Estetik
 | Bu madde tümüyle ya da çoğunluğuyla tek kaynağa dayanıyor. (Nisan 2020) |
| Felsefe |
|---|
| üzerine bir seri |
  |
Estetik, güzel duygu ya da bedii, güzelliği ve güzelliğin insan belleğindeki ve duygularındaki etkilerini konu olarak ele alan felsefe kolu.[1]
Estetik sözcüğü Eski Yunanca duymak, algılamak anlamına gelen aísthēsis (αἴσθησις) sözcüğünden gelmektedir. Güzelliğin oluşturulması ve değerlendirilmesiyle ilgilenir. Duygu ve beğeninin yargılanması olarak da geçen duyusal/duygusal değerleri inceler. Sanat felsefesi ile yakından ilişkilidir. En geniş tanımı ile sanat, kültür ve doğa üzerine eleştirel düşünce çalışmasıdır.[2]
Estetik konusu İlk Çağ'dan beri filozoflar tarafından incelenmiştir. Platon, Aristoteles ve daha sonra Aydınlanma Çağı düşünürlerinden Leonardo Da Vinci, estetik kavramı ve estetik dalıyla ilgilenmiştir.
Kökenbilimi[değiştir | kaynağı değiştir]
Estetik terimini 1750 yılında ilk ortaya atan Alman düşünür Alexander Gottlieb Baumgarten'in tanımladığı şekliyle estetik, duyusal bilginin bilimidir; konusu da duyusal yetkinliktir. Gerçekleştirmek istediği, güzel üstünde düşünme sanatıdır. Estetik kavramı güzel olanı aramak, duyumsamak şeklinde açıklanır.
Baumgarten'dan önce estetiği bir felsefe kolu olarak biçimlendiren önemli düşünürlerin başında Alman filozof Immanuel Kant gelmektedir.
Estetiğin Sınıflandırılması[değiştir | kaynağı değiştir]
Felsefenin bir alt kolu olarak estetiği bazı ölçütlerden hareketle sınıflandırmak mümkündür. Örneğin bilim dallarına göre edebiyat estetiği ve resim estetiği gibi. Edebiyat estetiğini ise edebî türlere göre kendi içerisinde de sınıflandırmak mümkündür. Örneğin şiir estetiği, öykü estetiği, kısa öykü estetiği, roman estetiği, eleştiri estetiği ve drama/tiyatro estetiği gibi. Hatta diğer türlerin estetiğinden dahi söz edilebilir. Masal estetiği gibi. Edebiyat estetiği hakkında özellikle yabancı dillerde oldukça fazla literatür mevcuttur. Şöyle ki:
- Horst Redeker, Edebiyat Estetiği (Çev. Aziz Çalışlar), Kuzey Yayınları, Ankara, 1986, 286 s.
- Stein Haugom Olsen, "Edebiyat Estetiği ve Edebiyat Uygulaması" (Çev. Yrd. Doç. Dr. Adem Çalışkan), Studies of the Ottoman Domain / Osmanlı Hakimiyet Sahası Araştırmaları, C. 5, S. 9, Ağustos 2015, ss. 1-29.
- Stein Haugom Olsen, "Edebiyat Teorisi ve Edebiyat Estetiği" (Çev. Yrd. Doç. Dr. Adem Çalışkan), Studies of the Ottoman Domain / Osmanlı Hakimiyet Sahası Araştırmaları, C. 5, S. 9, Ağustos 2015, ss. 30-52.
Estetik konusunun temel soruları[değiştir | kaynağı değiştir]
- Güzel nedir?
- Güzellik nesnel midir?
- Güzelliğin iyi veya kötüyle ilişkisi var mıdır?
- Güzel denen nesneleri güzel kılan şey nedir?
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Eren, Hasan (1988). Türkçe sözlük. Yeni baskı. Nevzat Gözaydın, Türk Dil Kurumu. Ankara: Atatürk Kültür, Dil, ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Dil Kurumu. s. 732. ISBN 975-16-0070-7. OCLC 19820962.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 31 Ocak 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2014.
