Venezuela

Venezuela República Bolivariana de Venezuela  (İspanyolca) Bolivarcı Venezuela Cumhuriyeti
Bayrak Arma
Slogan Dios y Federación  (İspanyolca) "Tanrı ve Federasyon"
Millî marş Gloria al Bravo Pueblo  (İspanyolca) Şan olsun cesur halka
Başkent ve en büyük şehir	Caracas 10°30′K 66°58′B
Resmî dil(ler)	İspanyolca
Etnik gruplar	Venezuela Kızılderilileri
Hükûmet	Federal başkanlık cumhuriyeti
• Devlet Başkanı Nicolás Maduro (kısmen tanınan) Juan Guaidó (kısmen tanınan) • Geçici Devlet Başkanı Yardımcısı Jorge Arreaza
Tarihçe
• İspanya'dan 5 Temmuz 1811 • Büyük Kolombiya Cumhuriyeti'den 13 Ocak 1830 • Tanınma 30 Mart 1845
Yüzölçümü
• Toplam	916.445 km2 (33..)
• Su (%)	0,32
Nüfus
• 2019 sayımı	32.050.085
• Yoğunluk	30,2/km2 (181..)
GSYİH (SAGP)	2019 tahminî
• Toplam	204,291 milyar $
• Kişi başına	7.344 $
GSYİH (nominal)	2020 tahminî
• Toplam	48,610 milyar $ (86..)
• Kişi başına	1.739 $ (146..)
Gini (2013)	44.8 orta
İGE (2019)	0.711 yüksek · 113.
Para birimi	Venezuela bolivarı (VEF)
Zaman dilimi	-04.00
Trafik akışı	sağ
Telefon kodu	+58
İnternet alan adı	.ve
^ The "Bolivarian Republic of Venezuela" has been the full official title since the adoption of the new Constitution of 1999, when the state was renamed in honor of Simón Bolívar. ^ The Constitution also recognizes all indigenous languages spoken in the country. ^ Area totals include only Venezuelan-administered territory. ^ On 1 January 2008 a new bolivar, the bolívar fuerte (ISO 4217 code VEF), worth 1,000 VEB, was introduced.

Venezuela, Güney Amerika'da yer alan bir ülkedir. Resmî adı İspanyolcada República Bolivariana de Venezuela olup Bolivarcı Venezuela Cumhuriyeti anlamına gelir. Kuzeyinde Karayip Denizi, doğusunda Guyana, güneyinde Brezilya ve batısında Kolombiya ile çevrilidir. Venezuela açıklarında Küçük Antiller adaları olan Aruba, Kurasao, Bonaire (son ikisi Hollanda Antilleri'ne bağlı) ile Trinidad ve Tobago ada devletçikleri bulunur.

Tarih

Ana madde: Venezuela tarihi

İspanyolların Güney Amerika'da ilk sürekli yerleşimlerinden biridir. Başarısız birkaç ayaklanmadan sonra ülke, sonunda İspanya'dan bağımsızlığını ünlü Simón Bolívar önderliğinde 1821'de kazanmıştır. Bağımsızlığının ilk yıllarında şimdiki Kolombiya, Panama ile Ekvador'la birlikte Büyük Kolombiya'nın bir parçasını oluşturan Venezuela, 1830 yılında bu birlikten ayrılmıştır.

Venezuela'nın yakın tarihinde 19. yüzyılın tümü ile 20. yüzyıl başları siyasal çalkantılar, diktatörlükler ve devrimlerle doludur. Siyasi yaşama baktığımızda 1948'de Acción Democratica (Demokrasi Hareketi) partisinin lideri Rómulo Gallego’nun iktidarına son veren Marcos Pérez Jiménez’ün diktatörlüğü 10 yıl sürmüştür. Daha sonra 1958’de uzun yıllar egemen olacak sistemin başlangıcı sayılan Punto Fijo anlaşması büyük politik partiler arasında imzalandı. Aralık 1958’deki seçimleri Rómulo Betancourt kazanmıştır. Bu tarihten sonra iktidarın merkez sol parti Acción Democratica (AD) ve sosyal-Hristiyan eğilimli parti COPEI arasında gidip geldiği bir süreç görülür. Punto Fijo sürecinin o dönem diğer Latin Amerika ülkelerine demokrasiye geçişin nasıl olması gerektiğine dair önemli bir model olarak gösterildiğini belirtmektedir

