Greater Manchester
| Törensel Greater Manchester Metropoliten Kontluğu Ceremonial Metropolitan County of Greater Manchester | |
|---|---|
 Bayrak | |
 | |
| Ülke |  İngiltere |
| Bölge | Kuzey-Batı İngiltere |
| Kontluk ve merkezi | Greater Manchester, Manchester |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 1276 km² |
| Nüfus (2019) | |
| • Toplam | 2.812,569 |
Greater Manchester Metropoliten Kontluğu, Birleşik Krallık'a bağlı İngiltere ülkesinin Kuzey-Batı bölgesinde 1974'ten 1986'ya kadar birinci seviyede yerel idare metropoliten kontluğu olmuş; 1986'da lağvedilip görev ve yetkileri tek seviyeli metropoliten bölge statüsü ile eski alt metropoliten bölgelere verilmiştir. Fakat Greater Manchester yine de kraliyet seremonileri için törensel kontluk olarak kalmıştır. Törensel Greater Manchester Kontluğu için, Kraliyet otoriteleri Kraliçe'nin yerel temsilcisi olarak "Lord Lieutenant" ve "High Sheriff" adı verilen özel işlevli kişiler atamaktadır. Aynı zamanda 1972 Yerel İdare reform kanunu hâlâ hukuken yürürlükte olduğu için, Greater Manchester'ın hukuki varlığı kaybolmamış olarak bulunmakta ve bu törensel kontluk bir coğrafya terimi olarak da kullanılmaktadır.
Bunun yanında bazı stratejik hizmetler tüm kontluk arazisi için koordineli yürütülmesi 2011'e kadar "Greater Manchester Yerel İdareler Birliği" tarafından yapılmakta idi. Nisan 2011'de Greater Manchester sınırları içinde ekonomik gelişme, ekonomik yenilenme ve kamu kitle yolcu taşması için görev ve yetkiler kullanmak üzere "Greater Manchester Birleşik Yerel İdaresi" adlı bir kurum ortaya çıkartılmıştır. Eski metropoliten kontluğun diğer bazı stratejik görev ve yetkileri, örneğin yörede polis görevi yapan "Greater Manchester Polisi", için özel birleşik idare kurulları kurulmuştu.
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]
Greater Manchester kontluğunun alanı 1.277 km².dir. Bu kontluğun hiç deniz sahili bulunmamaktadır. Komşu kontluklar ve hangi yönde bulundukları şu göstergeden izlenebilir:
| Kuzeybatı: |
Kuzey: Lancashire |
Kuzeydoğu: West Yorkshire |
| Batı: Merseyside |
Greater Manchester | Doğu: Derbyshire |
| Güneybatı: Cheshire |
Güney: Cheshire |
Güneydoğu: Derbyshire |
Greater Manchester kontluğu doğusunda, Oldham, Rochdale ve Tameside bölgelerinin bir kısmında Penine Dağları silsilesi bulunur. Kontluğun batısında "Batı Penine Boş Kırları" ve şist ve kumtaşından oluşan tortul kayaçlar içinde birkaç kömür madeni havzası bulunmaktadır. Kontluk arazisi içinden Penine dağlarında kaynakları olan Mersey Nehri ve "Tame Nehri" geçer. Kontluk arazisinde bulunan diğer akarsular daha düşük debili "Beal Çayı", "Douglas Çayı" ve "Irk Çayı"'dır. Kontluk arazisinde bulunan en yüksek mevki Saddleworth civarında bulunan 542 m rakımlı "Black Chew Head Tepesi" 'dir.[1] Kontluk içinde en verimli tarım arazisi, alanı 27 km2 olan "Chat Moss"'dur ve bu arazi içinde kontluk içinde alanı en büyük olan bir koruluk da bulunur.[2][3]
Greater Manchester kontluğu alanında çok yoğun nüfuslu kentsel alanlar, varoşlar, yarı kırsal ve kırsal alanlar karışık şekilde bulunmakla beraber kontluktaki en yaygın toprak kullanım şekli kentseldir.[4]
Kontluğun İngiltere ülkesinde çok önemli olan ticaret ve iş merkezi Manchester şehri merkezinde ve buna hemen komşu olan Salford ve Trafford'dadır. Fakat, genel olarak Greater Manchester kontluğu poli-merkezli olarak tanımlanmaktadır çünkü bağlı bulunan 10 metropoliten bölgenin kendi önemli merkezi hatta birkaç diğer daha küçük yerleşkenin bile önemli merkezleri bulunmaktadır. Bu değişik merkezlerin bulunması yörenin ulaşım ağının yoğun görünüşünde ve bunların gelişip yenileştirilmesi için gereken yatırımların karmaşıklığında da yansımaktadır. Bu nedenle coğrafyacılar Greater Manchester'ı, İngiltere ülkesinde Greater Londra'dan sonra, en önemli "poli-merkezli fonksiyonel kentsel yöre" olarak tanımlamaktadırlar.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]
