Lazika

Aynı adlı savaş aracı için Lazika (piyade savaş aracı) sayfasına bakınız.

Lazika Lazika Krallığı
MS 2. yüzyıl-MS 7. yüzyıl
Lazika Krallığı (Egrisi) MÖ c. 6. yy. - MS c. 7. yy.
Başkent	Goci (Arkeopolis)
Yaygın dil(ler)	Tzan Dili (Eski Lazca)
Hükûmet	Monarşi
Mapa
• 360-380 Mirdat • 522-528 I. Tsate • ?-541 Opsite • 541-555 II. Gubaz
Tarihçe
• Kuruluşu MS 2. yüzyıl • Dağılışı MS 7. yüzyıl
Öncüller Ardıllar Roma İmparatorluğu Abhazya Krallığı
Günümüzdeki durumu	Gürcistan Türkiye Rusya

1838'den kalma milattan hemen önceki dönemi gösterir haritada Trabzon'un doğusundan Abhazya'ya değin Proto-Laz oymakları: Colchis ya da Lazika-Egrissi, Makronlar, Sanniler, Moshiler

Lazika ya da Egrisi (Lazca: Laziǩa, Gürcüce: ეგრისი Egrisi, Yunanca: Λαζική Laziki, Farsça: لازستان Lazistan, Ermenice: Եգեր Yeger) Karadeniz'in güneydoğu kıyısında tarihsel bölge. Latince'de 'Lazika'; "Lazların ülkesi" anlamına gelmektedir. Aynı dönem devleti Perslerin resmi literatüründe ise "Lazistan" olarak yer almıştır. Bugün Türkiye ile Gürcistan sınırları içinde yer alır. Bu bölgeden “Lazika” adıyla ilk kez 7. yüzyılda yazarı bilinmeyen, Ermenice "Coğrafya” adlı kitapta bahsedilmiştir.

MS 1. yüzyıldan itibaren Kolhisliler yerine "Laz" veya "Megrel" olarak anılan Megrel-Lazlar, önce Polemon egemenliğine daha sonra da Roma İmparatorluğu'na karşı bağımsızlık savaşı başlatmışlardır. 69-79 yıllarında Laz bir amiral olan Aniket, halkını Romalılara karşı ayaklandırmıştır. Stratejik bir bölge olan Lazika'yı bırakmak istemeyen Romalılar, Lazların özgürlük mücadelesi karşısında Lazika'yı terk etmek zorunda kaldılar. Samsatlı Lukianos, MS 163 yılında yazdığı "Toxaris" isimli kitabında "Tigrapat" adındaki Laz prensten bahseder. Bu durum o tarihlerde yarı bağımsız bir Laz devleti olduğunu göstermekle beraber, bu prensin gerçekten yaşadığına ilişkin bir kanıt yoktur.

Lazika'nın güçlenmesi, Laz akınlarının Çoruh'u aşarak Güneydoğu Karadeniz Bölgesi'ne de yönelmesi ve Lazların bu bölgeye kitlesel göçleri, Roma vasalı 2. Polemon'u tedirgin etti. Krallığını Lazlardan koruyabilmek amacıyla hükümetini Romalılara teslim etti. Roma İmparatorluğu'nun bir eyaleti hâline gelmiş, bu eyalete de "Pontus Polemonyakos" adı verilmiştir. Trabzon'un doğusundan Çoruh yatağına kadar olan bölge Lazların eskiden beri yoğun olarak yaşadığı bir bölge olmasına rağmen, Lazika Krallığı'nın yönetimi dışında kalmıştır.

2. yüzyıldan itibaren, Lazika Krallığı güçlenmiş, 4. yüzyılda yönetim alanını Trabzon'a kadar genişletemediyse de etki alanı içine almıştır. 395'te Roma İmparatorluğu'nun ikiye ayrılması, Lazika Krallığı'nın güçlenip genişlemesine imkân sağlamış, bugün Batı Gürcistan olarak bilinen Fasis'i iktisâdî, siyâsî ve askerî açılardan birleştirmiştir. Lazika Krallığı, bir Bizans vasalı olmasına rağmen, kendisine bağlı vasalları da vardı.

