Pan-Asyacılık

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Pan-Asyacılık (Asyacılık veya Büyük Asyacılık olarak da bilinir), Asya halklarının siyasi ve ekonomik birliğini ve işbirliğini teşvik eden bir ideolojidir. Özellikle Doğu, Güney ve Güneydoğu Asya'dan çeşitli Pan-Asyacılık teorileri ve hareketleri önerilmiştir. Hareketi motive eden şey, Batı emperyalizmi ve sömürgeciliğine karşı direniş ve Asya değerlerinin Avrupa değerlerinden önce gelmesi gerektiği inancı olmuştur. Başka bir görüşe göre de bu ideoloji, dil kökeni Asya'ya dayanan halkların aynı atadan geldiği inancına bağlı olarak ortaya atılmış bir akımdır.[1]

Pan-Asyacılık ideolojisine eğer dil konu alınacaksa Asya'da olmasına rağmen Rusya, Tacikistan, Afganistan, Pakistan, Bangladeş, Nepal, İran ve Hindistan mantıken dahil edilmemeli fakat Japonya İkinci Dünya Savaşında bu ülkelerle temas kurmuştur.[2] Rusça, Tacikçe, Afganca (veya Peştuca), Urduca, Bengalce, Nepalce, Farsça ve Hintçe Hint Avrupa dil ailesine aittir.[3]

Asya'nın kendisine ait (Sonradan başka bir bölgeden Asya'ya yerleşmemiş[4]) dil ailelerinden bazıları; Çin-Tibet dil ailesi, Altay dil ailesi, Avustronezya dil ailesidir.

Aynı zamanda Ural dil ailesinin kökeni Asya olduğu[5] için bazen Ural dil ailesine sahip ülkelerinin de (Macaristan, Finlandiya, Karelya, Estonya vb.) bu ideoloji içerisinde yer göstermek mümkün.[6][7][8][9]

Pan-Asyacılık ilkesine göre Hint-Avrupa dil ailesi gibi Asyalılar da aynı kökenden gelir ve aynı çatı altında birleşmesi gerektiği savunulur. İdeolojiyi ortaya atmanın ana nedeni Avrupa emperyalizmini Asya'dan atmaktır. Diller tablosunda Türkçenin de içinde olduğu bölüm, sırasıyla Malezya Negritoları, Türkî diller, Moğolca, Tunguz dilleri (Mançuca vb.), Hmong-Meince, Tai-Kadaice, Avustralasyatik diller(Endonezce, Filipince vb.) Tibetçe-Burmanca, Çince, Korece, Japonca ve Aynuca aynı dil bölümündedir.[10] Bu dillerin aynı kökenden geldiği düşünülüyor.[11] Çoğu diğer kaynaklarda Ural dilleri (Fince, Estonca vb.) de Asyalı dil ailesi bölümüne eklenir fakat coğrafyadan dolayı bazı kaynaklar Avrupalı olarak gösterir.[12] Aynı şekil Eskimo-Aleut dil ailesi gibi aileler içinde geçerli, coğrafî olarak Amerikan oldukları için Amerikan olarak gösterilirler fakat dil olarak Asyalıdırlar.[13]

Yakın tarihte Pan-Asyacılık[değiştir | kaynağı değiştir]

Yakın tarihte Pan-Asyacılığı içeren organizasyonlar; Asya Konseyi, ASEAN (1967'den günümüze), Büyük Doğu Asya Ortak Refah Alanı, Asya İlişkileri Konferansı, Asya İşbirliği Diyaloğu, Bandung Konferansı (1955) ve Güney Asya Bölgesel İşbirliği Derneği'dir.

Pan-Asyacılığın erken dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Pan-Asyacılığın Japonya'nın İkinci Dünya Savaşı'ndaki dönemden daha belirgin ve başarılı yayılma Cengiz Han (Temuçin) döneminde görülmüştür.[14] Cengiz Han 13. yüzyılın başında Orta Asya'daki tüm kavimleri (Özellikle başta göçebe kavimler olmak üzere) birleştirip tek ulus hâline getirerek Moğol siyasi kimliği çatısı altında toplamak istemiş[15] ve Dünya'nın en büyük bitişik sınırlara sahip imparatorluğunu kurmuştur.[16]

Türk Pan-Asyacılığı[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye'deki Pan-Asyacılık henüz tam araştırılmamıştır,[17] ne kadar kişinin bu ideolojiye sahip olduğu ve ne kadar yaygın olduğu bilinmemektedir ancak İkinci Dünya Savaşı'ndaki Japonya'yı destekleyen ve Pan-Asyacılık ideolojisine sahip Türklerin, Japonya'nın İkinci Dünya Savaşı'ndaki bayrağından yola çıkılarak tasarlanmış bir bayrağı kullandığı gözlemlenmektedir.[18][19]

Çinli Pan-Asyacılığı[değiştir | kaynağı değiştir]

