Serbest ticaret

Serbest ticaret, ithalatın ve ihracatın genelde devletin müdahalesi olmadan yürütülmesini öngören ekonomi politikasıdır. Serbest ticaret politikası devletin dış ticaret üzerindeki denetiminden ve vergi uygulamasından bütünüyle vazgeçmesi anlamına gelmeyebilir.

Tarihçe

Serbest ticaret öğretisi, XIII. yüzyılda müdahaleci sistemlere bir tepki olarak ortaya çıktı. Bu öğretiye, fizyokratlarda, David Hume'da ve Adam Smith'de rastlanır. Serbest ticaret anlayışının kuramsal temelinde, Adam Smith'in ülkeler arasındaki işbölümünün uzmanlaşmayı, verimliliği ve üretimi artıracağı yolundaki görüşleri yatar. Tek başına alındığında bir ülke, özellikle de belirli bir malın en önemli alıcısı ya da satıcısı durumundaysa, dış ticarete kısıtlama konmasından yarar sağlayabilir. Ama uygulamada, yerel sanayilerin korunması amacıyla konan kısıtlamalar, belli bir noktadan sonra ülkenin genel ekonomik yararı açısından olumsuz sonuçlara da yol açabilmektedir.

Serbest ticaret, en kesin biçimiyle David Ricardo ve John Stuart Mill'in yapıtlarında açıklanmıştır. Bu yazarlarda, uluslar arasında ticaret serbestliği, uluslararası işbölümü temeline dayanır; bu işbölümü, her ulusu en yetenekli olduğu ve en ucuza mal edebileceği malların üretiminde uzmanlaştırır.

19. yüzyılda, İngiltere'de Richard Cobden ve Manchester Birliği, Fransa'da Frédéric Bastiat ve Michel Chevalier tarafından savunulan serbest ticaret, özellikle 1860 Fransız-İngiliz Antlaşması'nın imzalanması sırasında başarıya ulaşır gibi göründüyse de, o tarihten sonra II. Dünya Savaşı'na kadar sürekli olarak gerilemiştir.

Savaş sonrasında uluslararası ekonominin yeniden düzene konulması, serbest ticaret konusundaki neoklasik kuramların, özellikle Heckscher-Ohlin kuramlarının da etkisiyle, serbest ticaretin uygulanma alanını yeniden genişletmiştir. II. Dünya Savaşı'ndan sonra ülkeler arasındaki gümrük engellerinin ve döviz kısıtlamalarının azaltılması amacıyla yoğun çabalar harcanmıştır.

Bununla birlikte global ya da yerel krizler sırasında hem gelişmemiş, hem de sanayileşmiş ülkeler ithalat kotaları, vergiler ve ulusal sanayilere sağlanan teşvikler gibi yöntemlerle serbest ticaret üzerindeki kısıtlamaları belli ölçüde sürdürmektedirler.

Ayrıca bakınız

• Serbest bölge
• Korumacılık