Gümrük

Gümrük, eşya ve malların ülke sınırlarından giriş ve çıkışlarında denetimlerinin yapıldığı ve vergilerin ödendiği kamu kurumudur.

Köken bilimi

"Lehçe-i Osmaniye" adlı kitapta Gümrük kelimesi, Rumca'dan alınmış ve "emtiaya ilişkin rüsumun idare mahallinin ismidir" diye tanımlanmış ise de "Gümrük" kelimesinin Rumca'dan alınma olmayıp, Latincede ticaret manasına gelen "Commercium" kelimesinden alınmış olduğu anlaşılmaktadır. Zira, gümrük resminin ticaret eşyasından alınan bir vergi olduğu gözönüne alındığında, kelimenin manaya uygunluğu ortaya çıktığından, bu adlandırmanın esasen daha uygun bulunduğu açıktır. Fransızlar "Gümrük"e "Douane" derler. İtalyanca "Dogana" kelimesinden alınmıştır ki, Venedik ve Cenova Cumhuriyetinin Birinci Hakimi'nin unvanı olan "Doge" adına, hazineye gelir temin etmek için, Venedik'te uygulamaya konulan verginin ismi olmuştur.

Tarihçe

Gümrük ve gümrük vergisi, muhtemelen tarihte birbirinden ayrı yaşayan toplumlar, şehir devletleri, devletler, imparatorluklar var olduğu sürece var idi. Gümrük, devletlerin egemenlik alanlarının bir ifade biçimi ve hazinelerinin önemli bir gelir kaynağı olmuştur. Ülkeler, topraklarına giren kişiler, ticari mallar ve her tür maddeleri ülkenin güvenliği, ekonomisi, hükümranlık, halkın sağlığı gibi faktörleri korumak ve vergi sağlamak amaçlarıyla sınırlarda denetlemeye tabi tutmuşlardır. Bugün de gümrük vergileri, devletin maliye kapsamında topladığı vergilerden sonra (belki başabaş) en büyük gelir kaynağı olabilmektedir. Türkiye'nin 2004 yılında Gümrüklerde Tahsil Edilen Vergileri toplamı (T.C.Başbakanlık Gümrük Müsteşarlığı'nca yayınlanan rakamlar ) 16.724.135.141.527.000 TL. gibi büyük bir rakamdır (Yani 16,7 Katrilyon ETL = ~16,7 Milyar YTL). Bu toplamın %90'dan fazlasını 'Gümrük Vergisi' ve 'Katma Değer Vergisi' oluşturmaktadır. Diğer vergiler Özel Tüketim Vergisi (ÖTV), Motorlu Taşıtlar Vergisi ve birçok başka vergi ve kesintilerdir.

Gümrük kanunu

Türkiye'nin gümrük konularında esas olan hukuk kaynağı kanun 27 Ekim 1999 tarihinde TBMM'nde kabul edilen 4458 sayılı GÜMRÜK KANUNU'dur. 18/6/2009 tarih ve 5911 sayılı Kanun ile değişikliğe uğramıştır. Bundan önce geçerli olan 1615 sayılı Gümrük Kanunu idi. Ancak Türkiye'nin Avrupa Birliği'ne üye olma çabası yolunda ilk olarak 1995'te AB ile Gümrük Birliği'ne geçmesinden sonra Kanunun metni AB'nin bu alandaki kanunu olan "Gümrük Kodu" ile paralellik sağlanmaya çalışılarak değiştirildi ve 4458 sayılı Gümrük Kanunu oldu. Kanunun ilk iki maddesi şöyledir:

• MADDE 1- Bu Kanunun amacı, Türkiye Cumhuriyeti Gümrük Bölgesine giren ve çıkan eşyaya ve taşıt araçlarına uygulanacak gümrük kurallarını belirlemektir.
• MADDE 2- Türkiye Cumhuriyeti Gümrük Bölgesi, Türkiye Cumhuriyeti topraklarını kapsar. Türkiye kara suları, iç suları ve hava sahası gümrük bölgesine dahildir.

Bu Kanunda geçen Türkiye Gümrük Bölgesi ve Gümrük Bölgesi kavramları Türkiye Cumhuriyeti Gümrük Bölgesini ifade eder."