4. yüzyılın ilk yarısında, Hristiyanlık Lazika Krallığı'nda devlet dini ilan edildi ve Lazika, kilise olarak Konstantinopolis Patriği'ne bağlandı. 6.-9. yüzyıllar arasında Lazika Krallığı'nın kendi metropolitleri bulunuyordu. Lazika Metropolitliği'nin merkezi - Fasis idi ve bu merkeze Petra (Tsihisdziri), Ziganev (Gudava), Tsaişi ve Rhodopolis (Vartsihe) piskoposları tabii idi.

5. yüzyılın ortalarında, Kral I. Gubaz, krallığının Bizans'a olan bağımlılığını sonlandırmaya çalıştı, ancak başarısız oldu. Svanlar ve Sanigler, Bizans ile olan çatışmadan yararlanarak 470'lerde bağımsızlıklarını ilan ettiler. 6. yüzyılın başlarında, Lazika Krallığı geçici olarak Sasani etkisine girdi. 523 yılında Lazika Kralı I. Tsate, Bizans İmparatoru tarafından tahta çıkarıldı. 6. yüzyılda Lazika Krallığı, Bizans ve Persler arasındaki sürekli savaşlara sahne oldu. Persler, Doğu Kafkasya'da (İberya, Albanya ve Ermenistan'ın bir bölümünde) güçlü bir konum sağladıktan sonra, Lazika Krallığı'na özel bir stratejik önem verdiler. 528 yılında Persler, Lazika'nın Şorapani ve Skande kale kasabalarını işgal etti. Bizans yardımcı birlikleri Lazika kralına yardıma geldi ve Persler yenilgiye uğratıldı. Savaş öncesi durumu yeniden sağlamak için 532 yılında "Sürekli Barış" antlaşması yapıldı. İmparator I. Justinianus Lazika'daki otoritesini güçlendirdi (Petra kale şehrini inşa etti, bir ticaret tekeli kurdu ve ordusunu Lazika'nın kale şehirlerine yerleştirdi). Bu, 541 yılında II. Gubaz liderliğindeki bir ayaklanmaya (Lazika Ayaklanması) yol açtı.

542'de Sasani birlikleri Lazika sınırını geçti ve Bizans ile Sasaniler arasında 20 yıl süren Lazika Savaşı başladı. 562'de ateşkes yapıldı. Sasaniler, Bizans'ın vasal krallığı olarak kalan Lazika'yı terk etti. 620'lerde Lazikalılar, Abazglar ile birlikte İmparator Herakleios'in Perslere karşı yaptığı seferlerde aktif rol aldı.

Lazika'nın, Rioni havzasının güney kesimi 5. ve 6. yüzyıllarda Bizans-Pers savaşları nedeniyle Laz-Megrel nüfusunun tamamına yakınını yitirmiştir. Bu yüzden Arap istilalarından etkilenen Gürcüler Doğu Gürcistan'dan kitlesel olarak göç ederek süreç içinde bu bölgeye yerleşmişlerdir. Böylece günümüzde Müslümanları Laz, Hristiyanları Megrel olarak adlandırılan Laz-Megreller arasında, Gürcülerden oluşan ve Guria / Acara olarak bilinen tampon bölge oluşmuştur.

7. yüzyılın sonunda, Lazika Krallığı bir Bizans eyaleti haline geldi ve yöneticileri "Lazika Kralı" yerine "Patrici" unvanı ile anılmaya başladılar. Abazgia (Abhazya) bağımsız bir prenslik haline geldi ve doğrudan Bizans'a bağlandı. 697 yılında Lazika hükümdarı Sergius, Arapların yardımıyla Bizans'a karşı mücadele etti ancak başarısız oldu. 736-738 yıllarında Arap komutan Mervan bin Muhammed, Lazika'yı istila ederek ülkeyi harap etti, başkent Tsihegoci'yi ve diğer şehirleri yıkıma uğrattı. Bu, feodal parçalanma ile birlikte ülkeyi daha da zayıflattı. 8. Yüzyılın sonlarında, Lazika'nın son prensleri İoane ve Cuanşer'in hükümdarlığı tamamen sarsıldı ve Batı Gürcistan'ı birleştirme girişimi Abhazya Prensliği'ne geçti.