Greater Manchester Kontluğu içinde bulunan yerleşkelerin bazılarının yüzyıllar öncesine giden tarihleri bulunmakla beraber bu kontluğun kurulması 20. yüzyıl ikinci yarısındadır.[5] Buna karşılık bu kontluğun merkez kenti olan Manchester 19. yy. içinde birden büyüyüp 1835'te Avrupa ve hatta dünyanın en büyük sanayi şehri olmasına rağmen yerel idaresi bulunmamakta idi ve Manchester şehri yerel idaresi 1846'da "borough" olarak ortaya çıkartılmıştır. Manchester ve ona birleşik şehirleşmiş alanların yerel idare açısından birleştirilmesi ilk defa 1914'te Birleşik Krallık yerel idare sisteminde tek olarak kurulan Londra büyük şehri kontluk idaresinin başarıları incelenmekte iken resmi olarak devlet belgelerine geçmiştir. 1972'de İngiltere yerel idare reformu yapılmadan bu şehirleşmiş bölgeye "Güney Doğu Lancashire ve Kuzey Doğu Cheshire" isminin İngilizce baş harflerinden oluşan SELNEC adı verilmekteydi ve SELNEC bölgesi o zamanki 70 değişik yerel idare birimin içinde bulundurmakta idi.[6]
Bir Greater Manchester yerel idaresi kurulması teklifi ilk defa 1935'te yerel bir günlük gazetede teklif edilmiştir ve sonra bu teklif yerel idareciler tarafından tartışma konusu olmuştur. Ancak resmen bu konunun ayrıntılı olarak incelenip yeni yerel idare kurma tavsiyeleri 1969'da yayımlanan "Radcliffe-Maud Kraliyet Komisyonu Raporu"'nda bulunmaktadır. Bu raporda SELNEC adlı günümüzdeki metropoliten kontluk bölgesinden daha büyük bir bölgede bir stratejik yerel idare kurulması tavsiye edilmişti. Bu rapora uyularak 1969'da tanımlanan SELNEC bölgesindeki yolcu ulaşımını planlanıp koordine edilmesi için SELNEC adlı bir kamu kurumu ortaya çıkartıldı. Fakat 1970'te iktidara gelen Muhafazakâr Parti hükûmeti "Radcliffe-Maud Raporu" tekliflerini kabul etmedi.
1972'de hazırlanıp kabul edilen ve İngiltere ülkesinde bulunan yerel idareleri kökünden reform eden "1972 Yerle İdare Kanunu" günümüzdeki törensel kontluk sınırları içinde bulunan bölgede iki seviyeli bir yerel idare sistemi kurdu. "Greater Manchester Metropoliten Kontluğu" idare meclisi ve ona bağlı yürütme idaresi birinci seviyede genellikle kanunla tam olarak belirtilmiş stratejik siyasetleri ortaya çıkartmak ve yürütme görev yetkilerine haizdi. Bu kontluk merkezi Manchester'daydı. Onun altında bulunan 10 tane "metropoliten bölge veya borough veya şehir" ikinci seviyede yerel idare olarak kurulup organize edilmişlerdi. 1974'te resmen yürürlüğe giren bu kanuna göre 1989'da kadar Greater Manchester Metropoliten kontluğu bu iki-seviyeli yerel-yerel idare sistemini uyguladı. Bu dönemde birinci seviyeli Greater Manchester kontluk idaresinin politik kontrolü (diğer metropoliten kontlukların konseylerinin politik kontrolü gibi) seçimle gelen İşçi Partisi üyeleri elindeydi ve 1979'dan sonra merkezi hükûmeti kontrol eden Margaret Thatcher başbakanlığı altındaki Muhafazakâr Parti merkezi hükûmeti ile çatışma hâlindeydiler. En sonunda Parlamento'yu kontrol eden Margeret Thatcher hükûmeti politik nedenlerle "1985 Yerel İdare Kanunu" çıkartarak 31 Mart 1986'dan itibaren birinci seviyeli yerel idare olan "Greater Manchester Kontluğu"'nu lağvetti; kontluk konseyini ve kontluk yürütme idaresini kapatıp dağıttı.
