Osmanlı hükûmeti

Son dönem Osmanlı Hükümeti Osmanlı Hükümeti'nin 19. yüzyıl'ın başından itibaren uyguladığı hükümet sistemidir. Günümüzdeki Bakanlar Kurulu sistemine çok benzeyen bu sistem Avrupa'daki çağdaş hükümet sistemlerine ayak uydurmak amacıyla kurulmuştu.

İlk Osmanlı hükümet sistemi

Ana madde: Divan-ı Hümayun

Osmanlı Devleti'nin kuruluşundan başlayarak 18. yüzyılın sonuna kadar kullandığı hükümet yapısı Divan-ı Hümayun denilen kurulu esas alıyordu. Padişahın başkanlık ettiği bu kurulun en önemli üyeleri Vezir-i Azam, Kubbealtı Vezirleri, Defterdar, Sadaret Kethüdası, Nişancı, Reis-ül Küttab ve Çavuşbaşı gibi devlet görevlileriydi. Bu kurulun toplantılarına gerektikçe Kaptan-ı Derya ve Yeniçeri Ağası da katılırdı. Zaman geçtikçe padişahlar Divan-ı Hümayun'a katılmamaya başladılar. Divan-ı Hümayun'un başkanlığını Vezir-i Azam (Sadrazam) yürütmeye başladı. Artık Sadrazamın özel ikametgahı olan Bab-ı Ali aynı zamanda da Osmanlı Hükümetini temsil ediyordu.

II. Mahmut ve Abdülmecit döneminde yapılan hükümet reformları

1826 yılından sonra Bab-ı Ali artık Sadrazam'ın özel ikametgahı olmaktan çıktı ve bir devlet dairesi haline geldi. Devletin önemli kurumları devletin Nişancı ve Reis-ül Küttab yüksek kademedeki devlet görevlilerinin şahsına dayanmak yerine kalıcı kurumlar haline getirildi. Bu kurumlara Nezaret (Nazırlık yani Bakanlık) adı verildi ve hükümet nazırları (yani bakanlar) bu kurumları yöneten kişiler haline geldi. Hükümet nazırlarının belirli aralıklarla yaptığı toplantılara ise Heyet-i Vükela (yani Bakanlar Kurulu) adı verilmeye başladı. Böylece artık batı anlamında Başbakan ve Bakanlar Kurulu'na dayalı bir hükümet sistemi oluşturulmuş oldu.

Nazırlıklar

Son dönem Osmanlı Hükümetlerindeki başlıca nazırlıklar şöyledir:

• Hariciye Nazırlığı
• Harbiye Nazırlığı
• Bahriye Nazırlığı
• Dahiliye Nazırlığı
• Adliye Nazırlığı
• Maarif Nazırlığı
• Nafıa Nazırlığı
• Ticaret ve Ziraat Nazırlığı
• Evkaf Nazırlığı
• Maliye Nazırlığı