Çin hükûmeti tarafından Pan-Asyacılık, Japon askeri saldırganlığı ve siyasi özümseme için rasyonelleştirilmiş bir ideoloji olarak yorumlandı (bkz. Yirmi Bir Talep). Ancak 1917'de Li Dazhao (1889–1927)[20] Asya uluslarının kurtuluşu ve eşit daha büyük Asya birliğini savundu. 1924'te Sun Yat-sen (1866–1925)[21] Batı'nın Hegemonik, Doğu'nun Konfüçyüsçü olduğunu belirtmiş ve Asya uluslarını birleştiren "Büyük Asyacılık veya Pan-Asyacılık" ile Avrupa sömürgeciliğine direnerek ve Asyalıların bir olduğuna inanarak tam bağımsızlığı savunmuştur.[22]

Japon Pan-Asyacılığı[değiştir | kaynağı değiştir]

Kasım 1943'te Büyük Doğu Asya Konferansı'na katılanlar (soldan sağa): Ba Maw , Burma temsilcisi , Zhang Jinghui , Mançukuo temsilcisi , Wang Jingwei , Çin temsilcisi , Hideki Tōjō , Japonya temsilcisi , Wan Waithayakon , Tayland temsilcisi , José P. Laurel , Filipinler temsilcisi , Subhas Chandra Bose , Hindistan temsilcisi

İkinci Dünya Savaşı öncesi Japon Pan-Asyacılığı, özünde Asya'nın Avrupa emperyalizmine karşı birleşmesi gerektiği fikriydi. Ayrıca tüm Asyalıların bir teoriye göre aynı kökenden gelmiş[23] olması da bu ideolojinin ortaya atılması için gerekli bir nedendi.[24]

Japon Pan-Asyacılığı, Avrupa'nın baskısı altındaki Asya uluslarıyla dayanışma ve Asya kıtasına saldırgan genişleme tartışmaları arasında iç içe geçerek gelişti. Önceki tartışmalar liberalizmden kaynaklandı. İdeologları, Avrupa güçlerine karşı işbirliğine dayalı savunma için eşit Japonya-Kore sendikalaşmasını savunan Tokiçi Tarui (1850–1922) ve Japonya'da yerel anayasal hükümete ve Kore reformlarına teşebbüs eden Kentaro Oyi (1843–1922) idi. Japonya'da Pan-Asya düşüncesi 19. yüzyılın sonlarında gelişmeye başladı ve özellikle Rusya'nın Rus-Japon Savaşı'nda (1904-1905) yenilmesinin ardından daha çok teşvik edildi. Bu, Hint şairler Rabindranath Tagore ve Sri Aurobindo ile Çinli politikacı Sun Yat-sen'in ilgisini çekti.

Japon Pan-Asyacı yazar Shūmei Ōkawa

Daha geniş Asya kaygılarına artan resmi ilgi, Hint Çalışmaları için tesislerin kurulmasında gösterildi. 1899'da Tokyo İmparatorluk Üniversitesi Sanskritçe ve Kawi'de bir kürsü kurdu ve 1903'te karşılaştırmalı dinde bir başka kürsü kuruldu. Bu ortamda, yirminci yüzyılın başlarında bir dizi Hint öğrenci Japonya'ya geldi ve "Oryantal Genç adamlar" derneğini kurdular. 1900'de bir araya geldiler. İngiliz karşıtı siyasi faaliyetleri, "Londra Seyirci"deki bir raporun ardından Hindistan Hükümeti'nde şaşkınlık yarattı.[25][26]

Bununla birlikte, Japon toplumu, Özgürlük ve Halkın Hakları Hareketi'nden aşırı milliyetçiliğe şiddetle meyilli olmuştu.[27] Asya'ya yönelik saldırgan yayılmacılık konusundaki son tartışmalar açıkça ortaya çıktı. Temsilcileri Kara Okyanus Topluluğu ve Kara Ejderha Topluluğuydu. Kara Ejderha Derneği (1933) Japon emperyalizmi ve yayılmacılığını savundu[28] ve Asya kıtasının Japon kontrolü altında güvence altına alınması konusunda bir tartışmaya yol açtı. İstisnai olarak, Kara Ejderha Cemiyeti üyesi olan Ryōhei Uçida (1874–1937), bir Japonya-Kore sendikacısı ve Filipinler ve Çin devrimlerinin aktivistiydi.[29]

Tōten Miyazaki (1870–1922), emperyal Japonya altında manevi fedakarlık ve sempati ile Sun Yat-sen'in Çin devrimini sürekli olarak destekledi. Okakura Kakuzō (1862–1913) Avrupa emperyalizmini insan güzelliğini yok eden bir şey olarak eleştirdi ve Avrupa uygarlığına karşı çeşitli "Asya" ile romantik dayanışmayı savundu[30]