Greater Manchester Metropoliten Kontluğu'nun görev ve yetkilerinin büyük çoğunluğu o zamana kadar bu kontluk altında bulunan "metropoliten bölgeler, borough'lar veya şehirler" yerel idarelerine geçti ve bu yerel idareler "tek-seviyeli metropoliten yerel idare" olarak idareye başladılar.
Fakat 1986'dan sonra itfaiye, kurtarma gibi acil hizmetler ve kitle yolcu taşıma hizmetleri kontluk seviyesinde stratejik olarak yürütülmeye devam edildi ve bunların idaresi tek-seviyeli metropoliten bölgelerin konseyleri temsilcilerinden oluşan "Ortak Kurul"lar tarafından yapılmaya başlandı. Bu ortak kurullar "Greater Manchester Yerel İdareleri Birliği (AGMA)" adı ile kurumlandılar.[7]
Greter Manchester Metropoliten Kontluğu hukuken ortadan kaldırılmadığı için 1986'dan beridir hâlâ kanunen yürürlüktedir. Bu kontluk bir coğrafi bölge olarak refere edilmektedir. Avrupa Birliği için istatistikler için İstatistikler için Bölgesel Birimler Sınıflandırılması'na göre "Greater Manchester Metropoliten Kontluğu" bir NUTS 2 tipi idari bölüm olduğu kabul edilmektedir.[8] Kraliyet seremonileri için Greater Manchester 1974'ten beridir eski geleneklere bağlı olarak bir "lieutenancy bölgesi" olup devamlı törensel olarak Kraliçe Temsilci bulunmaktaydı. "1997 Lieutenancy Kanunu" çıkartıldıktan sonra bu bağlantı ve kurumlar kanunlaştırılmış ve "Greater Manchester Kontluğu" bir "törensel kontluk" olarak kabul edilmiştir.[9]
Nisan 2011'de Greater Manchester sınırları içinde ekonomik gelişme, ekonomik yenilenme ve kamu kitle yolcu taşıması için görev ve yetkiler kullanmak üzere "Greater Manchester Birleşik Yerel İdaresi" adlı bir kurum ortaya çıkartılmıştır.
Alt-bölümleri
[değiştir | kaynağı değiştir]1974 ile 1986 döneminde Greater Manchester Metropoliten Kontluğunun alt seviyesinde ikincil seviyede bulunan ve 1986'dan sonra Greater Manchester lağvedilip törensel metropoliten kontluğa dönüştürüldükten sonra tek seviyeli yerel idare statüsü kazanan "metropoliten bölgeler (metropoliten borough)" şu haritada gösterilmektedir:
 |
Bu alt bölümler, haritaları ve içlerinde bulunan önemli yerleşkeler şu gösterimde özetlenmiştir:
Demografi
[değiştir | kaynağı değiştir]Birleşik Krallık'ta nüfus sayımları 10 yılda bir yapılmaktadır ve 2011 sayımı yapılmış olmakla beraber sonuçlar henüz belli olmamıştır.
Greater Manchester 1972'de kurulmakla beraber, o zaman içine dahil olan eski yerel idareler için nüfus sonuçları elde bulunduğu için, yapılan yeni hesaplarla Greater Manchester sınırları içindeki nüfusun 10 yıllık nüfus sayımlarına göre nasıl değiştiği bulunmuştur. Greater Manchester için nüfus sayımlarına göre nüfusun gelişmesi şu gösterimde izlenebilir:[10]
Kişi
Ekonomi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Greater Manchester'ın ekonomisi Sanayi Devrimi döneminde hızla gelişip Manchester ve civarındaki birçok kent ve kasaba önemli sanayi şehirlerine dönüştüler. Dünyada fabrika şeklinde ilk pamuklu dokuma üretim birimi şimdi Greater Manchester içinde Oldham yakınlarında bulunan Royton adlı kasabada kurulmuştur.[11] [12]
Greater Manchester metropoliten kontluğu sınırları içinde çok sayıda 18., 19. ve 20. yüzyıl başında çok önemli dokuma ve tekstil sanayileri bulunan ama günümüzde nerede hepsinin üretimi durmuş; kapanmış ve çoğu yerle bir edilmiş eski "fabrika kent veya kasabaları" bulunmaktadır. Bu dokuma sanayinin en son çöküş ve ortadan siliniş süreci 20. yy başında başlayıp 20. yüzyılın ikinci yarısında sona ermiştir.[13]
Ama bu kontluk bölgesinde dokuma sanayiin ortaya çıkarttığı çökme süreci daha önce de 19. yy.da da kendini göstermişti. Amerikan İç Savaşı (1861-1865) döneminde ABD'den dokuma sanayiinin ham maddesi olan pamuk'un savaş dolayısıyla gelmemesi nedeni ile bu savaş döneminde ve hemen sonraki dönemde o zaman Lancashire içinde bulunan fabrikalar kapanmış ve bölge "Lancashire Pamuk Kıtlığı" adı verilen büyük işsizlik ve kıtlık geçirmiştir.
