'nin hemen yanında yer alan Karum'da (Pazarşehir) yapılan kazılarda bu döneme ait çivi yazısı ile çeşitli yazılı tabletler bulunmuş ve bu tabletlerden Asurlu tüccarlarla Hititli yerliler arasındaki ticari ilişkilere ait bilgiler elde edilmiştir. Kültepe, MÖ 4000 yılından Roma devri sonuna kadar devamlı olarak yerleşme görmüştür.

Bizans dönemi

[değiştir | kaynağı değiştir]

M.S. 395'te Roma İmparatorluğu ikiye bölününce bu bölge (Kapadokya) Anadolu'nun diğer bölgeleri gibi Doğu Roma(Bizans)'nın payına düşmüştür. Hristiyanlık yayılırken Kayseri bu dinin en büyük merkezlerinden biriydi. Romalılar daha Hristiyanlığı resmi din ilan etmeden önce bu dine inananlara zulmediyorlardı.O dönemde pek çok Hristiyan Kayseri ve civardaki illere sığınmışlardır. Şehirde pek çok oyma kilise bulunmaktadır.[2]

MS 6. asırda İmparator I. Justinianus, Kayseri'yi surlarla çevirdi ve bazı imar faaliyetlerinde bulundu. Emevîler zamanında 690, 726, 729 ve 732'de İslâm orduları Halife Abdülmelik, Mesleme, Said ibni Hişam ve Süleyman ibni Hişam Kayseri'yi dört defa fethettiler. Fakat yerleşim yeniden Bizans'ın eline geçti.

Anadolu Selçuklu Devleti dönemi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Selçuklular Kayseri'yi Malazgirt Meydan Muharebesi'nden kısa bir süre sonra tam olarak hâkimiyet kurmuşlardır. Selçuklular devrinde Kayseri, Konya'dan sonra ikinci başkent oldu. Selçuklu Sultanı Alâeddin Keykubât zamanında Kayseri'nin durumu Bizans devrini gerilerde bıraktı. En parlak devrini yaşadı. Selçuklu Anadolu'sunun Konya'dan sonra en önemli şehri Kayseri'ydi. Şehir birbirinden güzel eserlerle süslendi. Bugün Kayseri'deki eski eserlerin çoğu ve en değerlileri Selçuklu devrinden kalmış olanlardır. Selçuklulardan sonra İlhanlılar bu bölgeye hâkim oldular. 1277'de Memlûk Sultanı Baybars Kayseri'ye geldi, fakat İlhanlılar'dan Kayseri'yi geri alamadı.

Anadolu Beylikleri Dönemi

[değiştir | kaynağı değiştir]

On dördüncü yüzyılda Alaeddin Eretna, İlhanlıların Anadolu genel valisi olarak Kayseri'ye geldi. İlhanlılar yıkılınca Eratnaoğulları Beyliği kuruldu ve yerleşim bu beyliğin Sivas’tan sonra ikinci başkentiydi.

Eretnaoğulları’nın yerine geçen Kadı Burhaneddin’in hâkimiyeti uzun sürmedi. Şehir 1398’de I. Bayezid tarafından fethedilip, Osmanlı Devleti'ne katıldı. Fakat dört sene sonra 1402’de Timur İmparatorluğu ile yapılan Ankara Muharebesinden sonra Kayseri, Timur tarafından Karamanoğullarına bırakıldı. Bir müddet sonra da Dulkadiroğulları Beyliği'nin idaresine geçti. Karamanoğulları, Kayseri’yi Dulkadiroğulları Beyliğinden geri alınca, Sultan II. Murad 1436’da Kayseri’yi yeniden alarak Dulkadiroğulları Beyliği'ne verdi. (II. Murad’ın annesi Dulkadiroğulları Beyi’nin kızı idi.) Bir müddet sonra Karamanoğulları Beyliği Kayseri’yi yeniden ele geçirdi. Memlûklar bir ara Kayseri’yi kuşattılar fakat alamadılar. 1508’de Şah İsmail Kayseri’ye geldi fakat kısa bir müddet sonra geri çekildi.

Karamanoğulları Beyliği Osmanlı Devleti'ne katıldığı için Kayseri, Dulkadiroğulları Beyliği'nin idaresine geçti.

Osmanlı Devleti Dönemi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yavuz Sultan Selim Han 1515’te Kayseri’yi Osmanlı Devleti'ne katınca Karaman (Konya) eyaletinin (beylerbeyliğinin) yedi sancağından (vilâyetinden) birinin merkezi oldu. 1830’da yapılan nüfus sayımında Bu nüfus sayımında Kayseri’nin hane sayısının 7693 olduğunu nüfus sayısını da 21.005 ile 26.000[3] arasında olduğu kaynaklarda belirtilmiştir. Tanzimat'tan sonra Ankara Vilayeti'nin beş sancağından biri oldu, üç kazası vardı. Cumhuriyet devrinde bütün sancaklara (mutasarrıflıklara) “vilayet-il” denilince Kayseri vilâyet oldu. “Kaysarîye” ismi Kayseri'ye çevrildi. Sultan II.Abdülhamid şehrin meydanına saat kulesi yaptırmıştır.

