Niğde: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
(Tüm bekleyen değişiklikleri göster)
[kontrol edilmemiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Köy madala (mesaj | katkılar)
342 değişiklik
→‎Kardeş kentler: Arapça sözcük Türkçe yazıldı.
Etiketler: Geri alındı Mobil değişiklik Mobil ağ değişikliği Gelişmiş mobil değişikliği
Justinianus (mesaj | katkılar)
Devriyeler
23.336 değişiklik
Gerekçe: + Yapıcı olmayan değişiklik (VP:MİLLİ)
Etiket: Elle geri alma
1. satır: 1. satır:
{{İlknot|Bu sayfa Niğde ilinin kent merkezini anlatmaktadır. İl için [[Niğde (il)]] sayfasına bakınız.}}
{{İlknot|Bu sayfa Niğde ilinin şehir merkezini anlatmaktadır. İl için [[Niğde (il)]] sayfasına bakınız.}}
{{Yerleşim bilgi kutusu
{{Yerleşim bilgi kutusu
| ad = Niğde
| ad = Niğde
| yerleşim_türü = kent
| yerleşim_türü = Şehir
| görüntü = NigdeKale2.jpg
| görüntü = NigdeKale2.jpg
| görüntü_açıklaması =
| görüntü_açıklaması =
34. satır: 34. satır:
| website = {{URL|http://www.nigde.bel.tr/}}<br>{{URL|http://www.nigde.gov.tr/}}
| website = {{URL|http://www.nigde.bel.tr/}}<br>{{URL|http://www.nigde.gov.tr/}}
|işaretleme_haritası=}}
|işaretleme_haritası=}}
'''Niğde''', Türkiye'nin [[İç Anadolu Bölgesi]]'nde 1.299 m yükseklikteki [[Niğde (il)|Niğde]] ilinin kent merkezidir.<ref>{{Web kaynağı | başlık = İlçelerimiz | url = http://nigde.gov.tr/ilcelerimiz | website = nigde.gov.tr | yayıncı = Niğde Valiliği | erişimtarihi = 17 Kasım 2022 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20190321142618/http://nigde.gov.tr/ilcelerimiz | arşivtarihi = 21 Mart 2019}}</ref>
'''Niğde''', Türkiye'nin [[İç Anadolu Bölgesi]]'nde 1.299 m yükseklikteki [[Niğde (il)|Niğde]] ilinin şehir merkezidir.<ref>{{Web kaynağı | başlık = İlçelerimiz | url = http://nigde.gov.tr/ilcelerimiz | website = nigde.gov.tr | yayıncı = Niğde Valiliği | erişimtarihi = 17 Kasım 2022 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20190321142618/http://nigde.gov.tr/ilcelerimiz | arşivtarihi = 21 Mart 2019}}</ref>


Niğde merkez ilçe nüfusu 2020 istatistiklerine göre 230.776 kişidir.<ref>{{Web kaynağı |url=https://www.nufusu.com/ilce/merkez_nigde-nufusu |başlık=Niğde merkez ilçe nüfusu (2022) |erişimtarihi=4 Kasım 2020 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20210909054458/https://www.nufusu.com/ilce/merkez_nigde-nufusu |arşivtarihi=9 Eylül 2021 |ölüurl=hayır }}</ref>
Niğde merkez ilçe nüfusu 2020 istatistiklerine göre 230.776 kişidir.<ref>{{Web kaynağı |url=https://www.nufusu.com/ilce/merkez_nigde-nufusu |başlık=Niğde merkez ilçe nüfusu (2022) |erişimtarihi=4 Kasım 2020 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20210909054458/https://www.nufusu.com/ilce/merkez_nigde-nufusu |arşivtarihi=9 Eylül 2021 |ölüurl=hayır }}</ref>
44. satır: 44. satır:
Niğde'nin en eski adının Nahita ya da Nakita olduğu öne sürülmektedir. Bu ada ilk kez İbn Bibi'de rastlanmıştır.<ref>[Yurt Ansiklopedisi, C.8, Anadolu Yayıncılık, Istanbul 1982-1983, s.6159]</ref>
Niğde'nin en eski adının Nahita ya da Nakita olduğu öne sürülmektedir. Bu ada ilk kez İbn Bibi'de rastlanmıştır.<ref>[Yurt Ansiklopedisi, C.8, Anadolu Yayıncılık, Istanbul 1982-1983, s.6159]</ref>


Eski [[Cumhuriyet Halk Partisi|CHP]] Niğde Milletvekili Dr. [[Avram Galanti]] ise Niğde kitabında:“Niğde’nin en eski adı Anahita’dır. Anahita, bir ilahenin adıdır ki, kameri ve bereketi simgeler.” demektedir.<ref>[Avram Galanti; Niğde, s.5.]</ref>
Eski [[Cumhuriyet Halk Partisi|CHP]] Niğde Milletvekili Dr. [[Avram Galanti]] ise Niğde kitabında:“Niğde’nin en eski ismi Anahita’dır. Anahita, bir ilahenin ismidir ki, kameri ve bereketi temsil eder.” demektedir.<ref>[Avram Galanti; Niğde, s.5.]</ref>


