Kullanıcı:Efe7961/Çalışma

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Amatör kimya veya ev kimyası, kimyanın özel bir hobi olarak yapılmasıdır.[1] Amatör kimya genellikle, kişinin evinin mahremiyetinde eldeki mevcut kimyasallarla yapılır. Kontrollü uyuşturucuların yasa dışı üretimini içeren gizli kimya ile karıştırılmamalıdır. Önemli amatör kimyagerler arasında Oliver Sacks ve Edward Elgar bulunur.[2][3]

Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

Kökeni[değiştir | kaynağı değiştir]

Amatör kimyanın, erken tarihi genel olarak kimyanınkiyle aynıdır. Robert Boyle ve Antoine Lavoisier gibi modern kimyanın öncüleri, araştırmalarını gelir kaynaklarından bağımsız olarak sürdüren bilim adamlarıydı.[4][5] Ancak Sanayi Devrimi'nin gelmesi ve üniversitelerin araştırma kurumları olarak yükselişi ile amatörler ve profesyoneller arasında önemli bir ayrım ortaya çıktı. Bununla birlikte, amatör ilerleme 19. yüzyıla kadar sürdü. Amatör kimyanın tarihi, genel olarak kimyanın tarihi ile iç içedir. Kimya tarihi, eski tarihten günümüze kadar olan bir zaman dilimini temsil eder. MÖ 1000'e kadar medeniyetler, kimyanın çeşitli dallarının temelini oluşturacak teknolojileri kullandılar. Bu işlemler arasında cevherlerden metallerin çıkarılması, çanak çömlek ve sır yapımı, bira ve şarabın fermente edilmesi, bitkilerden ilaç ve parfüm için kimyasalların çıkarılması, yağın sabun haline getirilmesi, cam yapılması ve bronz gibi alaşımların yapılması yer alır.

Bir hobi olarak kimya[değiştir | kaynağı değiştir]

20. yüzyılın büyük bir bölümünde, amatör kimya, yüksek kaliteli kimya setlerinin hazır bulunması ve laboratuvar tedarikçilerinin hobilere serbestçe satış yapması nedeniyle istisnai (kural dışı) bir hobiydi. Örneğin, Linus Pauling on bir yaşında, temini hukuk dışı olmasına rağmen, potasyum siyanürü temin etmekte hiç zorluk çekmedi.[2] Araştırmacılardan üniversite profesörlerine ve hatta bazı Nobel ödülü sahiplerine kadar pek çok akademisyen, bilimlere olan ilgilerinin en azından bir kısmının gençken kimya setlerine ve ev laboratuvarlarına kadar izlenebileceğini kabul etmiştir. Bunlar arasında Dorothy Hodgkin,[6] Robert F. Curl,[7] George A. Olah,[8] Rudolph A. Marcus,[9] Louis J. Ignarro,[10] Richard Schrock,[11] Roger Y. Tsien, William D. Phillips,[12] Steven Weinberg[13] Peter Licence,[14] vb. bulunmaktadır. Ancak, terörizm, uyuşturucu ve güvenlikle ilgili artan endişeler nedeniyle, tedarikçiler amatörlere satış yapma konusunda giderek daha isteksiz hale geldi ve kimya setleri istikrarlı bir şekilde azaltıldı.[15][16] Bu eğilim yavaş yavaş devam etti ve dünyanın birçok yerindeki hobicileri çoğu reaktife erişimden mahrum bıraktı.[17]

Ev tabanlı kimya laboratuvarları, özellikle dünya çapında birçok yerel ve eyalet düzeyinde hükümet, virüsün yayılmasını kontrol altına almak için sokağa çıkma yasağı veya başka tür kısıtlamalar uyguladığından, COVID-19 salgını sırasında öğrencilere uzaktan eğitim vermenin bir yolu olarak araştırıldı.[18][19]

Önemli amatör kimyagerler[değiştir | kaynağı değiştir]

Kısıtlamalar[değiştir | kaynağı değiştir]

Hobi, çoğu bölgede genellikle yasal olsa da, [b] amatör kimyagerler ve kanun uygulayıcı kurumlar arasındaki ilişkiler genellikle kötü yöndedir. Hobiler genellikle uyuşturucu ve terörle mücadeleyi amaçlayan yasalardan etkilenir. Ayrıca, birçok kimyasal tedarik şirketi amatörlere satış yapmayı reddetmekte ve bu tür politikalar bazen açıkça ifade edilmektedir.[26][27]