19. yüzyılda dokuma sanayi çökümden kurtulmuş ise de 20. yy. çökmesi sonucu dokuma ve tekstil sanayii Greater Manchester kontluk arazisinden nerede ise kaybolmuştur. Fakat çok büyük gayret ve yatırımlarla kontluğun endüstriyel bünyesi yeniden yapılmış ve tümüyle değiştirilmiştir.[14]
Bu yeni yapılanmaya en güzel örnek "Salford Quays" adlı büyük gelişme uygulamasıdır. Bu projenin ismi ve uygulandığı yer Salford'daki eski doklar, rıhtımlar ve liman tesisleridir. 1887-1894 döneminde büyük yatırımla açılan 58 km uzunluktaki "Manchester Gemi Kanalı" kara içinde bulunan Manchester'ı Britanya'nın üçüncü büyük limanı hâline getirmişti ve bu limanın dokları, indirip-bindirme tesisleri ve depo-antrepoları "Salford Quays"'de idi. 1970'li yılların ortasında genellikle denizcilik ve liman tesislerinde "konteyner" kullanımı nedeniyle bu kanal çok az kullanılır olmuştu ve 1982'de dok tesisleri kapatılıp ıskartaya çıkarıldı. 1983'te Salford Şehri metropoliten bölge yerel idaresi merkezi hükûmet mali yardımıyla yaklaşık 90 hektarlık bu dok ve liman tesislerini satın aldı; ismini "Salford Quays" 'e değiştirerek 1985'te yayımlanan bir plana göre gelişme yatırımlarına başladı. Bu gelişme sonucunda kamu sektörüne ait "Lowry" adı verilen büyük bir sergi ve görsel sanatlar merkezleri; "Kuzey'de Imperial Savaş Müzesi", "MediaCityUK" adlı BBC radyo-televizyon idari binaları ve büyük stüdyoları ortaya çıktı ve özel sektör tarafından da iş idare binaları; oteller ve çok-katlı lüks apartmanlar yapıldı.[15]
Günümüzde Graeter Manchester metropoliten kontluğunun ekonomik üretim gücünü gösteren gösterge olan gayrisafi bölgesel katma değer £42 milyar'ı geçmiştir.[16] Şu tablo (2005 itibarıyla) Greater Manchester Metropoliten Kontluğu'nda değişik temel sektörlerin ekonomik gayrisafi katma değerlerini cari fiyatlarla (£milyon) göstermektedir.[17]
| Greater Manchester Metropoliten Kontluğu'nda Bölgesel Gayrisafi Katma Değer (Cari fiyatlarla £milyon) | ||||
|---|---|---|---|---|
| Yıl | Bölgesel Gayrisafi Katma Değer) | Tarım | Sanayi | Hizmetler |
| 1995 | 25.368 | 59 | 8.344 | 16.966 |
| 2000 | 32.995 | 38 | 8.817 | 24.140 |
| 2003 | 38.300 | 48 | 8.973 | 29.279 |
| 2005[18] | 42,082 | — | —— | ——– |
- Notlar: Bunlar yuvarlak sayılar olduğu için toplama değişik sonuç verebilir. Tarım içinde avcılık ve ormancılık; sanayi içinde enerji ve inşaat ve hizmetler içinde indirekt şekilde ölçülmüş finans sektörü katkıları bulunur.