Nakida adı kimi zaman Nekide olarak da kullanılmış, 14. yüzyılda aynı sözcük Arap harfleriyle Nîkde okunacak biçimde yazılmıştır. Cumhuriyet'ten sonra bu ad, Niğde'ye dönüştürülmüştür.
Nakida adı kimi zaman Nekide olarak da kullanılmış, 14. yüzyılda aynı sözcük Arap harfleriyle Nîkde okunacak biçimde yazılmıştır. Cumhuriyet'ten sonra bu ad, Niğde'ye dönüştürülmüştür.
59. satır: 59. satır:


== İklim ==
== İklim ==
Niğde'de iç Anadolu'nun tipik kara iklimi görülür. Yazları sıcak ve kurak, kışları soğuk ve kar yağışlıdır. Yağışların kar olarak kışın, yağmur olarak ise ilkbaharda rastlanmaktadır.
Niğde'de Orta Anadolu'nun tipik kara iklimi görülür. Yazları sıcak ve kurak, kışları soğuk ve kar yağışlıdır. Yağışların kar haline kışın, yağmur haline ise ilkbaharda rastlanmaktadır.


En sıcak ay ortalaması temmuz ayına, en soğuk ay ortalaması ise ocak ayına denk gelir. Gerek mevsimler arasındaki sıcaklık farkı, gerekse gece ve gündüz arasındaki sıcaklık farkı, kara ikliminin en sıcak örneğidir.
En sıcak ay ortalaması temmuz ayına, en soğuk ay ortalaması ise ocak ayına denk gelir. Gerek mevsimler arasındaki sıcaklık farkı, gerekse gece ve gündüz arasındaki sıcaklık farkı, kara ikliminin en sıcak örneğidir.
65. satır: 65. satır:
Niğde'de yapılan gözlemlere göre sıcaklık ortalaması 37,7 derece ile temmuz ayına, en düşük sıcaklık ise (-)21 derece ile şubat ayına rastlar.
Niğde'de yapılan gözlemlere göre sıcaklık ortalaması 37,7 derece ile temmuz ayına, en düşük sıcaklık ise (-)21 derece ile şubat ayına rastlar.


Nisan, Mayıs ve Haziran ayının ilk yarılarına kadar sağanak halinde, bazen de ayrı sürekli yağış yapan şartları görünür. Kentteki yağış ortalaması 0,9&nbsp;mm'dir. Yağışın en fazla olduğu ay, 78,5&nbsp;mm ile nisan; en az olduğu ay ise, 0,2&nbsp;mm ile temmuz ayıdır.
Nisan, Mayıs ve Haziran ayının ilk yarılarına kadar sağanak halinde, bazen de ayrı sürekli yağış yapan şartları görünür. Şehirdeki yağış ortalaması 0,9&nbsp;mm'dir. Yağışın en fazla olduğu ay, 78,5&nbsp;mm ile nisan; en az olduğu ay ise, 0,2&nbsp;mm ile temmuz ayıdır.


Niğde'de ortalama oransal nem %56'dır. Nemin en fazla olduğu ay %80 ile şubat, en düşük olduğu ay %30 ile ağustos ayıdır.
Niğde'de ortalama nispi nem %56'dır. Nemin en fazla olduğu ay %80 ile şubat, en düşük olduğu ay %30 ile ağustos ayıdır.


== Eğitim ==
== Eğitim ==
Şehirdeki tek üniversite, 3 Temmuz 1992 tarih ve 3837 sayılı yasanın ek 22. maddesine göre 11 Temmuz 1992 tarihinde Niğde Üniversitesi adıyla kurulan ve Ağustos 2016'da yapılan değişiklikle günümüzdeki adına kavuşan [[Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi]]'dir. Üniversite 13 fakülte, 2 yüksekokul, 6 meslekyüksekokulu ile faaliyetlerini sürdürmektedir.
Şehirdeki tek üniversite, 3 Temmuz 1992 tarih ve 3837 sayılı kanunun ek 22. maddesine göre 11 Temmuz 1992 tarihinde Niğde Üniversitesi adıyla kurulan ve Ağustos 2016'da yapılan değişiklikle günümüzdeki adına kavuşan [[Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi]]'dir. Üniversite 13 fakülte, 2 yüksekokul, 6 meslekyüksekokulu ile faaliyetlerini sürdürmektedir.


== Ekonomi ==
== Ekonomi ==
İlin ekonomisi çoğunlukla tarıma dayalıdır. Özellikle patates, lahana, elma, şeker pancarı üretimi ile ön plana çıkan tarım faaliyetlerinin yanı sıra; halı, şeker, meyve suyu, un, çimento ve kimya sanayilerinin önemli bir bölümü Niğde ilinde vardır.
İlin ekonomisi çoğunlukla tarıma dayalıdır. Özellikle patates, lahana, elma, şeker pancarı üretimi ile ön plana çıkan tarım faaliyetlerinin yanı sıra; halı, şeker, meyve suyu, un, çimento ve kimya sanayilerinin önemli bir bölümü Niğde ilinde mevcuttur.