Fernando Casado Gutiérrez, ülkenin politik hayatını bir takım dönemlere ayırır: 1958-1968 arasında demokratik sistem kurulmuş ve kurumsallaştırılmış; 1988’e kadar iki partili bir sistem yürümüş ve 1989-1998 arasında ise sistem zayıflamış ve krize girmiştir. Bir görüşe göre, mevcut partilerin seçim başarısına odaklanmış olmasının ve ideolojilerinin birbirinden farksız hale gelmesinin sisteme olan güvenin azalmasında önemli payı olmuştur. Gözlemciler özellikle 1980’lerden itibaren varolan sistemi “Partidokrasi” olarak tanımlarlar ve bu dönemde iki partinin (AD ve COPEI) ülkede yeni açılımların oluşmasını tıkadıklarını söylemektedirler.

Venezuela'nın bağımsızlığını simgeleyen bir resim.

Caracazo 1989’da IMF’nin yapısal uyum programları uygulanmaya konulmasına tepki olarak ortaya çıkan olaylara verilen isimdir. Bu politikalar faiz oranlarının serbest bırakılması, kamu hizmetlerine uygulanan vergilerin arttırılması, ithalat vergilerinin büyük ölçüde kaldırılması, bütçe açığında %4 oranında indirime gidilmesi ve yabancı firmalara kârlarının tamamını ülkelerine aktarabilmesi gibi yeni-liberal politikaları içermiştir. Oluşan tabloda ise enflasyonun %80,7’lere ulaşması, işsizliğin %14’e yükselmesi ve halkın %80,42’sinin fakirlik içinde yaşaması gibi sıkıntılar ortaya çıkmıştır. İktidardaki AD’nin lideri Calos Andrés Perez’in politikalarına tepki için sokaklara dökülen resmî olmayan rakamlara göre yaklaşık 3000 kişi hükûmet güçleri tarafından öldürülmüştür ve bu olaylar huzur içinde yaşayan ülke açısından çok önemli bir kırılma olmuştur.

1980’lerde Hugo Chávez profesyonel bir askerdir ve 1982’de arkadaşlarıyla birlikte Movimiento Bolivariano Revolucíonario 200 (Bolivarcı Devrimci Hareket - MBR 200) isimli gizli ve kendisine yakın genç subayları örgütlemeyi amaçlayan bir yapı kurmuşlardır. Bu hareket 4 Şubat 1992’de Chavez ve arkadaşlarının darbe girişimiyle birlikte kamuoyu tarafından tanınmıştır. Bu darbe girişiminin yeni-liberal politikaların uygulanmasına tepki olarak ayaklanan halkın hükûmet tarafından sert bir şekilde bastırıldığı Caracazo olaylarına tepki olarak doğduğu belirtilmiştir. Darbe sonuç olarak başarısız olmuş, Chavez hapse düşmüş ama kamuoyu Chavez’i tanıma fırsat bulmuştur. Chavez teslim olduktan sonra diğer isyancılara teslim olmaları için çağrı yapması için televizyonda bir dakika konuşmasına izin verilmesini istemiştir ve kendine verilen sürede “yeni olanakların ortaya çıkacağını ve ülkenin daha iyi bir geleceğe doğru ilerleyeceğini” belirterek isyanı sonlandırdıklarını açıklamıştır.

1993'te başkan Perez kamu fonlarını kötü yönde kullandığı için görevden alınmıştır ve 1994'te yeni kurulmuş merkez sağ parti Convergencia’nın lideri Rafael Caldera MAS adında küçük sol partinin de desteğiyle başkan seçilmiştir. MBR 200 bu seçimleri boykot etme çağrısı yapmıştır. Caldera yoksul halkın sevgisini kazanmış olan Chávez'i serbest bırakmıştır.