Kanada[değiştir | kaynağı değiştir]

Kanada'da, nitrik asit ve hidrojen peroksit gibi çok çeşitli temel laboratuvar reaktifleri "patlayıcı öncüleri" olarak sınırlandırılmıştır.[28] (Kanada Patlayıcılar Yasası)

2008'in sonlarında, Saskatchewan'dan 18 yaşındaki bir üniversite öğrencisi olan Lewis Casey, ailesinin garajında küçük bir kimya laboratuvarı inşa etmişti. Casey'in laboratuvarı inşa etmesinden 2 hafta sonra bir arama emriyle eve baskın yapıldı. Baskından sonra, polis başlangıçta bunun bir met laboratuvarı olduğunu iddia etti ancak daha sonra patlayıcı üretmek için gerekli malzemelerden bazılarına sahip olduğunu iddia ederek Casey'i tutukladı.[29][30] Casey'in de suçlamaları kabul etmesi üzerine Kraliyet, 13 Ekim'de, onun aleyhindeki suçlamaları geri çekti.[31]

Avrupa Birliği[değiştir | kaynağı değiştir]

AB'de, reaktif kısıtlamalarına ilişkin düzenlemeler birkaç farklı kümede sınıflandırılabilir:[32]

  • Çift kullanımlı mallar
  • CWC'nin 1, 2 ve 3 numaralı Programlarındaki maddeler
  • Ortak Askeri Listedeki maddeler
  • Tehlikeli kimyasallar
  • İşkenceyle mücadele yönetmeliğine tabi kimyasallar
  • Yaptırım ve ambargolar nedeniyle belirli ülkelere ihraç edilemeyen kimyasallar
  • Patlayıcı öncülleri
  • Uyuşturucu öncülleri

Bu düzenlemeler, bir veya daha fazla "aracı" türünü (örneğin üreticiler, satıcılar, distribütörler, vb.), son kullanıcıları veya her ikisini etkileyen hükümler içerebilir. Reaktif üreticileri, genellikle, bu programlarda listelenen bir kimyasalın satışını kabul etmeden ve işleme koymadan önce müşterilerin bir son kullanıcı beyanı imzalamasını ister.

Tehlikeli kimyasallara ilişkin AB mevzuatının temel taşlarından biri, 1907/2006 Sayılı Yönetmelikte (EC)[33] tanımlanan Kimyasalların Kaydı, Değerlendirilmesi, İzni ve Kısıtlanmasıdır. (REACH)

Çek Cumhuriyeti[değiştir | kaynağı değiştir]