== Turizm ==
== Turizm ==
Niğde; doğal güzellikleri, kültürel varlıkları ve termal kaynakları ile turizm açısından önemli cazibelere sahiptir. Günümüzden itibaren 10 bin yıllık kesintisiz bir yerleşim merkezi olan Niğde'de bu süreç içinde Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı döneminden günümüze ulaşmış birçok tarihi eser vardır.
Niğde; doğal güzellikleri, kültürel varlıkları ve termal kaynakları ile turizm açısından önemli cazibelere sahiptir. Günümüzden itibaren 10 bin yıllık kesintisiz bir yerleşim merkezi olan Niğde'de bu süreç içinde Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı döneminden günümüze ulaşmış birçok tarihi eser mevcuttur.
[[Dosya:Ulukisla.JPG|alt=Ulukışla Merkez|küçükresim|upright=1.19|Ulukışla ilçesinden görüntü]]
[[Dosya:Ulukisla.JPG|alt=Ulukışla Merkez|küçükresim|upright=1.19|Ulukışla ilçesinden görüntü]]
Roma döneminden günümüze ulaşan en önemli tarihi eserler Roma havuzu ve o havuzun suyunu eski kent merkezi olan Kemerhisar’a (Tyana) taşıyan su kemerleridir.
Roma döneminden günümüze ulaşan en önemli tarihi eserler Roma havuzu ve o havuzun suyunu eski kent merkezi olan Kemerhisar’a (Tyana) taşıyan su kemerleridir.
89. satır: 89. satır:


=== Niğde Kalesi ===
=== Niğde Kalesi ===
[[Niğde Kalesi]], bir höyük olan Alaaddin Tepesi’nin kuzey kısmı üzerine inşa edilmiştir. Yapım kitabesi olmadığı için yapım tarihini kesin olarak bilinmemekle; muhtemelen IX. yüzyılda Bizanslılar zamanında yapılmıştır. Esas biçimini ise Anadolu Selçuklu hükümdarları ''II. Kılıçarslan'' (1155–1192), ''II. Rüknettin Süleyman Şah'' (1196–1204) ve ''I. Alâeddin Keykubat'' (1220–1237) dönemlerinde almıştır.
[[Niğde Kalesi]], bir höyük olan Alaaddin Tepesi’nin kuzey kısmı üzerine inşa edilmiştir. İnşa kitabesi olmadığı için yapım tarihini kesin olarak bilinmemekle; muhtemelen IX. yüzyılda Bizanslılar zamanında inşa edilmiştir. Esas şeklini ise Anadolu Selçuklu hükümdarları ''II. Kılıçarslan'' (1155–1192), ''II. Rüknettin Süleyman Şah'' (1196–1204) ve ''I. Alâeddin Keykubat'' (1220–1237) dönemlerinde almıştır.


Yapı, iç kale ile onu çevreleyen ve konut alanlarını kuşatan kalın bir surla dış kaleden oluşmaktadır. İç kale ve surlar, kentin doğu tarafında yer alan ve fazla yüksek olmayan, kuzey-güney doğrultusunda uzanan tepenin üzerine yapılmıştır. Bu tepeye daha sonra üzerinde bulunan Alâeddin Camii’nden dolayı “Alâeddin Tepesi” adı verilmiştir. Kale bugün fonksiyonunu yitirmiş olup; burada ''iç kale'', ''Alâeddin Camii''
Yapı, iç kale ile onu çevreleyen ve konut alanlarını kuşatan kalın bir surla dış kaleden oluşmaktadır. İç kale ve surlar, şehrin doğu tarafında yer alan ve fazla yüksek olmayan, kuzey-güney doğrultusunda uzanan tepenin üzerine inşa edilmiştir. Bu tepeye daha sonra üzerinde bulunan Alâeddin Camii’nden dolayı “Alâeddin Tepesi” adı verilmiştir. Kale bugün fonksiyonunu kaybetmiş olup; burada ''iç kale'', ''Alâeddin Camii''
(1223) ''Hatıroğlu Çeşmesi'' (1267–68) ve ''Rahmaniye Camii'' (1747) ile Alâeddin Tepesi bulunmaktadır. Kalenin eteklerine sonradan ev ve iş yerleri yapılmıştır.
(1223) ''Hatıroğlu Çeşmesi'' (1267–68) ve ''Rahmaniye Camii'' (1747) ile Alâeddin Tepesi bulunmaktadır. Kalenin eteklerine sonradan ev ve dükkanlar yapılmıştır.


Niğde Kalesi’nin kapalı mekanlarındaki Geleneksel Yaşam Sergileri, yerli ve yabancı ziyaretçiler tarafından ücretsiz olarak gezilebilmektedir.
Niğde Kalesi’nin kapalı mekanlarındaki Geleneksel Yaşam Sergileri, yerli ve yabancı ziyaretçiler tarafından ücretsiz olarak gezilebilmektedir.
100. satır: 100. satır:


=== Alâeddin Camii ===
=== Alâeddin Camii ===
[[Alâeddin Camii (Niğde)|Alâeddin Camii]], [[Birinci Alâaddin Keykubâd]] zamanında Niğde Sancakbeyi Zeyneddin Başara tarafından 1233'te yaptırılmıştır.[[Selçuklu]] sanatının günümüze kadar en iyi korunmuş eserlerinden olup, mihrap ve minberi çok güzel bir sanat abidesidir. Niğde'nin en eski camisi olup Mîmar Sıddık bin Mahmud ve kardeşi Gazi yapmıştır. Sarı ve kül renkli kesme taştan yapılan caminin doğu kapısı son derece güzel geometrik motiflerle süslüdür. Cami süslemeleri bakımından Selçuklu devrinin en değerli eserlerinden biridir. Damalı minaresi camiye ayrı bir güzellik katmaktadır. Caminin kapısı yılın belli bir zamanında sabahın ilk ışıklarının kapıya vurmasıyla kapıda bir kız silueti görülür. Rivayete göre caminin mimarı hükümdarın kızına aşık olur ve kızın güzelliğini bu motiflere işler.
[[Alâeddin Camii (Niğde)|Alâeddin Camii]], [[Birinci Alâaddin Keykubâd]] zamanında Niğde Sancakbeyi Zeyneddin Başara tarafından 1233'te yaptırılmıştır.[[Selçuklu]] sanatının günümüze kadar en iyi korunmuş eserlerinden olup, mihrap ve minberi çok güzel bir sanat abidesidir. Niğde'nin en eski camisi olup Mîmar Sıddık bin Mahmud ve kardeşi Gazi yapmıştır. Sarı ve kül renkli kesme taştan yapılan caminin doğu kapısı son derece güzel geometrik motiflerle süslüdür. Cami süslemeleri bakımından Selçuklu devrinin en kıymetli eserlerinden biridir. Damalı minaresi camiye ayrı bir güzellik katmaktadır. Caminin kapısı yılın belli bir zamanında sabahın ilk ışıklarının kapıya vurmasıyla kapıda bir kız silueti görülür. Rivayete göre caminin mimarı hükümdarın kızına aşık olur ve kızın güzelliğini bu motiflere işler.


=== Sungur Bey Camii ve Türbesi ===
=== Sungur Bey Camii ve Türbesi ===
110. satır: 110. satır:


=== Hanım Camii ===
=== Hanım Camii ===
Alâaddin Tepesi'nin doğusunda olup 1452'de yapılmıştır, Rahmaniye veya Kale camii olarak da adlandırılır. Arife Hanım tarafından onartıldığı için Hanım Camii olarak bilinir. Karamanoğulları devri eseridir.
Alâaddin Tepesi'nin doğusunda olup 1452'de yapılmıştır, Rahmaniye veya Kale camii olarak da adlandırılır. Arife Hanım tarafından tamir ettirildiği için Hanım Camii olarak bilinir. Karamanoğulları devri eseridir.


=== Ak Medrese ===
=== Ak Medrese ===
118. satır: 118. satır:
Taç kapısı üzerindeki inşa kitabesine göre, 712H./1312–13 M. yılında yapılmıştır. Moğol İlhanlı valisi Sungur Bey zamanında [[Anadolu Selçuklu]] hükümdarı IV. Rukneddin Kılıç Aslan’ın kızı Hüdavend Hatun yaptırmıştır. Günümüze bazı onarımlar görerek gelen türbe, orijinal özelliğini korumaktadır.
Taç kapısı üzerindeki inşa kitabesine göre, 712H./1312–13 M. yılında yapılmıştır. Moğol İlhanlı valisi Sungur Bey zamanında [[Anadolu Selçuklu]] hükümdarı IV. Rukneddin Kılıç Aslan’ın kızı Hüdavend Hatun yaptırmıştır. Günümüze bazı onarımlar görerek gelen türbe, orijinal özelliğini korumaktadır.
[[Dosya:Hüdâvend Hatun Kümbeti.jpg|alt=Hüdâvend Hatun kümbeti|küçükresim|upright=1.53|Hüdâvend Hatun türbesi Niğde]]
[[Dosya:Hüdâvend Hatun Kümbeti.jpg|alt=Hüdâvend Hatun kümbeti|küçükresim|upright=1.53|Hüdâvend Hatun türbesi Niğde]]
Yapı, tek katlı ve sekizgen planlı türbeler grubuna girer. Yapı inşasında sarımtırak renkte ince yönü trakit taşı; kapı ve pencerelerin [[söve]], kemer ve [[lento]]lar ile kasnaktaki kuşak ve kitabelerde beyaz mermer kullanılmıştır. Kasnaktaki sivri kemerli [[alınlık]]lardaki bezemelerle, pencerelerdeki fi gürlü süslemelerde ve pencere şebekelerinde daha ince dokulu ve sert olan kırmızımtırak renkte taş; iç mekânın kubbe kasnağında sağır sivri kemerlerde siyah kesme taş kullanılarak oldukça zengin malzemeye yer verilmiştir. Yapının inşasında oldukça temiz ve özenli bir işçilik görülür.
Yapı, tek katlı ve sekizgen planlı türbeler grubuna girer. Yapı inşasında sarımtırak renkte ince yönü trakit taşı; kapı ve pencerelerin [[söve]], kemer ve [[lento]]lar ile kasnaktaki kuşak ve kitabelerde beyaz mermer kullanılmıştır. Kasnaktaki sivri kemerli [[alınlık]]lardaki bezemelerle, pencerelerdeki fi gürlü süslemelerde ve pencere şebekelerinde daha ince dokulu ve sert olan kırmızımtırak renkte taş; iç mekânın kubbe kasnağında sağır sivri kemerlerde siyah kesme taş kullanılarak oldukça zengin malzemeye yer verilmiştir. Yapının inşasında oldukça temiz ve itinalı bir işçilik görülür.