Bu kontluğun merkez şehri olan Manchester, Birleşik Krallık'ın en önemli üretim merkezlerinden biri olmakla kalmayıp aynı zamanda medya, yüksek eğitim, güzel sanatlar, görsel sanatlar merkezi de olmuştur. 2006'da işletme idarecileri arasında yapılan ve yayımlanan bir ankete göre Birleşik Krallık'ta bir işletme kurulmasına en uygun yerleşke Manchester şehridir.[19] Manchester şehrinin Birleşik Krallık'ta yabancı turistlerin ziyaret ettikleri şehirler arasında üçüncü sırada olduğu da bir araştırmadan ortaya çıkmıştır.[20]
Görülebilecek yerler
[değiştir | kaynağı değiştir]Resimler
[değiştir | kaynağı değiştir]
-
Bury Şehir Konağı -
Bury Şehir Konağı -
Manchester Şehir Konağı -
Oldham Yerel İdare Merkezi -
Rochdale Belediye Ofisleri -
Salford Yerel İdare Merkezi -
Stockport Şehir Konağı -
Tameside Yerel İdare Konsyi Ofisleri -
Trafford Şehir Konağı -
Wigan Yerel İdare Merkezi
.jpg)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Ingilizce Wikipedia "Greater Manchester" maddesi 9 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- ^ Dawson (1992), Bölüm 6: "The County Tops".
- ^ Salford City Council (2007). "Chat Moss". salford.gov.uk. Erişim tarihi: 1 Kasım 2007.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "Agrıcultural Land Classification" (PDF). DEFRA - Çevre, Gida ve Kırsal İşler Bakanlığı. 2003. 26 Mart 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2011.
- ^ Greater Manchester Passenger Transport Authority. "The Greater Manchester Area and its Regional Context". gmltp.co.uk. 5 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2007.
- ^ Tarihçe için ayrıntılı gelişmeler için kaynak:Frangopulo, Nicholas Joseph (1977). Tradition ın action: the historical evolution of the Greater Manchester County. Wakefield: EP Publishing. ISBN 0-7158-1203-3.
- ^ "Greater Manchester Gazetteer". Greater Manchester County Record Office. 19 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2008.
- ^ Association of Greater Manchester Authorities. "About AGMA". agma.gov.uk. 5 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2008.
- ^ BİSER Europe Regions Domain Reporting (2003). "Regional Portrait of Greater Manchester - 5.1 Spatial Structüre" (PDF). biser-eu.com. 13 Ocak 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2007.
- ^ 1997 Lieutenancies Kanunu 22 Mayıs 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- ^ "Kaynak". 9 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2011.
- ^ "Oldham's Economic Profile – Innovation and Technology". Oldham MBC web pages. Oldham Council. 24 Kasım 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2006..
- ^ "NW Cotton Towns Learning Journey". Spinning the web. Manchester City Council. 6 Aralık 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2006..
- ^ "Shrinking Cities: Manchester/Liverpool II" (PDF). shrinkingcities.com. Mart 2004. s. 36. 14 Eylül 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2008.
- ^ "Regional Portrait of Greater Manchester - 6 Economic Factors" (PDF). BİSER Europe Regions Domain Reporting. 2003. 13 Ocak 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2007..
- ^ Ian Wylie (2006). "Salford bid wins BBC move north". Manchester Evening News. 8 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2008..
- ^ "Greater Manchester Economic Data". Midas Manchester. 2003. 13 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2020.
- ^ "Regional Gross Value Added" (PDF). Office of National Statistics. 21 Aralık 2005. Erişim tarihi: 5 Mart 2008.[ölü/kırık bağlantı].
- ^ "Regional GVA December 2007" (PDF). statistics.gov.uk. 2007. 29 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Şubat 2008.
- ^ "Britain's Best Cities 2005–2006 Executive Summary" (PDF). OMIS Research. 2006. 26 Şubat 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2011..
- ^ "International Visitors To Friendly Manchester Up 10%" (Basın açıklaması). Marketing Manchester. 17 Ağustos 2007. 27 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2008..
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Curlie'de Greater Manchester (DMOZ tabanlı) (İngilizce)
- www.visitmanchester.com Greater Manchester için resmi turizm kilavuzu. (İngilizce)
- www.agma.gov.uk, the Association of Greater Manchester Authorities.
- www.gmcro.co.uk Greater Manchester Kontlugu tarihi arsivleri 18 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- www.gmpte.com Greater Manchester Yolcu Tasima İdaresi - Greater Manchester'de otobus, tren ve tramvay hizmetleri için danisma websitesi 7 Şubat 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