2019'un sonlarında, 42 yaşında bir adam, Brno, Židenice'deki dairesinde ölü bulundu. Evde arama yapan polis, yarım kilo pikrik asit de dahil olmak üzere çok miktarda kimyasal madde buldu.[34] Polis tedbir olarak sokağı kapattı ve reaktifler sınıflandırılıp çıkarılırken toplam 80 sakin tahliye edildi.[35][36][37] Bazı magazin gazeteleri, yasadışı uyuşturucu üretimine işaret eden ve aşırı dozdan ölmüş olabileceğini belirten erken spekülasyonlar yayınladı.[38] Ancak ölen adamın bir arkadaşı, akıl sağlığı sorunları yaşıyor olabileceğini açıkladı[39] ve otopsi ön sonuçları, ölümünün en olası nedeninin intihar olduğunu öne sürdü.[40][41]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b Silberman, Steve (June 2006), "Don't Try This at Home", Wired, Wired dergisi, erişim tarihi: 2008-07-18 
  2. ^ a b c Sacks, Oliver (2001), Uncle Tungsten: Memories of a Chemical Boyhood, Vintage Books, ISBN 0-375-40448-1 
  3. ^ a b Weintraub, Stanley (2002), "Shaws's Musician: Edward Elgar" (PDF), Annual of Bernard Shaw Studies, 22, ss. 1–18, doi:10.1353/shaw.2002.0017, erişim tarihi: 2008-07-21 
  4. ^ Rosenfeld, Louis (1999), Four Centuries of Clinical Chemistry, Taylor & Francis, ISBN 90-5699-645-2 
  5. ^ University of Wisconsin - General Chemistry - The Law of Conservation of Mass, 2008-06-24 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 2008-07-19 
  6. ^ "Dorothy Hodgkin FRS - Scientists with disabilities | Royal Society". royalsociety.org (İngilizce). Erişim tarihi: 1 August 2021. 
  7. ^ Shampo, Marc A.; Kyle, Robert A.; Steensma, David P. (August 2010). "Robert F. Curl Jr—Nobel Laureate in Chemistry". Mayo Clinic Proceedings. 85 (8): e58. doi:10.4065/mcp.2010.0448. PMC 2912751 $2. PMID 20704028. 
  8. ^ Jacolby, Mitch (14 March 2005). "A LOVE AFFAIR WITH CHEMISTRY: Nobel Laureate George A. Olah has spent nearly six decades in the service of chemistry". Chemical & Engineering News Archive. 83 (11): 37–40. doi:10.1021/cen-v083n011.p037. Erişim tarihi: 1 August 2021. 
  9. ^ "Laureate - Rudolph A. Marcus". Lindau Nobel Mediatheque (İngilizce). Erişim tarihi: 1 August 2021. 
  10. ^ "Laureate - Louis J. Ignarro". Lindau Nobel Mediatheque (İngilizce). Erişim tarihi: 1 August 2021. 
  11. ^ Nightingale, Sarah (24 July 2018). "Nobel laureate to join UC Riverside faculty". University of California (İngilizce). Erişim tarihi: 1 August 2021. 
  12. ^ "The Nobel Prize in Physics 1997". NobelPrize.org. Erişim tarihi: 1 August 2021. 
  13. ^ D’Agostino, Susan (27 July 2021). "Steven Weinberg, Nobel laureate in physics and Bulletin board member, dies at 88". Bulletin of the Atomic Scientists. Erişim tarihi: 1 August 2021. 
  14. ^ Haran, Brady (2011). Childhood Chemistry - Viewer Questions (YouTube). 2021-12-21 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2021-08-01. 
  15. ^ Fuscaldo, Donna (2007-12-11), The Grinch Who Stole the Chemistry Set, Fox Business, 2007-12-14 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 2008-07-19 
  16. ^ Zielinski, Sarah (10 October 2012). "The Rise and Fall and Rise of the Chemistry Set". Smithsonian Magazine (İngilizce). Erişim tarihi: 1 August 2021. 
  17. ^ Houlton, Sarah. "Hobby chemists". Chemistry World (İngilizce). The Royal Society of Chemistry. Erişim tarihi: 22 December 2020. 
  18. ^ Andrews, Jessica L.; de Los Rios, Juan Pablo; Rayaluru, Mythreyi; Lee, Seungwon; Mai, Lilly; Schusser, Anna; Mak, Chi H. (14 July 2020). "Experimenting with At-Home General Chemistry Laboratories During the COVID-19 Pandemic". Journal of Chemical Education. 97 (7): 1887–1894. doi:10.1021/acs.jchemed.0c00483. PMC 7336719 $2. 
  19. ^ Gilden, Melissa (11 May 2020). "STEM-ucation in the time of the coronavirus". Chemical & Engineering News. 98 (18): 40. doi:10.1021/cen-09818-newscripts. ISSN 0009-2347. Erişim tarihi: 15 November 2021. 
  20. ^ Goertzel (1995), Linus Pauling: A Life in Science and Politics, Basic Books, ISBN 0-465-00672-8 
  21. ^ "Biographical Overview". Linus Pauling - Profiles in Science (İngilizce). 12 March 2019. Erişim tarihi: 1 August 2021. 