Türbe, sekiz kenarlı bir kaide üzerinde sekizgen gövde olarak yükselmekte ve üstte On altı kenarlı kasnağa dönüşerek içten kubbeye, dıştan da sekiz kenarlı piramidal külahla kapatılmıştır. Türbe yapı bakımından olduğu kadar, bitkisel, geometrik ve özellikle figürlü plastik bezemeleri bakımından özeldir.
Türbe, sekiz kenarlı bir kaide üzerinde sekizgen gövde olarak yükselmekte ve üstte On altı kenarlı kasnağa dönüşerek içten kubbeye, dıştan da sekiz kenarlı piramidal külahla kapatılmıştır. Türbe yapı bakımından olduğu kadar, bitkisel, geometrik ve özellikle figürlü plastik bezemeleri bakımından özeldir.
158. satır: 158. satır:
* Yeşil Bor Gazetesi
* Yeşil Bor Gazetesi


== Kardeş kentler ==
== Kardeş şehirler ==
{{Ayrıca bakınız|Kardeş şehir}}
{{Ayrıca bakınız|Kardeş şehir}}
* {{bayraksimge|Almanya}} [[Melle, Almanya|Melle]], [[Almanya]]
* {{bayraksimge|Almanya}} [[Melle, Almanya|Melle]], [[Almanya]]

Sayfanın 19.40, 17 Ocak 2024 tarihindeki hâli

Bu sayfa Niğde ilinin şehir merkezini anlatmaktadır. İl için Niğde (il) sayfasına bakınız.
Niğde
Şehir
Niğde'nin Türkiye'deki konumu
Niğde'nin Türkiye'deki konumu
ÜlkeTürkiye
Bölgeİç Anadolu Bölgesi
İlNiğde
İdare
 • Belediye başkanıEmrah Özdemir (AK Parti)
Yüzölçümü
 • Toplam2699.23 km²
Rakım1229 m
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu
51000
Alan kodu388
Plaka kodu51

Niğde, Türkiye'nin İç Anadolu Bölgesi'nde 1.299 m yükseklikteki Niğde ilinin şehir merkezidir.[1]

Niğde merkez ilçe nüfusu 2020 istatistiklerine göre 230.776 kişidir.[2]

Etimoloji

Niğde'nin Grekçe karşılığı Νίγδη Nigdi, Hititçe eski adı ise Nahita ya da Naxita'dır.

Tarihçe

Niğde'nin en eski adının Nahita ya da Nakita olduğu öne sürülmektedir. Bu ada ilk kez İbn Bibi'de rastlanmıştır.[3]

Eski CHP Niğde Milletvekili Dr. Avram Galanti ise Niğde kitabında:“Niğde’nin en eski ismi Anahita’dır. Anahita, bir ilahenin ismidir ki, kameri ve bereketi temsil eder.” demektedir.[4]

Nakida adı kimi zaman Nekide olarak da kullanılmış, 14. yüzyılda aynı sözcük Arap harfleriyle Nîkde okunacak biçimde yazılmıştır. Cumhuriyet'ten sonra bu ad, Niğde'ye dönüştürülmüştür.

Niğde Kapadokya Bölgesi içinde yer alması nedeniyle birçok kültüre ev sahipliği yapmış tarihte bir kenttir. Burada özellikle erişime açık doğal yapısı, önemli ulaşım yolları üzerinde olması gibi özellikler etkili olmuştur. Farklı kültürlerin eserleriyle şekillenen kentte önemli kalıntılar ve tarihi değerler mevcuttur.[5]

Yaklaşık 10.000 yıllık bir târihî geçmişe sahip olan Niğde’de yapılan arkeolojik araştırmalar, Paleolitik Çağ’a değin uzanan buluntular vermiştir.[6] Yazılı tarih döneminde ise Niğde’de sırasıyla: Asur Ticaret Kolonileri, Hititler, Tabal Geç Hitit Devleti, Frigyalılar, Persler, Makedonya Krallığı, Kapadokya Krallığı, Romalılar, Bizans İmparatorluğu, Anadolu Selçuklu Devleti, Eretna Beyliği, Karamanoğulları Beyliği ve Osmanlı Devleti hüküm sürmüştür. Niğde, Osmanlı hâkimiyetine 1470 yılında girmiştir.

Daha önceleri belde olan Fertek'in yanı sıra Kumluca ve Hamamlı köyleri, 2012 yılında Niğde'nin merkez ilçesine mahalle olarak bağlandı.[7]

Nüfus

Yıl Toplam Şehir Kır
1927[8] 59.146 9.463 49.683
1935[9] 65.621 12.394 53.227
1940[10] 72.397 13.835 58.562
1945[11] 73.918 11.855 62.063
1950[12][a] 69.225 12.457 56.768
1955[13] 79.179 14.593 64.586
1960[14] 88.489 18.042 70.447
1965[15] 98.292 21.663 76.629
1970[16] 117.025 26.936 90.089
1975[17] 134.336 31.844 102.492
1980[18] 148.839 39.835 109.004
1985[19] 164.226 49.068 115.158
1990[20][b] 142.785 55.035 87.750
2000[21] 177.396 78.088 99.308
2007[22] 188.999 100.418 88.581
2008[23] 193.373 100.418 92.955
2009[24] 195.407 105.702 89.705
2010[25] 196.087 109.724 86.363
2011[26] 198.088 114.376 83.712
2012[27] 200.044 118.186 81.858
2013[28] 201.597 124.774 76.823
2014[29] 205.753 127.980 77.773
2015[30] 211.092 132.155 78.937
2016[30] 216.695 137.194 79.501
2017[30] 220.277 141.010 79.267
2018[30] 224.289 150.178 74.111
2019[30] 229.121 158.257 70.864
2020[30] 230.776 161.110 69.666

İklim

Niğde'de Orta Anadolu'nun tipik kara iklimi görülür. Yazları sıcak ve kurak, kışları soğuk ve kar yağışlıdır. Yağışların kar haline kışın, yağmur haline ise ilkbaharda rastlanmaktadır.