770'li yıllara gelindiğinde, Lazika Krallığı yerini; nüfusunu Abhazlar, Svanlar, Megrel-Lazlar ve bölgeye Kartli'den göç eden Gürcülerin oluşturduğu Abhazya Krallığı'na bırakmıştır. 780'lerde Abhazya Krallığı'nın sınırları kuzeybatıda Nikopsia (Tuapse), güneyde ise Çoruh yatağına kadar uzanıyordu.

Bizanslı yazarlar Batı Gürcistan'a “Lazika Krallığı” diyorlardı. Bizanslı şair ve tarihçi Agathias (6. yüzyıl) Lazika'daki Telepis Kalesi'nden söz eder. Samtredia ilçesinde Tolebi köyündeki yıkıntıların bu kalenin kalıntıları olduğu sanılır. Kilden kap kacak ticareti yeri Kitropolia burada bulunuyormuş. 6. yüzyılın ikinci yarısında Lazika'da kale kenti ve piskoposluk merkezi Petra (Çürüksu (Kobuleti)) ilçesindeki bugünkü Tsihisdziri köyü) kurulmuştur.

Lazika Krallığı'nda çiftçilik, bağcılık ve hayvancılık gelişmişti, keten, balmumu ve gemi yapım keresteleri üretilmekteydi. Lazika'nın Batı ve Doğu ülkeleri (Bizans ve Anadolu vilayetleri, Pontus şehirleri, Ermenistan'la ve Ermenistan üzerinden İran ve Orta Asya) ile ticari ilişkileri vardı. Büyük ithal mallar (değerli çanak çömlek, cam eşyalar, lüks mallar ve mücevherler) ithal ediliyordu ve ticarette Bizans ve Doğu sikkeleri kullanılıyordu. 3. yüzyılda şehir hayatı gelişmeye başladı, sahil kasabaları (Fasis, Sebastopol, Biçvinta) büyük ticaret ve atölye merkezleri haline geldi, yeni kasabalar (Şorapani, Vartsihe, Mohirisi vb.) ortaya çıktı, eski şehirler (Kutaisi) canlandı, başkent Tsihegoci büyük ve güçlüydü.

Lazika Krallığı kültürü, bir yandan kökeni antik Kolhis dünyasından gelen zengin yerel geleneklerini sürdürürken, diğer yandan da Helenistik-Roma kültürü ile tanıştı. Yabancı kültürün etkisi, bu dönemde Batı Gürcistan'ın el işi, giyim eşyası ve dekorasyonlarında gözükmektedir. Ancak bu etki yüzeyseldi ve Batı Gürcistan nüfusunun kültürünün gelişimini belirlemedi. Lazika Krallığı'nın önemli bir kültürel yaşam merkezi Kolhis Akademisi (3.-4. yy.) olmuştur.

Hükümdarlar

Hükümdar/ Patricii	Saltanat	Notlar
1. Malasa	Flavius Arrianus tarafından 131'de bahsedilmiş	Roma İmparatoru Hadrianus'un vasali
2. Pacorus	Antoninus Pius (r. 138–161) ile aynı dönemde yaşamış	ismi, kendi adına çıkardığı parada bulunmuştur
3. Agros veya Akos	fl. c. 2. yüzyıl
4. Mirdat	c. 360 – c. 380
5. Baraz-Bakur	c. 380 – c. 395
6. I. Gubaz	onaylanmış c. 456 – 466	Bağımsız Lazika Krallığı'nın tarihsel olarak ilk belgelenmiş kralı.
7. Damnaze	?–521/522
8. I. Tsate	onaylanmış 521/522 – 527/528
9. Opsite (kral olup olmadığı tartışmalı)	Saltanatın tarihi belli değil, büyük olasılıkla 541'den biraz önce
10. II. Gubaz	c. 541 – 555
11. II. Tsate	556–?
12. I. Barnuk	660 – c. 670
13. Lebarnicius	c. 662	"Lazika patricii" adlı eserde adı geçmiştir. Theodosius ve Gangra Theodore'sunun Hypomnensticumu.
14. Grigor veya Grigol	670 – c. 675
15. II. Barnuk	675–691
16. Sergius	c. 696/697

Ek okuma

• David Braund: Georgia in Antiquity: A History of Colchis and Transcaucasian Iberia, 550 BC–AD 562. Oxford 1994.
• Heinz Fähnrich: Geschichte Georgiens von den Anfängen bis zur Mongolenherrschaft. Verlag Shaker, Aachen 1993.