  22. ^ Theodore Gray's website, erişim tarihi: 2008-07-18 
  23. ^ a b Popular Science: Gray Matter column, erişim tarihi: 2008-07-18 
  24. ^ Winners of the Ig Nobel Prize, erişim tarihi: 2008-07-18 
  25. ^ Sir Edward William Elgar; Amateur Chemist-Composer (PDF), 2008-10-03 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi, erişim tarihi: 2008-08-10 
  26. ^ Timstar Laboratory Suppliers Ltd: Ordering information, 2008-05-09 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 2008-07-18 
  27. ^ Stratlab Web Shop - Laboratory Supplies - Chemicals and reagents, 2012-02-16 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 2008-08-10 
  28. ^ Natural Resources Canada: New Regulations Tighten Controls on Restricted Chemicals, Marketwire, 2008-05-19, erişim tarihi: 2008-08-08 
  29. ^ Newitz, Annalee (27 December 2008). "Teen with Home Chemistry Lab Arrested for Meth, Bombs". Gizmodo (İngilizce). Erişim tarihi: 5 October 2021. 
  30. ^ Coolican, Lori (26 December 2008). "Student held on explosives charge released: Teen mistakenly arrested for meth production allowed home for holidays". The StarPhoenix (İngilizce). Saskatoon. Erişim tarihi: 28 December 2008. 
  31. ^ "Criminal case against student chemist implodes". CBC/Radio-Canada (İngilizce). 25 October 2009. Erişim tarihi: 7 October 2021. 
  32. ^ Arnés-Novau, Xavier; Sevini, Filippo (2021). Export control handbook for chemicals (2021 edition) (2021 bas.). Luxembourg: Publications Office of the European Union. ISBN 978-92-76-36153-4. Erişim tarihi: 9 November 2021. 
  33. ^ https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX:02006R1907-20200824
  34. ^ "Kvůli výbušným látkám v brněnském bytě muselo v noci pryč dalších 50 lidí" [Another 50 people had to leave at night due to explosive substances in the Brno apartment]. iDNES.cz (Çekçe). MAFRA. 10 December 2019. Erişim tarihi: 12 March 2022. 
  35. ^ "V brněnském bytě našli policisté chemikálie a mrtvého muže. Evakuovali 25 lidí" [Police officers found chemicals and a dead man in an apartment in Brno. They evacuated 25 people]. ČT24 - Česká televize (Çekçe). Česká Televize. 9 December 2019. Erişim tarihi: 9 November 2021. 
  36. ^ Šeda, Martin (9 December 2019). "FOTO: V bytě plném chemikálií našli mrtvého muže. Podle sousedů to byl podivín, co měl rád chemické pokusy" [Dead man found in an apartment full of chemicals. According to neighbours, he was a weirdo who liked chemistry experiments]. Brněnská Drbna (Çekçe). TRIMA NEWS, s r o. Erişim tarihi: 9 November 2021. 
  37. ^ Stephens, Jack (9 December 2019). "25 People Evacuated In Židenice Due To Risk of Toxic Chemicals After Man Found Dead In Flat". Brno Daily. Erişim tarihi: 12 March 2022. 
  38. ^ Nováček, Jiří; Zdeněk, Hynek (9 December 2019). "Brněnské Židenice vyděsil nález mrtvoly: Desítky lidí musely kvůli chemikáliím z domu" [Brno's Židenice was horrified by the discovery of a corpse: Dozens of people had to leave their homes because of chemicals]. Blesk.cz (Çekçe). Czech News Center. Erişim tarihi: 13 March 2022. 
  39. ^ "Muž, kvůli jehož chemikáliím evakuovali ulici v Brně, se bál, že ho někdo sleduje" [Man whose chemicals caused the evacuation of a street in Brno feared he was being followed]. ČT24 - Česká televize (Çekçe). Česká televize. 16 December 2019. Erişim tarihi: 13 March 2022. 
  40. ^ "Chemikálie nalezené v brněnském bytě by stačily na zničení domu i s okolím" [The chemicals found in the Brno apartment would be enough to destroy the house and its surroundings]. iDNES.cz (Çekçe). MAFRA. 12 December 2019. Erişim tarihi: 12 March 2022. 
  41. ^ "Některé chemikálie z brněnské Šámalovy ulice jsou silné výbušniny. Muž nejspíš spáchal sebevraždu" [Some of the chemicals from Brno's Šámalova Street are powerful explosives. The man probably committed suicide]. ČT24 - Česká televize (Çekçe). Česká televize. 12 December 2019. Erişim tarihi: 13 March 2022. 

https://en.wikipedia.org/wiki/Amateur_chemistry

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kullanıcı:Efe7961/Çalışma&oldid=28059448" sayfasından alınmıştır