Teksas

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Teksas
Teksas bayrağı
Bayrak
Teksas mührü
Mühür
ÜlkeAmerika Birleşik Devletleri Amerika Birleşik Devletleri
BaşkentAustin
En büyük şehirHouston
İdare
 • ValiGreg Abbott (R)
 • Vali vekiliDan Patrick (R)
 • Üst meclisTexas Senatosu
 • Alt meclisTexas Temsilciler Meclisi
 • SenatörlerJohn Cornyn (R)
Ted Cruz (R)
Yüzölçümü
 • Toplam695,662 km²
 • Kara
676,587 km² (261,231 mil²)
 • Su
19,075 km² (7,364 mil²)
Rakım520 m
En yüksek nokta2,667,4 m (8.751,3 ft)
En alçak nokta0 m (0 ft)
Nüfus
 (2020)[1]
 • Toplam30,503,301
 • Yoğunluk42,9/km²
Zaman dilimiUTC-06.00
 • Yaz (YSU)UTC-05.00
ISO 3166 koduUS-TX
Resmî site
texas.gov

Teksas (İngilizce: Texas), Amerika Birleşik Devletleri'nde en kalabalık ikinci (Kaliforniya'dan sonra) ve en geniş ikinci (Alaska'dan sonra) eyalettir. Coğrafi olarak ülkenin merkezi güneyinde yer alır. Dünya'da ve Amerika Birleşik Devletleri ekonomisinde önemli bir yer tutar. Teksas güneyde Meksika'nın Chihuahua, Coahuila, Nuevo León ve Tamaulipas eyaletleri ile uluslararası sınır; batıda New Mexico, kuzeyde Oklahoma, kuzeydoğuda Arkansas ve doğuda Louisiana eyaletleri ile sınır oluşturur. Teksas, 696.200 kilometrekare alana (268.820 milkare) ve sürekli artan 30 milyon (2023) nüfusa sahiptir.[2]

Houston Teksas'ın en büyük ABD'nin dördüncü en büyük şehri, San Antonio ise eyaletin en büyük ikinci ve Birleşik Devletler'in en büyük yedinci şehri. Dallas-Fort Worth ve Greater Houston sırasıyla en büyük dördüncü ve beşinci ABD metropolitan bölgesi. Diğer büyük şehirler El Paso ve eyalet başkenti Austin'dir. Teksas'a eskiden bağımsız bir cumhuriyet olduğunu belirtmesi ve Meksika'dan bağımsızlığın alınma mücadelesini hatırlatması amacıyla yalnız yıldız eyaleti anlamına gelen "Lone Star State" lakabı takılmıştır. "Yalnız Yıldız" bugün Teksas eyalet bayrağında ve Teksas eyalet mühründe bulunur.[3] Eyalet adı olan Teksas (Texas) adının kökeni, Caddo dilinde arkadaşlar anlamına gelen "Tejas" kelimesinde gelir.[4]

İklim[değiştir | kaynağı değiştir]

Kıyılarda ve doğuda sıcak ve nemli alttropikal, iç kesimlerde özellikle Panhandle'de kuru ve en düşük sıcaklık ile en yüksek sıcaklık dereceleri arasında fark büyük olan kara iklimi egemendir. Yüz ölçümünün genişliği ve iklimin çeşitliliği, topraklarının ancak %20 kadarının ekildiği halde çeşitli bir tarımsal üretime olanak vermektedir.

Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

Teksas dünyanın en zengin yerlerinden biridir. Yalnız Amerika Birleşik Devletleri'nde değil bütün dünyada yeraltı ve yerüstü zenginlikleriyle önemli bir yer tutar. Ilımlı bir bölgede bulunan geniş topraklarında tarımın birçok türü, hayvancılık yapılır. Ayrıca dünyanın en zengin petrol yataklarının bir kısmı da buradadır. Yalnız petrol ele alındığında yıllık kazancı milyar dolarları bulur. Teksas petrol üretim patlaması ile başlayan üretim artışı sayesinde bugün Amerika Birleşik Devletleri'nin petrol ihtiyacının %40 kadarı Teksas'tan sağlanır. Tarımda Amerika Birleşik Devletleri içinde liderdir. Hayvancılıkta da lider konumundadır. Texas ayda 982,4 milyon dolarla Amerika Birleşik Devletleri'nde Kaliforniya'dan sonra en büyük ticareti gerçekleştirir.