En sıcak ay ortalaması temmuz ayına, en soğuk ay ortalaması ise ocak ayına denk gelir. Gerek mevsimler arasındaki sıcaklık farkı, gerekse gece ve gündüz arasındaki sıcaklık farkı, kara ikliminin en sıcak örneğidir.

Niğde'de yapılan gözlemlere göre sıcaklık ortalaması 37,7 derece ile temmuz ayına, en düşük sıcaklık ise (-)21 derece ile şubat ayına rastlar.

Nisan, Mayıs ve Haziran ayının ilk yarılarına kadar sağanak halinde, bazen de ayrı sürekli yağış yapan şartları görünür. Şehirdeki yağış ortalaması 0,9 mm'dir. Yağışın en fazla olduğu ay, 78,5 mm ile nisan; en az olduğu ay ise, 0,2 mm ile temmuz ayıdır.

Niğde'de ortalama nispi nem %56'dır. Nemin en fazla olduğu ay %80 ile şubat, en düşük olduğu ay %30 ile ağustos ayıdır.

Eğitim

Şehirdeki tek üniversite, 3 Temmuz 1992 tarih ve 3837 sayılı kanunun ek 22. maddesine göre 11 Temmuz 1992 tarihinde Niğde Üniversitesi adıyla kurulan ve Ağustos 2016'da yapılan değişiklikle günümüzdeki adına kavuşan Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi'dir. Üniversite 13 fakülte, 2 yüksekokul, 6 meslekyüksekokulu ile faaliyetlerini sürdürmektedir.

Ekonomi

İlin ekonomisi çoğunlukla tarıma dayalıdır. Özellikle patates, lahana, elma, şeker pancarı üretimi ile ön plana çıkan tarım faaliyetlerinin yanı sıra; halı, şeker, meyve suyu, un, çimento ve kimya sanayilerinin önemli bir bölümü Niğde ilinde mevcuttur.

Turizm

Niğde; doğal güzellikleri, kültürel varlıkları ve termal kaynakları ile turizm açısından önemli cazibelere sahiptir. Günümüzden itibaren 10 bin yıllık kesintisiz bir yerleşim merkezi olan Niğde'de bu süreç içinde Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı döneminden günümüze ulaşmış birçok tarihi eser mevcuttur.

Ulukışla Merkez
Ulukışla ilçesinden görüntü

Roma döneminden günümüze ulaşan en önemli tarihi eserler Roma havuzu ve o havuzun suyunu eski kent merkezi olan Kemerhisar’a (Tyana) taşıyan su kemerleridir.

Bizans döneminden günümüze ulaşan en önemli kültür varlığı Gümüşler Manastırıdır. Selçuklu döneminden ise günümüze ulaşan en özenli tarihi eserler arasında Alâeddin Camii, Sungurbey Camii, Ak Medrese ve Hüdavent Hatun türbesini sayabiliriz. Osmanlı dönemi eserleri arasında en önemli kültür varlığı büyük Türk şairi Faruk Nafiz Çamlıbel’in “Han Duvarları” şiirinin esin kaynağı Ulukışla Öküz Mehmet Paşa kervansarayıdır.

Niğde Etnografya ve Arkeoloji Müzesi

1976'da yapılmıştır. Antik Çağa ait eserlerle, Selçuklu ve Osmanlı devrine ait 12 bin eser sergilenir. Akmedrese de müze olarak kullanılmaktadır.

Gümüşler Manastırı

Gümüşler Manastırı, Niğde'ye 8 km mesafede, Gümüşler kasabasındadır. Roma devrinde yapılmıştır.

Niğde Kalesi

Niğde Kalesi, bir höyük olan Alaaddin Tepesi’nin kuzey kısmı üzerine inşa edilmiştir. İnşa kitabesi olmadığı için yapım tarihini kesin olarak bilinmemekle; muhtemelen IX. yüzyılda Bizanslılar zamanında inşa edilmiştir. Esas şeklini ise Anadolu Selçuklu hükümdarları II. Kılıçarslan (1155–1192), II. Rüknettin Süleyman Şah (1196–1204) ve I. Alâeddin Keykubat (1220–1237) dönemlerinde almıştır.

Yapı, iç kale ile onu çevreleyen ve konut alanlarını kuşatan kalın bir surla dış kaleden oluşmaktadır. İç kale ve surlar, şehrin doğu tarafında yer alan ve fazla yüksek olmayan, kuzey-güney doğrultusunda uzanan tepenin üzerine inşa edilmiştir. Bu tepeye daha sonra üzerinde bulunan Alâeddin Camii’nden dolayı “Alâeddin Tepesi” adı verilmiştir. Kale bugün fonksiyonunu kaybetmiş olup; burada iç kale, Alâeddin Camii (1223) Hatıroğlu Çeşmesi (1267–68) ve Rahmaniye Camii (1747) ile Alâeddin Tepesi bulunmaktadır. Kalenin eteklerine sonradan ev ve dükkanlar yapılmıştır.

Niğde Kalesi’nin kapalı mekanlarındaki Geleneksel Yaşam Sergileri, yerli ve yabancı ziyaretçiler tarafından ücretsiz olarak gezilebilmektedir.