Cumhuriyet dönemi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kayseri, 1988 yılında çıkarılan 3508 sayılı Kanun[4] ile büyükşehir unvanı kazandı. Başlangıçta iki ilçe (Kocasinan ve Melikgazi) Kayseri Büyükşehir Belediyesinin sınırlarına dâhil edildi. 2004 yılında çıkarılan 5216 sayılı Kanun ile büyükşehir belediyesinin sınırları, valilik binası merkez kabul edilerek yarıçapı 20 kilometre olan dairenin sınırlarına genişletildi.[5] Bu sınırlar içinde kalan 5 ilçe, büyükşehir ilçe belediyeleri hâline geldi.[5] 2012 yılında çıkarılan 6360 sayılı Kanun ile 2014 Türkiye yerel seçimlerinin ardından büyükşehir belediyesinin sınırları il mülki sınırları oldu.[6]

İklim

[değiştir | kaynağı değiştir]
 Kayseri iklimi 
Aylar Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara Yıl
En yüksek sıcaklık (°C) 19,3 22,6 28,6 31,2 33,6 36,8 40,7 40,6 36,0 33,6 25,6 21,0 40,7
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) 4,2 6,2 11,6 17,8 22,4 26,7 30,6 30,8 26,7 20,3 12,8 6,4 18,0
Ortalama sıcaklık (°C) −1,6 0,1 5,0 10,8 15,1 19,2 22,7 22,2 17,4 11,6 5,1 0,4 10,6
Ortalama en düşük sıcaklık (°C) −6,8 −5,3 −1,3 3,3 6,7 9,7 11,9 11,4 7,3 3,5 −1,1 −4,6 2,8
En düşük sıcaklık (°C) −32,5 −31,2 −28,1 −11,6 −6,9 −0,6 2,9 1,4 −3,8 −12,2 −20,7 −28,4 −32,5
Ortalama yağış (mm) 33,7 36,5 42,7 52,4 52,4 40,9 10,0 5,9 13,7 28,4 33,2 38,8 388,6
Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü[7]


Nüfus

[değiştir | kaynağı değiştir]
Bu veriler Kayseri ilinin şehir merkezinin nüfus verileridir. İl nüfusu için Kayseri (il) sayfasına bakınız.
Yıl Toplam Şehir Kır
1927[8] 99.713 39.134 60.579
1935[9] 114.781 46.181 68.600
1940[10] 127.875 52.467 75.408
1945[11] 140.861 57.864 82.997
1950[12] 155.699 65.488 90.211
1955[13] 179.651 82.405 97.246
1960[14][a] 193.560 102.596 90.964
1965[15] 222.699 126.653 96.046
1970[16] 268.482 160.985 107.497
1975[17] 326.459 207.037 119.422
1980[18] 421.123 281.320 139.803
1985[19] 488.429 373.937 114.492

1988 yılında Kayseri büyükşehir statüsü kazanıp il merkezinde yeni ilçeler kurulmuştur. Bu yıldan itibaren il merkezi nüfusu aşağıdaki gibidir.

Yıl Nüfus İlçeler
1990[20] 421.362 Kocasinan, Melikgazi
2000[21] 536.392
2007[22] 696.833
2008[23] 884.663 Kocasinan, Melikgazi, Talas, Hacılar, İncesu
2009[24] 911.984
2010[25] 950.017
2011[26] 977.240
2012[27] 1.004.276

2004 yılında çıkarılan kanun nedeniyle il merkezinde olmayan İncesu ilçesi de büyükşehir sınırlarına girmiş olup 2008-2012 yılları arasındaki nüfus verilerine İncesu da dahil edilmiştir. 2012 yılında ise ilin tamamı büyükşehir sınırlarına girmiştir.

Galeri

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Kayseri'de gece: Cumhuriyet Meydanı
    Kayseri'de gece: Cumhuriyet Meydanı
  • Kayseri (1897)
    Kayseri (1897)
  • Erciyes ve Bürüngüz Camii (Cumhuriyet meydanı)
    Erciyes ve Bürüngüz Camii (Cumhuriyet meydanı)
  • Hunat Camii girişi.
    Hunat Camii girişi.

Kardeş şehirler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kayseri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Talas

[değiştir | kaynağı değiştir]

Develi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hacılar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Notlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Felahiye ilçesinin kurulması ile kır nüfusu azalmıştır.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2019. 
  2. ^ "https://artanddesign.kayseri.edu.tr/tr/i/26-1/kayseri-kent-tarihi-ve-kultur-varliklari". 21 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2023.  |başlık= dış bağlantı (yardım)
  3. ^ "Geniş Kayseri Tarihi - Halit Erkiletlioğlu". 
  4. ^ "Kanun No. 3508" (PDF). 4 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 14 Ağustos 2014. 
  5. ^ a b "Kanun No. 5216". 20 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2014. 
  6. ^ "Kanun No. 6360". 15 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2014. 
  7. ^ "Resmî İstatistikler - Kayseri". Meteoroloji Genel Müdürlüğü. 13 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2016. 
  8. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. 
  9. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  10. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  11. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  12. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  13. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  14. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  15. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  16. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  17. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  18. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  19. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  20. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 4 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  21. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 4 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  22. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 17 Nisan 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  23. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 4 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  24. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 4 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  25. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 4 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  26. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 4 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  27. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 4 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  28. ^ Mostar belediye sitesi. "Gradovi prijatelji". 21 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2021. 
  29. ^ "Kayseri, Libya'nın Misurata ve Azerbaycan'ın Şuşa Şehri ile "Kardeş Şehir" Oldu". 12 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  30. ^ "Kardeş Belediyeler". 6 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  31. ^ "Kardeş belediyeler". 15 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kayseri&oldid=34161112" sayfasından alınmıştır