Ülkelerine göre gümrük hizmetleri

Ülke	Adı	Kendi dilindeki adı	web sitesi
ABD	ABD Gümrük ve Sınır Koruma	U.S. Customs and Border Protection	www.cbp.gov 13 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
	ABD Göçmenlik ve Gümrük Muhafaza	U.S. Immigration and Customs Enforcement	www.ice.gov 10 Kasım 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Almanya	Federal Gümrük İdaresi	Bundeszollverwaltung	www.zoll.de 6 Kasım 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Avusturya	Avusturya Gümrük İdaresi	Österreichische Zollverwaltung	www.bmf.gv.at/zoll/ 9 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Azerbaycan	Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet Gümrük Komitesi	Azərbaycan Respublikası Dövlət Gömrük Komitəsi	www.customs.gov.az 23 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Belçika	Gümrük ve Tekel İdaresi	Administratie der Douana en Accijnzen Administration des Douanes et Accises Zoll- und Akzisenverwaltung	fiscus.fgov.be/interfisc/home_du.htm
Belarus	Beyaz Rusya Cumhuriyeti Devlet Gümrük Komitesi	Государственный таможенный комитет Республики Беларусь Дзяржаўны мытны камітэт Рэспублікі Беларусь	www.gtk.gov.by 5 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Birleşik Krallık	Birleşik Krallık Sınır Ajansı	UK Border Agency	ukba.homeoffice.gov.uk 23 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
	İngiliz Gelir ve Gümrükler İdaresi	Her Majesty's Revenue and Customs	www.hmrc.gov.uks
Çek Cumhuriyeti	Çek Cumhuriyeti Gümrük İdaresi	Celní správa České republiky	www.celnisprava.cz 29 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Fransa	Gümrükler ve Dolaylı Vergiler Genel Müdürlüğü	Direction générale des douanes et droits indirects	www.douane.gouv.fr 23 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Hollanda	Vergi ve Gümrük İdaresi	Belastingdienst	www.belastingdienst.nl 22 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. www.douane.nl 15 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
İsviçre	Federal Gümrük İdaresi	Eidgenössische Zollverwaltung Administration fédérale des douanes Amministrazione federale delle dogane	www.ezv.admin.ch 24 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
	Sınır Muhafaza Birlikleri	Grenzwachtkorps Corps des gardes-frontière Grenzwachtkorps	www.gwk.ch 29 Eylül 2002 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
İsveç	Gümrük İdaresi	Tullverket	www.tullverket.se 25 Ağustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
İtalya	Gümrük Ajansı	Agenzia delle Dogane	www.agenziadogane.it
	Finans Muhafaza	Guardia di Finanza	www.gdf.it 16 Mayıs 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kazakistan	Kazakistan Cumhuriyeti Maliye Bakanlığı Devlet Gümrük Kontrol Komitesi	Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Кедендік бақылау комитеті Комитет таможенного контроля Министерства финансов Республика Казахстан	www.customs.kz
Lüksemburg	Gümrük ve Tekel İdaresi	Administration des Douanes et Accises Zoll- und Akzisenverwaltung	www.do.etat.lu 9 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Mısır	Mısır Gümrük Kurumu	لمصلحة الجمارك المصرية	www.customs.gov.eg 13 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Norveç	Gümrük İdaresi	Tollvesenet	www.toll.no 25 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Polonya	Gümrük Servisi	Służba Celna	www.mf.gov.pl/?const=2 9 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Rusya	Rusya Federasyonu Federal Gümrük Servisi	Федеральная таможенная служба Российской Федерации	www.customs.ru 19 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Slovakya	Slovakya Cumhuriyeti Gümrük İdaresi	Colná správa Slovenskej republiky	www.colnasprava.sk 19 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Türkiye	Gümrükler Muhafaza Genel Müdürlüğü	Gümrükler Muhafaza Genel Müdürlüğü	https://ticaret.gov.tr/ 31 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Ukrayna	Ukrayna Devlet Gümrük Servisi	Державна митна служба України	www.customs.gov.ua 20 Kasım 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Yeni Zelanda	Yeni Zelanda Gümrük Servisi	New Zealand Customs Service Te Mana Arai o Aotearoa	www.customs.govt.nz 30 Ağustos 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Ayrıca bakınız

• Muayene memuru
• Gümrük birliği
• Gümrük vergisi
• Dünya Gümrük Örgütü
• Sınır ticareti
• Sınır

Dış bağlantılar

• Dünya Gümrük Örgütü 2 Ekim 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• T.C Ticaret Bakanlığı 31 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Gümrük İrtibat Numaraları
• Online İhbar Formu
• Gümrük İşlemleri hakkında Temel Bilgiler
• Gümrük Mevzuatı