Kaynaklar[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "Pan-Asianism as an Ideal of Asian Identity and Solidarity, 1850–Present−−１８５０". The Asia-Pacific Journal: Japan Focus. 20 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2022. 
  2. ^ "Definition of ASIAN". www.merriam-webster.com (İngilizce). 25 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2022. 
  3. ^ "Hint-Avrupa Dil Ailesi". Dünya Tarihi Ansiklopedisi. 20 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2022. 
  4. ^ Name), Thomas Acreman (Pen. "Indo-European Migration". Classic History (İngilizce). 14 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2022. 
  5. ^ "Uralic languages | Britannica". www.britannica.com (İngilizce). 23 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2022. 
  6. ^ "Hungarian language | Britannica". www.britannica.com (İngilizce). 21 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2022. 
  7. ^ "Finnish language | Classification, History, Phonology, & Facts | Britannica". www.britannica.com (İngilizce). 21 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2022. 
  8. ^ "Karelian | people | Britannica". www.britannica.com (İngilizce). 21 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2022. 
  9. ^ "Estonian language | Britannica". www.britannica.com (İngilizce). 15 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2022. 
  10. ^ Duda, Pavel; Jan Zrzavý (19 Temmuz 2016). "Human population history revealed by a supertree approach". Scientific Reports (İngilizce). 6 (1): 29890. doi:10.1038/srep29890. ISSN 2045-2322. 21 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2022. 
  11. ^ approaches, Dr Xu is using computational; Populations, Developing New Methods to Dissect Genetic Architecture of Human; Features, Quantitatively Characterize Their Admixture; History, Reveal Their Migration; Divergence, Adaptive (10 Nisan 2018). "Common ancestor of Han Chinese, Japanese and Koreans dated to 3000 – 3600 years ago". On Biology (İngilizce). 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2022. 
  12. ^ Tambets, Kristiina; Yunusbayev, Bayazit; Hudjashov, Georgi; Ilumäe, Anne-Mai; Rootsi, Siiri; Honkola, Terhi; Vesakoski, Outi; Atkinson, Quentin; Skoglund, Pontus; Kushniarevich, Alena; Litvinov, Sergey (21 Eylül 2018). "Genes reveal traces of common recent demographic history for most of the Uralic-speaking populations". Genome Biology. 19 (1): 139. doi:10.1186/s13059-018-1522-1. ISSN 1474-760X. PMC 6151024 $2. PMID 30241495. 
  13. ^ "Anthropologists debunk popular theory that Native Americans originated from Japan". University of Nevada, Reno (İngilizce). 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2022. 
  14. ^ "Cengiz Han Türk mü? Cengiz Han kimdir? Cengiz Han Türk müdür?". Haberler. 13 Eylül 2021. 18 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2022. 
  15. ^ "Genghis Khan: the Mongol warlord who almost conquered the world". www.historyextra.com (İngilizce). 14 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2022. 
  16. ^ "Genghis Khan | Biography, Conquests, Achievements, & Facts | Britannica". www.britannica.com (İngilizce). 18 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2022. 
  17. ^ "pan-Asianism | Insight Turkey". www.insightturkey.com. 18 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2022. 
  18. ^ Telliel, Yunus Doğan (1 Haziran 2011). "Cemil Aydın, The Politics of Anti- Westernism in Asia: Visions of World Order in Pan-İslamic and Pan-Asian Thought". Osmanlı Araştırmaları. 37 (37): 249-253. ISSN 0255-0636. 21 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2022. 
  19. ^ "Ötüken Kitap | Panislamizmden Büyük Asyacılığa A. Merthan Dündar". www.otuken.com.tr/. 18 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2022. 
  20. ^ "Li Dazhao | Biography, Mao Zedong, Significance, Cause of Death, & Facts | Britannica". www.britannica.com (İngilizce). 21 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2022. 
  21. ^ "Sun Yat-sen | Biography, Achievements, & Facts | Britannica". www.britannica.com (İngilizce). 21 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2022. 
  22. ^ Yat-sen, Sun. "Sun Yat-sen's speech on Pan-Asianism - Wikisource, the free online library". en.wikisource.org (İngilizce). 18 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2022. 
  23. ^ "Figure 9.6 Starosta's Proto‑East‑Asian. This diagram faithfully..." ResearchGate (İngilizce). 20 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2022. 
  24. ^ "Linguists Trace European, Asian Languages Back to One Proto-Language | Linguistics | Sci-News.com". Breaking Science News | Sci-News.com (İngilizce). 20 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2022. 
  25. ^ "Definition of ANTI-BRITISH". www.merriam-webster.com (İngilizce). 20 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2022. 
  26. ^ "The Spectator". www.spectator.co.uk (İngilizce). 20 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2022. 
  27. ^ "Identity and the Rise of Nationalism in Prewar Japan | University of Tennessee at Chattanooga". www.utc.edu. 18 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2022. 
  28. ^ "Kara Ejderha Topluluğu (Eğitim) - Mimir Bir sözlük". mimirbook.com. 20 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2022. 
  29. ^ "Ryohei Uchida (Siyaset) - Mimir Bir sözlük". mimirbook.com. 20 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2022. 
  30. ^ "MIYAZAKI Toten | Portraits of Modern Japanese Historical Figures | National Diet Library, Japan". Portraits of Modern Japanese Historical Figures (İngilizce). Erişim tarihi: 20 Mart 2022. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Pan-Asyacılık&oldid=32222051" sayfasından alınmıştır