Epistemolojinin ana hatları

Aşağıdaki taslak, epistemolojiye genel bir bakış ve konuya ilişkin bir kılavuz olarak sunulmuştur:

Epistemoloji bilgisi ya da teorisi – bilginin doğası ve kapsamı ile ilgili felsefe dalıdır.^[1] Terim, İskoç filozof James Frederick Ferrier (1808-1864) tarafından İngilizceye aktarılmıştır.^[2] Epistemoloji şu soruları sorar: "Bilgi nedir?", "Bilgi nasıl edinilir?" Ve "İnsanlar neyi bilir?"

Epistemolojinin temel konuları[değiştir | kaynağı değiştir]

Bilgi
- Bilgi ne ("tanımlayıcı bilgi")
- Bilgi nasıl ("prosedürel bilgi")
- Tanıdıktan gelen bilgi
Hakikat
Meşrulaştırma
Felsefi şüphecilik
Bilimsel yöntem

Epistemolojinin dalları[değiştir | kaynağı değiştir]

Biçimsel epistemoloji – geleneksel epistemik problemleri aydınlatmak için mantık, olasılık kuramı ve hesaplanabilirlik kuramından biçimsel yöntemler kullanan epistemolojinin alt disiplini.
Meta-epistemoloji – epistemolojinin konusu, alanı, yöntemleri ve amaçlarının ve bilgimizin kendisi hakkındaki bilgimizi anlama ve yapılandırma yaklaşımlarının metafilofik çalışması.
Sosyal epistemoloji – kolektif bilginin incelenmesi ve bilginin sosyal boyutları

Epistemolojik teoriler[değiştir | kaynağı değiştir]

Meşrulaştırma[değiştir | kaynağı değiştir]

Gerekçe teorileri
- Temelcilik – Kendine özgü temel inançlar, diğer temel olmayan inançları haklı çıkarır.
- Tutarlılık – İnançlar, bir kişinin sahip olduğu diğer inançlarla uyumluysa haklı çıkar, her inanç, genel inanç sistemiyle uyumluysa haklı çıkar.
- İçselcilik – İnanan, bir inancı içsel bilgi yoluyla gerekçelendirebilmelidir.
- Dışsalcılık – Bir inancı haklı çıkarmak için dış bilgi kaynakları kullanılabilir.
- Şüphecilik – Bilgi olasılığını sorgulayan çeşitli bakış açıları.
  - Akademik şüphecilik – Gerçeğin varlığını reddeden ve bilginin imkansız olduğunu savunan bir şüphecilik okulu.
  - Pyrrhonian şüphecilik – Ataraksiye (zihnin huzuru) ulaşmak için inancın askıya alınmasını vurgulayan bir şüphecilik okulu.
- Azınlık bakış açıları şunları içerir:
  - Temelcilik – Susan Haack tarafından önerilen temelcilik ve tutarlılığın bir kombinasyonu.
  - Sonsuzluk – İnançlar, Peter D. Klein'ın önerdiği gibi, sonsuz neden zincirleriyle doğrulanır.
Yaygın gerekçeler
- Bilimsel yöntem – fenomenleri araştırmak, yeni^[3] bilgi edinmek veya önceki bilgileri düzeltmek ve entegre etmek için kullanılan teknikler bütünü. Bilimsel bir yöntem, gözlem ve deney yoluyla verilerin toplanması ve hipotezlerin formüle edilmesi ve test edilmesinden oluşur.^[4]
- Occam's Razor – "varlıkların gerekliliğin ötesinde çoğaltılmaması" ilkesi (entia non sunt multiplicanda praeter requireditatem). Bu ilkenin popüler yorumu, en basit açıklamanın genellikle doğru olanı olduğudur. Ancak, 'basit', gerçekten en az yeni varsayımla teoriye atıfta bulunduğundan, bu genellikle karıştırılır.^[5]
- Deneycilik – bilginin duyu deneyimi yoluyla toplanan kanıtlardan ortaya çıktığını iddia eden bilgi teorisi. Deneycilik, deneyimin ve kanıtın, özellikle duyusal algının, fikirlerin oluşumunda, doğuştan gelen fikirler veya gelenek nosyonu üzerindeki rolünü vurgular.^[6]
- Tümevarım – tüm öncüllerin doğru olduğu durumlarda bile sonucun yanlış olma olasılığına izin veren bir tür akıl yürütme.^[7] Tümevarımlı mantıksal bir argümanın öncülleri, sonuç için bir dereceye kadar destek (tümevarım olasılığı) gösterir, ancak onu gerektirmez; yani gerçeğini garanti etmezler.
- Pragmatizm – Bir ideolojinin ya da önermenin tatmin edici bir şekilde çalışıyorsa doğru olduğunu, bir önermenin anlamının onu kabul etmenin pratik sonuçlarında bulunacağını ve pratik olmayan fikirlerin reddedileceğini iddia edenleri içeren felsefi hareket.
- Olasılık teorisi – rastgele olayların analizi ile ilgili matematik dalı.^[8] Olasılık teorisinin temel nesneleri rastgele değişkenler, stokastik süreçler ve olaylardır: deterministik olmayan olayların matematiksel soyutlamaları veya tek olaylar olabilen veya zamanla görünüşte rastgele bir şekilde evrimleşen ölçülen büyüklükler. Pek çok kez tekrarlanırsa, rastgele olaylar dizisi, üzerinde çalışılabilen ve tahmin edilebilen belirli istatistiksel modeller sergileyecektir.
- Kaçırıcı Akıl Yürütme veya En İyi Açıklamaya Çıkarım – Charles Sanders Peirce tarafından açıklayıcı bir hipoteze ulaşma süreci olarak tanımlanan bir tür mantıksal çıkarım. Böylece, varsayımsal bir açıklama yapmak $a$ fark edilen ilginç bir durumdan bir sonuç olarak $b$ bir öncül olarak, $a$ 'nın doğru olabileceğini tahmin etmektir, çünkü o zaman $b$ bir sorun haline gelebilir.^[9]