Daha sonra, 1998 başkanlık seçimlerine yeni kurulan "Beşinci Cumhuriyet Devinimi" adlı partiyle katılan Chávez, oyların yüzde 56'sını alarak başkan seçilmiştir. 1999 Yılında bu partinin girişimleriyle yeni anayasa hazırlanmış ve halkoylamasıyla kabul edilmiştir. 2000 Yılında oylarin % 59'unu alarak yeniden başkan seçilen Chávez'e meclis Kasım 2000'de bir yıl boyunca ülkeyi kararname ile yönetme yetkisi vermiştir. Bu bir yıl içerisinde Chávez'in özellikle tarım ile petrol alanlarında büyük düzenlemeler içeren 49 kararname çıkarması, ülkedeki o ana kadar egemen olan güçler arasında tedirginlik yaratmış ve düzenlemelerin dirençle karşılaşmasına ve kutuplaşmalara yolaçmıştır. 2001'in Aralık ayında ülkenin büyük işveren ve işçi sendikaları genel işi bırakma eylemi girişiminde bulunmuşlardır. 2002'de ordu ile sivil toplumun bazı öğeleri Chávez'i darbe ile başkanlıktan düşürmüşler, ancak Chávez halk ve ordu desteği ile 48 saat içerisinde görevine geri getirilmiştir. Venezuela petrolünün en büyük alıcısı olan ABD'nin başarısız darbedeki rolü tartışılmış ama kanıtlanmamıştır. 15 Ağustos 2004'te yapılan halkoylamasını Chávez oyların %58'ini alarak kazanmıştır. Ülkedeki Chávez karşıtı güçler halkoylamasınde yolsuzluklar olduğunu öne sürmüşlerse de, oylamanın geçerliliği Amerika Devletler Örgütü ile ABD'deki Carter Kurumunca onaylanmıştır.

Venezuela Güney Amerika Uluslar Topluluğu'nun bir üyesidir.

Asya Ekonomik krizinin de etkisiyle sosyo-ekonomik sıkıntıların iyice derinleştiği 1998 yılında Chavez iktidarı başladı. Bu dönemde, iyice fakirleşen halkın refah seviyesini yükseltmek için yeniden dağıtımcı bir politika benimsendi. Bu yeniden dağıtımın en önemli kamusal kaynağı ise milli petrol şirketi olan PDSVA’nın (Petróleos de Venezuela, S.A.) gelirleriydi. Ancak bu aşırı harcamalar ülkede yüksek enflasyon rakamlarına neden oldu. Buna ek olarak, 2008 yılındaki ekonomik krizin yol açtığı petrol fiyatlarındaki düşüş ülkedeki ekonomik çakılmayı hızlandırdı. Ayrıca, petrol ihracatı dışında diğer ekonomik alanlara önem verilmemesi ülke içinde mal üretimi ve tedarikinde çok büyük sıkıntılara yol açtı. Bunun sonucunda, 2010’lardan itibaren ülkede kıtlık baş göstermeye başladı.

2012 yılında mevcut devlet başkanı Hugo Chávez kansere yakalandı ve Dışişleri Bakanı Nicolás Maduro’yu halefi seçti. 5 Mart 2013’te de görevinden ayrıldı. Halef Maduro’nun geçici başkanlığında seçime gidildi ve Maduro oyların yüzde 50.62’sini alarak uluslararası gözlemcilerin varlığına rağmen seçimleri kazandı. Muhalefet seçim sonuçlarının hileli olduğunu öne sürdü ve ülke genelinde yolsuzluk ve yoksulluk karşıtı protestolar başladı. Ancak Venezuela Yüksek Mahkemesi (Tribunal Supremo de Justicia ) seçim sonuçlarını geçerli saydı ve Maduro’nun başkanlığını onayladı. Bu kararın ardından ülke genelindeki protestoların yoğunluğu ve buna paralel olarak Maduro yönetiminin şiddeti arttı.[1]

Maduro iktidarında da Chavez’in ikinci döneminde olduğu gibi ülke refahındaki düşüş hızla devam etti. Ekonomideki küçülme yüzde 50’yi geçti.[2] Bunun yanında yıllık enflasyon rakamları yüzde on binlere yükseldi. Bu gelişmelerin sonucunda, 2015 yılındaki Milletvekili seçimlerinde muhalefet önemli bir seçim zaferi kazandı ve meclis çoğunluğunu elde etti. Ertesi sene muhalefetin çoğunlukta olduğu Ulusal Meclis (Asamblea Nacional), Maduro’nun görevden alınması (recall) ve bundan sonraki başkanların görev sürelerinin kısaltılması için referandum çağrısında bulundu. Ancak bu çağrı, Ulusal Seçim Konseyi (Consejo Nacional Electoral) tarafından durduruldu. İptal kararının ardından milyonlarca insan gösterilere başladı ve yüzlerce kişi hayatını kaybetti.