Saat Kulesi

Niğde’de iç kalenin güneybatı köşesindeki burcun yarısı yıkılıp içi doldurularak, üstüne Saat Kulesi (1901–2) yapılmıştır. Dıştan minare görünümünde olan saat kulesi, dört bölümden oluşur. Kaide ve gövde ongen planlıdır. Saat kulesi yapma geleneği Avrupa’da 14. yüzyılda başlamasına rağmen, Osmanlı topraklarında 18. yüzyılda görülmeye başlar. Anadolu’da ilk örneklerine XIX. yy. başında rastlanır. Sultan Abdülhamit’in tahta çıkışının 25. yılında (1901–2) valilere gönderilen fermanla Anadolu’da saat kulesi yapma geleneği hızlanır. Zamanın mimari üslubunu yansıtan saat kulelerinden yalnızca elli tane günümüze gelmiştir.

Alâeddin Camii

Alâeddin Camii, Birinci Alâaddin Keykubâd zamanında Niğde Sancakbeyi Zeyneddin Başara tarafından 1233'te yaptırılmıştır.Selçuklu sanatının günümüze kadar en iyi korunmuş eserlerinden olup, mihrap ve minberi çok güzel bir sanat abidesidir. Niğde'nin en eski camisi olup Mîmar Sıddık bin Mahmud ve kardeşi Gazi yapmıştır. Sarı ve kül renkli kesme taştan yapılan caminin doğu kapısı son derece güzel geometrik motiflerle süslüdür. Cami süslemeleri bakımından Selçuklu devrinin en kıymetli eserlerinden biridir. Damalı minaresi camiye ayrı bir güzellik katmaktadır. Caminin kapısı yılın belli bir zamanında sabahın ilk ışıklarının kapıya vurmasıyla kapıda bir kız silueti görülür. Rivayete göre caminin mimarı hükümdarın kızına aşık olur ve kızın güzelliğini bu motiflere işler.

Sungur Bey Camii ve Türbesi

Sungur Bey Camii (Aralık 2005)

İlhanlı döneminde Niğde Valisi olan Sungur Bey tarafından 1335'te yaptırılmıştır. On sekizinci asırda geçirdiği yangından sonra yeniden yapılmıştır. Mîmarî özelliği ve taş işçiliği süslemeleri çok zengindir. İlk yapıldığında iki minareli olan caminin yanında Sungur Bey'e ait sekiz köşeli bir türbe vardır.

Şah Mescidi

Sungur Bey Camii yakınında olup 1413'te yaptırılmıştır. Kare plânlı bir camidir.

Hanım Camii

Alâaddin Tepesi'nin doğusunda olup 1452'de yapılmıştır, Rahmaniye veya Kale camii olarak da adlandırılır. Arife Hanım tarafından tamir ettirildiği için Hanım Camii olarak bilinir. Karamanoğulları devri eseridir.

Ak Medrese

Karamanoğlu Alâaddin Ali Bey tarafından 1409'da yaptırılmıştır. Adını kapısındaki beyaz mermerden alır. Selçuklu mîmarî tarzının çok güzel bir örneğidir. Ali Bey Medresesi de denir. 1936'da restore edildikten sonra arkeoloji müzesi olarak kullanılmıştır. Geometrik motiflerle süslü giriş kapısı çok güzeldir.

Hüdâvend Hatun Kümbeti

Taç kapısı üzerindeki inşa kitabesine göre, 712H./1312–13 M. yılında yapılmıştır. Moğol İlhanlı valisi Sungur Bey zamanında Anadolu Selçuklu hükümdarı IV. Rukneddin Kılıç Aslan’ın kızı Hüdavend Hatun yaptırmıştır. Günümüze bazı onarımlar görerek gelen türbe, orijinal özelliğini korumaktadır.

Hüdâvend Hatun kümbeti
Hüdâvend Hatun türbesi Niğde

Yapı, tek katlı ve sekizgen planlı türbeler grubuna girer. Yapı inşasında sarımtırak renkte ince yönü trakit taşı; kapı ve pencerelerin söve, kemer ve lentolar ile kasnaktaki kuşak ve kitabelerde beyaz mermer kullanılmıştır. Kasnaktaki sivri kemerli alınlıklardaki bezemelerle, pencerelerdeki fi gürlü süslemelerde ve pencere şebekelerinde daha ince dokulu ve sert olan kırmızımtırak renkte taş; iç mekânın kubbe kasnağında sağır sivri kemerlerde siyah kesme taş kullanılarak oldukça zengin malzemeye yer verilmiştir. Yapının inşasında oldukça temiz ve itinalı bir işçilik görülür.

Türbe, sekiz kenarlı bir kaide üzerinde sekizgen gövde olarak yükselmekte ve üstte On altı kenarlı kasnağa dönüşerek içten kubbeye, dıştan da sekiz kenarlı piramidal külahla kapatılmıştır. Türbe yapı bakımından olduğu kadar, bitkisel, geometrik ve özellikle figürlü plastik bezemeleri bakımından özeldir.

Gündoğdu Türbesi

Hüdavend Hatun Kümbetinin yanındadır. 1344'te ölen Hakkı Besvap için yaptırılmıştır. Kare plânlı yapı içten kubbe, dıştan piramit çatı ile örtülüdür. Türbenin kapısı geometrik, bitki ve örgü motiflerinden meydana gelen kuşaklarla çevrilidir.

