Tagay-Kırgız Konfederasyonu
 | Bu madde, Vikipedi biçem el kitabına uygun değildir. (Şubat 2022) |
Tagay-Kırgız Konfederasyonu | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1732-1791 | |||||||||||
 Mühür Atake Biy
| |||||||||||
.png) | |||||||||||
| Başkent | Barsgan | ||||||||||
| Yaygın dil(ler) | Kırgızca | ||||||||||
| Hükûmet | Monarşi | ||||||||||
| Biy | |||||||||||
| |||||||||||
| Tarihçe | |||||||||||
| |||||||||||
| |||||||||||
| Günümüzdeki durumu |  Kırgızistan | ||||||||||
| Makale serilerinden |
 |
Tagay-Kırgız Konfederasyonu (Kırgızca: Тагай-Кыргыз конфедерациясы) veya Kuzey-Kırgız Konfederasyonu (Kırgızca: Түндүк-Кыргыз конфедерациясы) — 1732 yılında Kırgız Birliğinden ayrılarak bağımsın olan olan Doğu Kırgız konfederasyonudur.
Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]
1690 yılından itibaren Çungar Hanlığının saldırılarına dayanamayan bazı Kırgız kabileleri güneybatıya göç ettiler. Çungar Hanlığına direnen önde gelen isimlerinden Maamatkul Biy 1732 yılında Kırgızları Ketmentobo vadisinde toplayarak Çungarlara karşı mücadeleye devam etti. Maamatkulbiy başkanlığındaki Ketmentobo da kuzey Kırgız kabilelerinden oluşan küçük bir bağımsız konfederasyon kuruldu. Maamatkul biy'in torunu Ketmentobo vadisinde Konur-Oğuz'da yaşıyordu. Maamatkul biy'in torunu yardımcısı Koshoy Biy Kırgızların Cungarlara karşı savaşmasına ve Kırgız boylarının birleşmesine aracılık etti. 1740 yılının ikinci yarısında Maamatkul Biy ve Koshoy Biy önderliğinde Kırgız birlikleri, Çungar birliklerinin toplandığı Talas yakınlarındaki Sokuluk, Suyab' dahil birkaç köyleri ele geçirdiler. Çungarlar Hanlığı'nın Çing Hanedanı tarafından yıkılmasından önce Kırgızlar Talas, Cumgal ilçesi ve At-Başı gibi önemli yerleşim birimlerini ele geçirdiler.
1750'li yıllarda ortalarında Çungarların yok edilmesi Doğu Türkistan'ın Çing Hanedanı yönetimene girmesi; Kırgızların Kazak Hanlığını ve Hokand Hanlığını tanımak zorunda kaldılar. 1758 yılında Çing generali Zhao Hui, San Tash köyü üzerinden kuzey Kırgız topraklarına girdi. Tilki Batur ve Baykuş Batur ile tanıştı ve ardından diğer tüm kıdemli biyleri onları Çing Hanedanına boyun eğmeye davet etmeye davet etti. Kırgızlar tarafından Çing yönetimi tanındı ama Özerkdiler bu durum birkaç yıl sürdü. Kırgızların Çerikçi Biy Tilki Batur ve Naysha Batur Çing Hanedanındaki elçileriydi
Kırgızlar Çing Hanedanının etkisi az olduğu için Kazak topraklarını geri alma yoluna gittiler. 1760'lardan itibaren Atake Batur Berdike Batur'n önderliğindeki diğer Kırgızlar Issık Gölünün çevre bölgelerini ele geçirdiler ve Kırgızlar bölgeye yerleşmeye başladı. Kırgız ve Kazakların sınırı belirlenmemesi üzerine 1765-1780 yılları arasında çeşitli savaşlar yaptılar. Kazak Hanı Abılay Han Kırgızlarla yaptığı savaşta sonucunda Kırgız Hanı Jaiyl Han öldü. Sonraki Kırgız lideri Sadir Batur Abılay Hana karşı savaşa devam etti. 1759 yılında Kazaklar Sadir Batur yakalayıp öldürdüler Kuzey Kırgızları Kazak egemenliğini tanımak zorunda kaldılar.
1780 yılından itibaren Kuzey Kırgızları savaşları durdurdular ve Atake Batur Kırgız boy liderleri arasında kıdemli biy seçildi. Atake Batur'un yönetiminde 1785-1788 yılları rasında onun altında. Rusya İmparatorluğu'ndaki ilk Kırgız büyükelçiliği açıldı. 1790'lı yıllardan sonra Maamatkul Biy'in torunu Esenkul Biy seçildi. Taylak Batur'un bölgede son dönemlerde de etkinliğiolmuştur ve 1831'de Kırgızlar, Kokand Hanlığı tarafından fethedildi .
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- Аристов Н. А. Усуни и киргизы или кара-кыргызы. — Бишкек: Илим, 2001. 14 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - ISBN-10 (13) 5-8355-1132-9 14 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.