Ulusal Meclis seçildiğinden itibaren yasama faaliyetleri açısından Maduro’ya karşı kilitleyici konumuna geçti. Meclisin bu tavrı nedeniyle Maduro yanlısı olan Yüksek Mahkeme, 29 Mart 2017’de Meclisin yasama yetkisini elinden aldı ve bu yetkileri kendisinin kullanacağını açıkladı.[3] Ayrıca çoğunluğu muhalefet olan milletvekillerinin dokunulmazlığını kaldırdı. Yüksek Mahkeme’nin bu tavrı başını ABD’nin çektiği Amerikan Devletler örgütü (OAS) tarafından darbe olarak nitelendirildi.[4]

1 Mayıs 2017’ye gelindiğinde yasama tarafından eli kolu bağlanan Maduro, 1999 Anayasa’nın değiştirilmesi için çağrıda bulundu. Öneri ulusal meclise alternatif paralel bir meclisin kurulması anlamına gelmekteydi. 30 Ağustos 2017’ de yapılan ve muhalefetin boykot ettiği seçimler sonucunda bir Ulusal Kurucu Meclis (Asamblea Nacional Constituyente) oluşturuldu. Yeni meclis ulusal meclisin yerine yasama faaliyetinde bulunmaya başladı.

Mayıs 2018’de Maduro yeniden seçildi, fakat uluslararası gözlemciler ve muhalefet tarafından birçok usulsüzlük tespit edildi. Küba, Çin, Rusya, Türkiye ve İran Maduro’yu meşru başkan olarak tanırken,  Brezilya, Arjantin, ABD, Almanya, Fransa gibi birçok ülkeyse seçim sonucunu tanımadıklarını duyrudu. Bunun yanı sıra, bazı ülkeler Venezuela’yla olan diplomatik ilişkilerini keserken, bazıları da Maduro'nun görevi bırakmasını istedi[5]. Uluslararası örgütlerden ilk tepkiyse 2017 yılında Venezuela’daki krizi barışçıl bir şekilde çözmek için Latin Amerika ülkeleri tarafından oluşturulan Lima grubundan geldi. Hemen ardından Ocak 2019'da ise Amerikan Devletleri Örgütü Daimi Konseyi (OAS),Maduro'nun yeni döneminin meşruiyetini tanımama kararı aldı.[6] AB Parlamentosu da 31 Ocak'ta Juan Guaidó'nun Venezuela Cumhuriyeti'nin meşru geçici başkanı olarak tanınmasını çoğunlukla onayladı. Buna karşın Birleşmiş Milletler Maduro hükûmetini Venezuela’nın tek meşru temsilcisi olarak kabul etti.[7]

5 Ocak 2019’da Maduro karşıtlarının çoğunlukta olduğu Venezula Ulusal Meclisi, Maduro’nun başkanlık makamını gasp ettiğini ve başkanlık makamının boş olduğunu deklare etti. Bunun ardından, 1999 Venezuela Anayasası’nın 233 maddesine dayanarak Meclis Başkanı Juan Guaidó’yu geçici başkan ilan etti. Bu maddeye göre Meclis başkanı başkanın olmadığı çeşitli durumlarda geçici başkan olarak ülkeyi seçimlere götürene kadar başkanlık makamına vekâlet eden tek yetkili kişidir. ABD, Kanada ve Brezilya Guaido'yu hızla meşru devlet başkanı olarak kabul ederken, Rusya, Çin ve Küba ise Maduro'ya destek verdi.

Uluslararası tepkiler :

Ocak 2019’da Trump yönetimi Venzeula’nın millli petrol şirketi PDVSA’ya yaptırım uygulama kararı aldı.Bu yaptırımlar sonucunda Venzeula’nın yıılık 11 milyar dolar civarı kayıop yaşayacağı öngörüldü.[8]

24 Mart’ta Rusya, Venezulla hükûmetine yüzlerce asker ve askeri teçhizat gönderdi.[9]

17 Nisan'da Birleşik Devletler Hazine Bakanlığı Venezuela Merkez Bankası'na yaptırım uyguladı.[10]

Haziran ayında Deutschebank Ve Citibank, Veneuzela hükûmetinin borçlarını ödeyememesi nedeniyle 1,4 milyar dolarlık altın rezervine el koydu.[11]

---

---

Coğrafya

Güney Amerika'nın kuzeyinde, Karayip Denizi ve Kuzey Atlas Okyanusu kıyısında, Kolombiya ile Guyana arasında yer alır. 8 00 Kuzey enlemi, 66 00 Batı boylamında, Güney Amerika, Orta Amerika ve Karayipler ile sınırlı.

venezuela topografik haritası

Tropikal iklime sahiptir. Kuzeybatıda And Dağları ve Maracaibo ovaları, orta kısımda ovalar, güneydoğuda Guyana dağlık arazisi yer alır.

