Adiyy bin Müsafir

Adî bin Musafir veya Adî bin Müsafir veya Adî bin Misafir, (Arapça: عدي بن مسافر الاموي; Şeyh ‘Adî bin Musâfir el-Umavvî, Kürtçe: Şêx Adîyê Şamiyê kurrê Misafirî / Musafir'in oğlu Şamlı Şeyh Adî, Şêx Adî Lalişê / Laliş'li Şeyh Adî; d. 1075 - ö. 1162) "Adâvv’îyye" Sûfî tarikâtı'nın kurucusudur. Şeyh Adî olarak da bilinir.

Şeyh Adî Tapınağı

Hayâtı

Şeyh Adî, 1075'de Bekaa Vadisinde dünyaya geldi. İmam Gazali ile Kadiri tarikâtının kurucusu olan Abdülkâdir Geylânî'den de etkilendi. 1116'da Mekke'yi ziyaret ettikten sonra, Kuzey Irak'a Laliş'e gelip eski Manatsır'a yerleşti.

Adâvv’îyye Sûfî tarikâtı

Ana maddeler: Zerdüştlük, Yarsanizm, Ezidilik, İmam Gazali ve Abdülkâdir Geylânî

Şeyh ‘Adî bin Musâfir el-Umavvî 12. yüzyılda, Zerdüştlük içeren farklı mahâllî dinî Kürt inaçlarını İslâm Sûfîliği ile kaynaştırmak suretiyle Yazdâniliğin kollarından biri olan ve "Êzidîtî" dinînin temelini teşkil eden "Adâvv’îyye" (Osmanlıca: عداوية ‎) Sûfî tarikâtını kurdu. Başlangıç dönemlerinde Yezidiler, Moğolların istilasında oluşan "Güç boşluğu"ndan istifâde ederek Şeyh Adî'nin felsefî görüşlerinin ışığı altıda kendi dinlerini geliştirdiler.

Adâvv’îyye tarikatı silsilesi

Ana maddeler: Yezidiler, Sûfîlik, Tarikat, Silsile ve İslam

• Şeyh ‘Adî bin Musâfir el-Umavî
• Şeyh Sekhr Ebû’l-Bereket
• Şeyh ‘Adî ibn Sakhr
• Şeyh el-Hasan ibn ‘Adî
• Şeyh Şerâf ed-Dîn bin el-Hasan
• Şeyh Fakhr ed-Dîn bin ‘Adî
• (meçhûl)

Vefâtı

Ocak 1162'de vefât ederek Laliş'teki dergâha gömüldü. Bu yüzden Laliş, Yezidiler için kutsal toprak oldu. Şeyh Adî'nin vefâtından sonra yeğeni Şeyh Sekhr Ebû’l-Bereket yerine geçti.

Kaynaklar

• Mehmet Sait ÇAKAR: Yezidilik. Tarih ve Metinler. Vadi Yayinlari, Ankara 2007, ISBN 975-6768-87-7.

Ayrıca bakınız

Alevîlik	Hurûfîlik	Nebatiler
Alicilik	İmamet	Nizarîlik
Babâîlik	İmamiye	Nusayrîlik
Bâbîlik/Bahâîlik	Işıkçılık	Sâbiîlik
Bâtınîlik	İsmailîlik	Safeviyye
Bektâşîlik	İsnaaşeriyye	Vefâîlik
Caferîlik	Karmatîlik	Yarsanilik
Dedebabalık	Kızılbaşlık	Yarsanizm
Dürzîlik	Luvi mitolojisi	Yezîdîlik
Gnostisizm	Mani dini	Zerdüştlük
Harabatilik	Mustâlîlik	Zurvanizm

Dış bağlantılar

• An Inquiry into the Religious Tenets of the Yezeedees (George Percy Badger, 1852)
• Dunyadinleri.com Türkçe Dinlerin Tarafsız Buluşma Adresi
• Alternatifforum
• Devil Worship: The Sacred Books and Traditions of the Yezidiz (Isya Joseph, 1919)
• Peacock Angel: Being Some Account of Votaries of a Secret Cult and Their Sanctuaries (E.S. Drower, 1941)
• Yezidism: Its Background, Observances and Textual Tradition (Philip G. Kreyenbroek, 1995)
• Shaikh ‘Adî, Sûfîsm and the Kurds (Zourab Aloian)
• 'Al-Hallaj in Kurdish Tradition', al-Hallaj gazetesi köşe yazısı)
• 'Being Yezidi, Ermenistan'ın Yezidi kimlik politikası üzerine', (Onnik Krikorian, 2004)
• Lost in Translation (Michael Yon tarafından Irak'ın Yezdinar köyünde yapılan rüportaj, Haziran 6, 2005)
• 'The Beginning of the Universe, photos and a description of Yezidi life in Lalish, Iraq' (Michael J. Totten, February 22, 2006)
• 'Armenia: Yezidi Identity Battle', Institute for War & Peace Reporting (Onnik Krikorian, 2 November 2006)
• Yezidi Web Wayback Machine)

Başvuru kitapları

Kürt Alevîleri

• Bumke, Peter (1979). "Kizilbaş-Kurden in Dersim (Tunceli, Türkei). Marginalität und Häresie." Anthropos 74, 530-548.
• Gezik, Erdal (2000), Etnik Politik Dinsel Sorunlar Baglaminda Alevi Kurtler, Ankara.
• Van Bruinessen, Martin (1997). "Aslını inkar eden haramzadedir! The Debate on the Kurdish Ethnic Identity of the Kurdish Alevis." In K. Kehl-Bodrogi, B. Kellner-Heinkele, & A. Otter-Beaujean (eds), Syncretistic Religious Communities in the Near East (Leiden: Brill).
• Van Bruinessen, Martin (1996). Kurds, Turks, and the Alevi revival in Turkey. Middle East Report, No. 200, pp. 7–10. (NB: The online version is expanded from its original publication.)
• White, Paul J. (2003), “The Debate on the Identity of ‘Alevi Kurds’.” In: Paul J. White/Joost Jongerden (eds.) Turkey’s Alevi Enigma: A Comprehensive Overview. Leiden: Brill, pp. 17–32.