Epistemoloji
| Makale serilerinden |
| Felsefe |
|---|
  |
 Felsefe portali |
Epistemoloji (
i/ɪˌpɪstɪˈmɒlədʒi/; Antik Yunanca ἐπιστήμη, epistēmē 'bilgi', ve -loji) ya da bilgi felsefesi, bilgiyle ilgilenen bir felsefe dalıdır. Epistemologlar, bilginin doğası, kaynağı ve kapsamı, epistemolojik gerekçelendirme, inancın rasyonelliğini ve diğer çeşitli konuları incelemektedir. Epistemoloji, felsefenin etik, mantık ve metafizikle birlikte dört ana dalından biri olarak kabul edilir.[1][2]
Epistemolojideki tartışmalar genel olarak dört ana alanda toplanmıştır:[3][4][5]
- Bilgi doğasının felsefi analizi ve bir inancın bilgiyi oluşturması için gereken gerçeklik ve gerekçelendirme gibi koşullar
- Algı, gerekçe, bellek ve tanıklık gibi potansiyel bilgi ve gerekçeli inanç kaynakları
- Tüm gerekçelendirilmiş inançların birer gerekçeli temel inançtan mı türetilmesi gerektiği yoksa gerekçelendirmenin yalnızca bir dizi tutarlı inanca mı dayalı olması gerektiği soruları da dahil olmak üzere, bir bilgi bütünün veya gerekçelendirilmiş bir inancın yapısı
- Bilginin olabilirliğini sorgulayan felsefî şüpheciliğin yanı sıra, şüpheciliğin sıradan bilgi iddialarımıza bir tehdit oluşturup oluşturmadığı ve şüpheci argümanları reddetmenin mümkün olup olmadığı gibi sorunlar
Epistemoloji, bu ve diğer tartışmalarda "Ne biliyoruz?", "Bir şeyi bildiğimizi söylemek ne anlama gelir?", "Gerekçelendirilmiş inançları gerekçelendirilmiş kılan nedir?" ve "Bildiğimizi nasıl biliyoruz?" gibi soruları cevaplamayı hedefler.[2][3][6][7]
Epistemolojinin temel soruları[değiştir | kaynağı değiştir]
- Bilgi nedir?
- Bilginin kaynağı nedir?
- Bilginin değeri nedir?
- Doğru bilgi var mıdır?
- Bilginin sınırı nedir?
- Bilginin yöntemi nedir?
- İnsan neyi bilebilir?
Doğru bilginin ölçütü olarak farklı felsefi yaklaşımlar aklı, deneyleri, gözlemlenebilir olguları, faydayı, sezgileri ya da özleri (fenomen) kabul etmiştir. Ancak yaklaşımlar bunlarla sınırlı değildir.[8]
Epistemolojinin sorgulama alanları[değiştir | kaynağı değiştir]
Sosyal epistemoloji - Bilgi yüklemelerinde bireyler arasındaki ilişkiler ve inançların sosyal bağlamlardaki yerini[9] araştırır.
Formal epistemoloji - Bilgi yüklemelerinde karar, mantık, olasılık ve hesaplanabilirlik gibi kavramların etkisini[10] araştırır.
Metaepistemoloji - Epistemolojinin konusu, yöntemleri ve amaçlarını araştırır. Epistemoloji alanında bilgi edinmek için sorulan soruların ve bu sorulara verilen cevapların gerekliliği ve doğruluğu üzerinde durur.
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Kuramsal Bilginin Oluşumu ve Toplumsal Bilgiye Dönüşümünde Epistemoloji Bilgi Hizmetleri İlişkisi I" (PDF). Özgür Külcü - Marmara Üniversitesi. 15 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2017.
- ^ a b "Epistemology". Encyclopedia Britannica. 14 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2020.
- ^ a b Steup, Matthias (2005). Zalta, Edward N. (Ed.). "Epistemology". Stanford Encyclopedia of Philosophy (Spring 2014 bas.). 19 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2021.
- ^ "Epistemology". Internet Encyclopedia of Philosophy. 27 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2020.
- ^ Borchert, Donald M., (Ed.) (1967). "Epistemology". Encyclopedia of Philosophy. 3. Macmillan.
- ^ Carl J. Wenning. "Scientific epistemology: How scientists know what they know" (PDF). 23 Haziran 2010 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ "Epistemology". Stanford Encyclopedia of Philosophy. 30 Ağustos 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2020.