Yönetimi

Venezuela Cumhuriyeti, Başkanlık Tipi Cumhuriyet ile yönetilir. Başkent Karakas olup; idari bölümler; 23 eyalet,1 federal bölge, ve 1 federal bağımlı; Amazonas, Anzoategui, Apure, Aragua, Barinas, Bolivar, Carabobo, Cojedes, Delta Amacuro, Dependencias Federales, Distrito Federal, Falcon, Guarico, Lara, Merida, Miranda, Monagas, Nueva Esparta, Portuguesa, Sucre, Tachira, Trujillo, Vargas, Yaracuy, Zulia.

Bağımsızlık günü, 5 Temmuz 1811 (İspanya ve Venezuela'dan), Millî Bağımsızlık Günü'dür. Ve 14 Eylül 1904 Venezuela'da millî bayramıdır. Millî Savuncu Günü'dür. Venezuela Cumhuriyeti'nin cumhurbaşkanının doğum günüdür.

Ekonomi

Venezuela son yıllarda yapılan keşifler sonucunda 2012 yılında dünyanın en büyük petrol rezervlerine sahip ülkesi durumuna gelerek, bu alanda Suudi Arabistan'ı geçmiştir. Böylece petrol rezervleri konusunda Suudi Arabistan yaklaşık 70 yıldır sürdürdüğü liderliğini kaybetmiştir.

Venezuela, OPEC resmî verilerine göre 296 milyar varil ham petrol rezervlerine sahiptir. Örnek vermek gerekirse bu miktar petrol, Türkiye'nin 1220 yıllık ihtiyacını karşılamaya yeterlidir. Böylece Venezuela ekonomik ve politik olarak son derece stratejik bir konuma yükselmiş olmaktadır.

Son yıllarda ekonomide ciddi bir çöküş vardır.Bunun bir sebebi de Hollanda hastalığıdır.

Kaynakça

[1] http://humanrightsfoundation.org/news/venezuela-hrf-declares-leopoldo-L%C3%B3pez-a-prisoner-of-conscience-and-calls-for-his-immediate-release-00355

[2] https://www.bloomberg.com/graphics/2019-venezuela-key-events/

[3]  "Venezuela opposition calls on military to intervene after 'coup' ruling". Fox News Channel. 30 March 2017. Retrieved 31 March 2017.

[4] "Venezuela's Descent into Dictatorship". The New York Times. 31 March 2017. Retrieved 1 April 2017.

[5] Stephen Gibbs Caracas, « World leaders shun Venezuela as ‘dictator’ Maduro sworn in », The Times,‎ 11 janvier 2019 (ISSN 0140-0460, lire en ligne [archive], consulté le 11 janvier 2019)

[6] OAS (10 January 2019). "OAS – Organization of American States: Democracy for peace, security, and development". www.oas.org. Archived from the original on 24 January 2019. Retrieved 24 January 2019

[7] "Maduro Government Recognized as the Only Representative of Venezuela at the UN | Orinoco Tribune". orinocotribune.com. 20 December 2019.

[8] Lee, Matthew and Deb Riechmann, « US hits Venezuela with oil sanctions to pressure Maduro », AP,‎ 29 janvier 2019 (lire en ligne [archive], consulté le 12 mars 2019)

[9] « Venezuela: deux avions militaires russes sèment la discorde entre Washington et Moscou » [archive], Figaro, 28 mars 2019 (consulté le 28 mars 2019)

[10] « Venezuela: Maduro juge "illégales" les sanctions américaines contre la Banque centrale » [archive], Le Point, 18 avril 2019 (consulté le 19 avril 2019)

[11] Une partie de l'or du Venezuela entre les mains des banques » [archive], Les Échos, 7 juin 2019.