Alfabetik sıra[değiştir | kaynağı değiştir]

Epistemoloji tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

Epistemolojik kavramlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Epistemoloji alanında etkili kişiler[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Felsefenin ana hatları

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Encyclopedia of Philosophy, Volume 3, 1967, Macmillan, Inc.
^ Encyclopædia Britannica Online, 2007
^ Goldhaber & Nieto 2010
^ scientific method 21 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Merriam-Webster Dictionary.
^ "The NESS: The Razor in the Toolbox". 12 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2020.
^ From Plato to Derrida. Upper Saddle River, New Jersey: Pearson Prentice Hall. 2008. ISBN 978-0-13-158591-1.
^ John Vickers. The Problem of Induction 7 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. The Stanford Encyclopedia of Philosophy.
^ "Probability theory, Encyclopædia Britannica". 15 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2020.
^ Peirce, C. S. (1903), Harvard lectures on pragmatism, Collected Papers v. 5, paragraphs 188–189 27 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Epistemoloji Nedir? 28 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. – konuya Keith DeRose tarafından kısa bir giriş.
Certain Doubts 15 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. – Jonathan Kvanvig tarafından yönetilen ve birçok önde gelen epistemologun katkıda bulunduğu bir grup blogu.
Epistemological Lifeboat, Birger Hjørland & Jeppe Nicolaisen (eds.)
The Epistemology Page 31 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Keith DeRose.
Epistemology Papers – Michael Huemer'in makalelerinden oluşan bir koleksiyon.
Epistemolojiye Giriş, Bölüm 1 28 Ocak 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ve Bölüm 2 22 Aralık 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Paul Newall, Galilean Kütüphanesi'nde.
Teaching Theory of Knowledge (1986) 24 Mart 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. – Marjorie Clay (ed.), The Council for Philosophical Studies'den elektronik bir yayın.
Epistemoloji: Bilgi Felsefesi – Groovyweb'de bir giriş.
Bilgi Teorisine Giriş 9 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. – PhilosophyOnline'dan.
The Peripatetic – Bilgi teorisine pratik bir giriş
Bilgi Teorisi 24 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. – çeşitli bilgi, gerekçelendirme ve inanç teorilerini keşfederek epistemolojiye giriş.
Bir Bilgi Teorisi, Clóvis Juarez Kemmerich, Sosyal Bilimler Araştırma Ağı, 2006.
Yeni başlayanları hedefleyen Paul Newall tarafından Epistemolojiye Giriş 28 Ocak 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. .
David Canlı Konuşuyor - Ontolojik Epistemoloji Üzerine Bir Ders 8 Ağustos 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Eleştirel Bir Epistemoloji Üzerine 13 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Dil Algısı ve Eylemi: Felsefi Sorunlar

Meşrulaştırma

Stanford Encyclopedia of Philosophy'nin Temelci Epistemik Gerekçe Kuramlarına giriş 24 Nisan 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Stanford Encyclopedia of Philosophy girişi Epistemology, 2. 10 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Gerekçe nedir? 10 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Stanford Encyclopedia of Philosophy girişi Kamusal Gerekçelendirme 12 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Stanford Encyclopedia of Philosophy girişi, Internalist vs. 5 Ağustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Epistemik Gerekçelendirmenin Dışsalcı Kavramları 5 Ağustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Stanford Encyclopedia of Philosophy'nin Coherentist Theories of Epistemic Justification girişi 22 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[1] Encyclopedia of Philosophy, Volume 3, 1967, Macmillan, Inc.

[2] Encyclopædia Britannica Online, 2007

[3] Goldhaber & Nieto 2010

[4] scientific method 21 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Merriam-Webster Dictionary.

[5] "The NESS: The Razor in the Toolbox". 12 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2020.

[6] From Plato to Derrida. Upper Saddle River, New Jersey: Pearson Prentice Hall. 2008. ISBN 978-0-13-158591-1.

[7] John Vickers. The Problem of Induction 7 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. The Stanford Encyclopedia of Philosophy.

[8] "Probability theory, Encyclopædia Britannica". 15 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2020.

[HL-9] Peirce, C. S. (1903), Harvard lectures on pragmatism, Collected Papers v. 5, paragraphs 188–189 27 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]