Sungurbey Kütüphanesi

Emîr-ül-ümerâ Seyfeddîn Sungur Ağa tarafından 1335 senesinde yaptırılmıştır. Günümüzde İl Halk Kütüphanesi olarak kullanılmaktadır.

Paşa Camii

17. yüzyıla ait Osmanlı eseridir. 1670 yılında Murat Paşa tarafından yaptırılan camiyi oğlu Ali Paşa genişletmiştir. 1909'da tamir gören caminin yanında türbe ve çeşme vardır.

Dışarı Camii

Saruhan mahallesi Bor caddesi üzerindedir. Yapının inşa kitabesi yoktur, Fakat XVI. yüzyılda yapıldığı sanılmaktadır. Günümüze bazı onarımlarla gelen camii, orijinal özelliğini büyük ölçüde korumakta ve işlevini devam ettirmektedir.

Yapı, tek kubbeli camiler sınıfındadır. Dıştan 17.10x17.10 m ölçülerinde harim, kuzeyinde 5.40x17.10 m ölçülerinde üç kubbeli son cemaat yeri ve kuzeybatı köşesinde yer alan tek şerefeli minareden oluşur. Daha önce yıkılan son cemaat yeri aslına uygun yeniden inşa edilmiştir. Cephe duvarlarında ve kubbe kasnağında sarımtırak ince yonu trakit taşı, minare de kül renginde mihrapta ise kül rengi kesme taş kullanılmıştır. İtinalı işçilik göze çarpar. Cephe duvarları oldukça yüksek tutulmuştur. Yapının bütün duvarlarında iki sıra pencere açılarak monotonluk giderilmeye çalışılmıştır. Son cemaat yeri köşelerden pandantiflerle geçilen üç kubbeyle örtülmüştür. Harime girişi sağlayan 1.15x2.10 m ölçülerinde cümle kapısı kuzey duvarının ortasına yerleştirilmiş, basık kemer ve söveler mermerden yapılmıştır. İç mekana aydınlık, her duvarda eşit şekilde sekizi alt sırada, sekizi üst sırada ve biri de kubbe kasnağında olmak üzere on yedi pencereyle sağlanmıştır. Camiide aşırı süsleme yoktur. Dikkati çeken bezeme mihrap ve müezzin mahfilindedir.

Geleneksel Evler

Kent merkezinde koruma altına alınmış ve restore edilen çok sayıda eski ev ve konak bulunmaktadır.[31][32]

Basın ve yayın kuruluşları

Televizyon kanalları

  • Niğde Televizyonu (Yerel)

Radyo kanalları

  • Niğde FM (91.3)
  • Bor FM (95.0)
  • Niğde Polis Radyosu (97.0)
  • Umut FM (98.0)
  • Niğde Tempo FM (104.0)

Gazete ve dergiler

  • Niğde Hamle Gazetesi
  • Niğde Haber Gazetesi
  • Niğde Anadolu Haber Gazetesi
  • Dünden Bugüne Gündem Gazetesi
  • Günaydın Gazetesi
  • Yeşil Bor Gazetesi

Kardeş şehirler

Ayrıca bakınız: Kardeş şehir

Notlar

  1. ^ Çamardı ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.
  2. ^ Çiftlik ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.

Kaynakça

  1. ^ "İlçelerimiz". nigde.gov.tr. Niğde Valiliği. 21 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2022. 
  2. ^ "Niğde merkez ilçe nüfusu (2022)". 9 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2020. 
  3. ^ [Yurt Ansiklopedisi, C.8, Anadolu Yayıncılık, Istanbul 1982-1983, s.6159]
  4. ^ [Avram Galanti; Niğde, s.5.]
  5. ^ Karafakı, Filiz Ç. (2019). "Tarihi Dönemler İçinde Niğde Kentinin Fiziki ve Kültürel Şekillenişine Genel Bir Bakış". Turizm Çalışmaları Dergisi. 1 (1). ss. 37-42. 16 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2022. 
  6. ^ [Türkiye’nin Turizm Degerleri 4, TC Turizm Bakanlığı Tanıtma Genel Müdürlügü, Giris Bolumu]
  7. ^ "Fertek Kasabası Resmen Yok". borhaber.net. 11 Mart 2012. 14 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2020. 
  8. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. 
  9. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  10. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  11. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  12. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  13. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  14. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  15. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  16. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  17. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  18. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  19. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  20. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  21. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  22. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  23. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Nisan 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2014. 
  24. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  25. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  26. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  27. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  28. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  29. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  30. ^ a b c d e f
    • "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Merkez Nüfusu - Niğde". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
    • "Niğde Merkez Nüfusu". nufusune.com. 
  31. ^ Huriye, Altuner (2018). Geleneksel Niğde Evleri. Niğde Valiliği. 16 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2022. 
  32. ^ Altuncan, Mahmut (2003). "Geleneksel Niğde Evleri". Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi, 73. ss. 57-64. 

Kaynak kitaplar

  • Niğde Kapadokyanın Başkenti (Yazar:Ömer Fethi Gürer)
  • Niğde Söylence Şaka Fıkra Anlatı (Yazar Ömer Fethi Gürer)
  • Niğde Spor Tarihi, (Yazar Ömer Fethi Gürer)
  • Niğde Kızılca Bektiklerin Yurdu (Yazar Ömer Fethi Gürer)

Dış bağlantılar

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Niğde&oldid=31255448" sayfasından alınmıştır