- ^ Beyter, Taner (26 Temmuz 2019). "Epistemoloji (Bilgi Felsefesi): Neyi, Ne Kadar, Nasıl Bilebiliriz?". Evrim Ağacı. 19 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2019.
- ^ Goldman, Alvin. "Sosyal Epistemoloji". 3 Mayıs 1998 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2022.
- ^ Weisberg, Jonathan. "Formal Epistemoloji". 14 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2022.
Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Ahmet Cevizci, Bilgi Felsefesi, Say yay., İstanbul
- Harun Tepe, Felsefede Doğruluk ya da Hakikat, Ankara
- Nayla Fatouki, İdea Nedir?, çev: Atakan Altınörs, Say yay., İstanbul
- Tucker McElroy; Notable Scientists; A To Z Of Mathematicians; 2005
- Ian Stewart; Significant Figures: The Lives and Work of Great Mathematicians; ISBNs: 978-0-465-09612-1
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
|
Vikisözlük'te tanımlar |
|
Vikisöz'de alıntılar |
|
Vikikaynak'ta belgeler |
|
Vikikitap'ta kitaplar |
|
Vikiversite'de eğitim kaynakları |
|
Vikiveri'de veri |
| Epistemoloji ile ilgili kütüphane kaynakları |
Stanford Felsefe Ansiklopedisi makaleleri
- Epistemology 10 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Matthias Steup.
- Bayesian Epistemology 10 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - William Talbott.
- Evolutionary Epistemology 9 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Michael Bradie & William Harms.
- Feminist Epistemology and Philosophy of Science 27 Kasım 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Elizabeth Anderson.
- Naturalized Epistemology 10 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Richard Feldman.
- Social Epistemology 6 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Alvin Goldman.
- Formal Epistemology 14 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Jonathan Weisberg.
- Virtue Epistemology 14 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - John Greco.
- Knowledge How 17 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Jeremy Fantl.
İnternet Felsefe Ansiklopedisi makaleleri
- "Epistemology". İnternet Felsefe Ansiklopedisi.
- "Coherentism". İnternet Felsefe Ansiklopedisi.
- "Contextualism in Epistemology". İnternet Felsefe Ansiklopedisi.
- "Epistemic Circularity". İnternet Felsefe Ansiklopedisi.
- "Epistemic Justification". İnternet Felsefe Ansiklopedisi.
- "Epistemology of Perception". İnternet Felsefe Ansiklopedisi.
- "Ethnoepistemology". İnternet Felsefe Ansiklopedisi.
- "Evolutionary Epistemology". İnternet Felsefe Ansiklopedisi.
- "Fallibilism". İnternet Felsefe Ansiklopedisi.
- "Feminist Epistemology". İnternet Felsefe Ansiklopedisi.
- "Infinitism in Epistemology". İnternet Felsefe Ansiklopedisi.
- "Internalism and Externalism in Epistemology". İnternet Felsefe Ansiklopedisi.
- "Moral Epistemology". İnternet Felsefe Ansiklopedisi.
- "Naturalistic Epistemology". İnternet Felsefe Ansiklopedisi.
- "Virtue Epistemology". İnternet Felsefe Ansiklopedisi.
- "Understanding in Epistemology". İnternet Felsefe Ansiklopedisi.
Britannica Ansiklopedisi
- Epistemology 17 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Avrum Stroll ve A.P. Martinich
Diğer bağlantılar
- London Philosophy Study Guide 23 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., öğrencinin Epistemoloji & Metodoloji 1 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. konusuna olan aşinalığına göre ne okuması gerektiğine dair birçok öneri sunmaktadır.
- Epistemoloji PhilPapers'da
- Knowledge-How 27 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Philpapers'da
- What Is Epistemology? 15 Aralık 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi – Keith DeRose tarafından konuya özet niteliğinde bir giriş.
- Justified True Belief and Critical Rationalism 8 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Mathew Toll
- Epistemology Introduction, Part 1 ve Part 2 - Paul Newall, Galilean Library.
- Teaching Theory of Knowledge (1986) 24 Mart 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. – Marjorie Clay (ed.), The Council for Philosophical Studies kurumundan elektronik bir yayın.
- An Introduction to Epistemology 14 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Paul Newall, yeni başlayanlara yöneliktir.
- YouTube'da Yeni başlayanlar için epistemoloji hakkında kısa bir film.