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Teksas'a ilk defa 1528'de İspanyol gemici Cabeza Da Vaca ile gelenler ayak basmıştır. O günden sonra sırasıyla Fransa, İspanya, Meksika'nın eline geçti. 1836'da bağımsız bir cumhuriyet oldu. 1845'te Amerika Birleşik Devletleri'ne katıldı. O sıralarda Teksas'ta birkaç küçük şehir ve hayvan beslenen büyük çiftliklerden başka bir şey yoktu. Gerek hayvancılık, gerek tarım, gerekse petrol'ün bulunması XX. yüzyıl içinde Teksas'ın gelişmesinde en önemli etkenlerdi. Teksas eyaletinin diğer eyaletlere nazaran ayrıcalıklı olduğu söylenebilir. Halk oylaması sonucu gerekli çoğunluğa ulaştığı takdirde Amerika Birleşik Devletleri'nden ayrılma hakkı vardır.

Siyaset[değiştir | kaynağı değiştir]

Teksas'taki şehirler[değiştir | kaynağı değiştir]

Teksas'taki Şehirler

Teksas'ta 254 şehir vardır. En önemli 7 şehri Houston, San Antonio, Dallas, Austin, Fort Worth, Lubbock ve El Paso'dur. Amerika Birleşik Devletleri'nin en büyük 20 şehri arasında buradaki birçok şehir bulunmaktadır.

Teksas'taki
şehirlerde
ABD'deki
şehirlerde
Şehir Nüfus
Yüzölçümü
Teksas'taki
Konumu
1. 4. Houston 2.016.582 601,7 Güneydoğu Teksas
2. 7. San Antonio 1.256.509 412,1 Güney Teksas
3. 9. Dallas 1.213.825 385,0 Kuzey Teksas
4. 16. Austin 690.252 258,4 Orta Teksas
5. 19. Fort Worth 624.067 298,9 Kuzey Teksas
6. 21. El Paso 598.590 250,5 Batı Teksas

Nüfus ve etnik yapı[değiştir | kaynağı değiştir]

Teksas eyaletinin nüfusu 30,5 milyon kişidir. Halkın %83'ü beyazdır. Geri kalan (%17) ise siyahidir. Etnik köken olarak ;

Meksikalı (%25,3), Alman (%10,9), Afrikalı ve yerliler (%10,5), İngilizler (%7,2) ve İskoçlar ile İrlandalılar (%7,2) ve geri kalanlar oluşturur.

Dil[değiştir | kaynağı değiştir]

Teksas'ta en çok konuşulan dil İngilizce'dir. İngilizce'den sonra İspanyolca konuşulur ve İspanyolca'yı Fransızca izler. Türkçe, Almanca, Lehçe, Çekçe, Korece, Vietnamca, Ermenice ve Urduca konuşan küçük gruplar vardır. Ayrıca Amerikan yerlileri kendilerine özgü bazı diller konuşurlar.

Eğitim[değiştir | kaynağı değiştir]

Rice Üniversitesi
Houston
San Antonio
Austin

Teksas'ta yüksek kalitede eğitim veren birçok üniversite ve kolej vardır.

College Station'daki Teksas A&M Üniversitesi, Austin'deki Texas Üniversitesi, Houston Üniversitesi, Lubbock'taki Teksas Tech Üniversitesi, Dallas'taki UTD (UT Dallas) Üniversitesi gibi uluslararası üniversitelerle birlikte daha küçük dereceli üniversiteler de vardır örneğin; Denton'daki Kuzey Texas Üniversitesi, Houstan'daki Rice Üniversitesi, San Antonio'daki Trinity Üniversitesi gibi 100'ün üzerinde üniversite bulunur.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Bureau, US Census (26 Nisan 2021). "2020 Census Apportionment Results". The United States Census Bureau. 26 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2021. 
  2. ^ "U.S. Census Bureau Announces 2010 Census Population Counts – Apportionment Counts Delivered to President". Press Release. U.S. Census Bureau. 23 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2011. 
  3. ^ "Introduction to Texas". Netstate.com. 20 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2010. 
  4. ^ Texas from Sea to Shining Sea http://books.google.co.in/books/about/Texas.html?id=PUemv3wa0O8C&redir_esc=y 14 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.