Libya'daki Çerkesler
  | |
| Toplam nüfus | |
|---|---|
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
| Mısrata, Bingazi | |
| Diller | |
| Din | |
Libya'daki Çerkesler (Çerkesçe: Либием ис Адыгэхэр; Arapça: الشراكسة في ليبيا) Libya'da yaşayan Çerkeslerdir. Çoğunlukla Misrata ve Bingazi'de yaşarlar.[1][3] Kaddafi dönemi uygulanan ayrımcılık politikaları sebebiyle Çerkes diasporasının yaşadığı diğer ülkelerin aksine Çerkesler Libya’da sivil ve askeri bürokraside yoktur.[2] Neredeyse tamamen Libya toplumuna entegre olmuş ve çoğunlukla Araplaşmışlardır.[1]
| Makale serilerinden |
| Çerkesler |
|---|
 |
Tarih ve kültür[değiştir | kaynağı değiştir]
Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]
Ortadoğu'daki diğer birçok Çerkes diasporasından farklı olarak Libya Çerkesleri, Çerkes soykırımı sırasında sürgüne gönderilen Çerkeslerin torunları değil, 9. yüzyıldan beri halifelerin ordularında görev yapan Çerkes Memlüklerin torunlarıdır.[2][4][5] Osmanlı'ya isyan edip bağımsız bir Mısır devleti kuran Kavalalı Mehmed Ali Paşa'nın 2 Mart 1811'de Çerkes Memlükleri katletmesinin ardından hayatta kalanlar Libya'ya kaçtı ve Misrata'da ve Bingazi'nin Rasu Abide'sinde topluluklar kurdu.[1]
Kültür[değiştir | kaynağı değiştir]
Libya Çerkesleri arasındaki gelenekler çoğunlukla Araplaştırılmıştır.[6] Neredeyse hiç biri Çerkesçe bilmemektedir.[1] Ancak yakın dönemde "köklerine dönmek" isteyen Libyalı Çerkesler olmuştur, 2022'de Libya Çerkesleri örgütlenerek "Çerkes Kongresi" olarak toplandı.[7][8][9]
Kaddafi dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]
Kosova'daki Çerkesler 1998 yılında Adıge Cumhuriyeti'ne taşınmış ve Muammer Kaddafi köye destek ve bağış göndermişti. Kaddafi, kendi deyimiyle Çerkeslere ve onların tarihsel acılarına derin bir saygı gösteriyordu.[10] 25-28 Haziran 1998’de Krasnodar’da Dünya Çerkes Birliği Kongresi’ne Kaddafi tarafından "Libya Çerkeslerini temsil eden" bir temsilci gönderildi.[1][2] Ancak Kaddafi döneminde Çerkesler Arap olmayan diğer gruplarla beraber devlette üst pozisyonlardan kovuldular.[2] 1969’da Kaddafi’yi iktidara getiren darbede yer alan Çerkes komutanlar da bu sebeple desteği çekti.[2]
8 Mart 2011'de Muammer Kaddafi, Ürdün'deki Çerkeslerle görüşmek ve onların desteğini almak üzere Ürdün'ün başkenti Amman'a bir diplomat görevlendirdi.[2][4] Ürdün Çerkesleri bu ziyarete yanıt vermedi.[2][11][12]
Libya'daki Çerkes aileleri[değiştir | kaynağı değiştir]
| Arapça | Çerkesçe |
|---|---|
| Haddur | - |
| el-Ramalli | - |
| Sheneb | Şenıbe |
| el Mahishi | - |
| Hamka | Thamoka |
| el Rucubat | - |
| Ablagho | Belagh |
| Dankali | - |
| el Delh | - |
Önemli üyeler[değiştir | kaynağı değiştir]
- Umar Muhayshi - Libya ordusu subayı.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d e f Natho, Kadir I. (3 Aralık 2009). Circassian History (İngilizce). ISBN 978-1-4653-1699-8. 28 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2023.
- ^ a b c d e f g h i "Kaddafi kayıp Çerkeslerin peşinde". www.ntv.com.tr. 21 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2023.
- ^ Nart Magazine 63(27), Circassian Charity Society, Amman, September 1998.
- ^ a b Tanrıverdi Yaşar, Nebahat (17 Nisan 2011). "Ortadoğu Araştırmaları Merkezi". Ortadoğu Araştırmaları Merkezi. 14 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2023.
- ^ Andrew McGregor, A Military History of Modern Egypt: From the Ottoman Conquest to the Ramadan War, Praeger Security International, Westport Conn., 2006, pp.59-70.
- ^ Amjad Jaimoukha, The Circassians: A Handbook, Curzon, Surrey England, 2001, p.119.
- ^ "Libyalı Çerkesler Örgütleniyorlar". Nart Ajans. 28 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2023.
- ^ Gazetesi, Jineps (31 Aralık 2022). "Libya Çerkesleri toplantı yaptı". Jineps Gazetesi. 3 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2023.
- ^ "Çöl Çerkesleri bir araya geldi". Ajans Kafkas. 2 Aralık 2022. 3 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2023.
- ^ Al- Shishani, Murad Batal. Qaddafi Tries to Secure Loyalty of Circassians of Misrata
- ^ "Радио Эхо Москвы". 26 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2023.
- ^ Инорм-аналит издание "Сегодня РУ"[ölü/kırık bağlantı]